- •1. Статиканың негізгі ұғымдары
- •2. Байланыстар және олардың р-ялары. Б-р аксиомасы. Б-ң нег. Түрлері.
- •3. Тоғысатын күштер жүйесі.
- •5. Күштің нүктеге қатысты алгебралық және векторлық моменттері. Күштің өське қатысты алг. Моменті.
- •6. Күштер жұбы туралы түсінік. Күштер жұбының векторлық және алгебралық моменттері. Күштер жұптарының эвиваленттілігі туралы теорема. Күштер жұптарын қосу туралы т-ма.
- •7. Күштерді параллель көшіру туралы теорема Күштер жүйесін берілген центрге келтіру туралы статианың негізгі теоремасы. (Пуансо)
- •10.Сырғанау үйкелісі. Сырғанау үйкелісінің заңдары. Тегіс емес беттің реакциясы. Үйкеліс бұрышы.
- •11. Қатты дененің ауырлық центрі. Дененің ауырлық центрінің координаттары. Ауырлық центрінің орнын анықтау тәсілдері: симметриялық пайдалану, қарапайым бөліктерге жіктеу, теріс массалар тәсілі.
- •12 Нүкте қозғалысының берілу тәсілдерінүкте қозғалысы векторлық тәсілмен берілген жағдайда нүктенің жылдамдығы мен үдеуі.
- •13. Қозғалыс координаттық тәсілімен берілген жағдайда нүктенің жылдамдығы мен үдеуі
- •4.5 Қозғалыс табиғи тәсілімен берілген жағдайда нүктенің жылдамдығы мен үдеуі
- •4.7 Қатты дененің тұрақты өс төңірегіндегі айналмалы қозғалысы
- •15. Динамика аксиомалары
- •16. Материялық нүктенің салыстырмалы қозғалысы
- •17. 5.6 Күштің жұмысы. Күштің қуаты. Нүктенің кинетикалық энергиясының өзгеруі туралы теорема
- •5.7 Нүкте үшін Даламбер принципі
- •18. 6.1 Механикалық жүйе. Масса, массалар центрі және инерция моменттері
- •19. 6.2 Жүйе қозғалысының дифференциалдық теңдеулері. Жүйенің массалар центрі қозғалысы туралы теорема
- •20. 6.3 Жүйенің қозғалыс мөлшерінің өзгеруі туралы теорема
- •21. 6.4 Қозғалыс мөлшерлерінің бас моментінің өзгеруі туралы теорема
- •22. 6.5 Жүйенің кинетикалық энергиясының өзгеруі туралы теорема
- •6.6 Жүйе үшін Даламбер принципі
- •23. 7.1 Материалдар кедергісінің мәселелері. Есептеу сұлбасы
- •24. 7.2 Қималар әдісі. Сырықтың көлденең қималарындағы ішкі күштер факторлары
- •25. 7.3 Кернеулер, орын ауыстырулар және деформациялар туралы түсініктер
- •26. 8.1 Бойлық күш және тік кернеулер
- •8.2 Сырықтың ұзаруы және Гук заңы
- •8.4 Созылу кезіндегі кернеулі және деформациялық күйлер
- •29.8.5 Созылу диаграммалары
- •8.6 Сығылу диаграммалары
- •31.8.7 Созылу-сығылу кезіндегі беріктік шарты. Есептердің үш түрі
- •32.9.1 Таза ығысу кезіндегі кернеулер мен деформациялар
- •33.9.2 Дөңгелек көлденең қималы сырықтың бұралуы
- •35.10.1 Жазық фигуралардың статикалық моменттері мен оның ауырлық центрі
- •10.2 Қиманың инерция моменттері
- •10.3 Бас инерция өстері мен бас инерция моменттері
- •37.10.4 Иілу. Иілу кезіндегі ішкі күштер факторлары
- •38.10.5 Июші момент пен көлденең күш арасындағы дифференциалдық тәуелдіктер
- •39.11.1 Таза иілу кезіндегі кернеулер
- •40.11.2 Көлденең иілу кезіндегі кернеулер
- •11.3 Сырықтың майысқан өсінің дифференциалдық теңдеуі және оны
- •12.2 Центрден тыс созылу-сығылу
- •12.3 Иілу мен бұралудың біріккен әсері
8.6 Сығылу диаграммалары
Мұнда үлгілер текше немесе биік емес цилиндрлер (h≤ 3d) түрінде алынады, керісінше иілу пайда болуы мүмкін. Өте қысқа үлгілерді де пайдалануға болмайды, өйткені шеткі беттеріндегі үйкеліс күштері бірталай әсерін тигізеді.
Морт материалдар үшін сығылу диаграммасының түрі созу диаграммасымен бірдей болады. Диаграмма бойынша σб мен δ анықталады, сонда сығу кезіндегі беріктік шегі созылу кезіндегі беріктік шегінен әдетте артық болады.
.
31.8.7 Созылу-сығылу кезіндегі беріктік шарты. Есептердің үш түрі
Созылуға және сығылуға сынаулары нәтижесінде алынған мате-риалдардың механикалық қасиеттерін конструкция элементтерін есептеу кезінде қалай қолдануға болатынын қарастырайық.
Ең кең таралған әдіс – кернеулер бойынша беріктікке есептеу әдісі. Осы әдісте есептеу конструкцияда орын алатын кернеулердің ең үлкен кернеуі бойынша жүргізіледі, максималды кернеу материал үшін шекті шамасынан аспау керек σmax<σшек, сонда беріктіктің кейбір кепілдігі ескерілу керек, сондықтан беріктік шарты келесі түрде орындалу керек
σmax≤[σ]. (8.22)
Мұнда [σ] – қауіпсіз кернеу, ол шекті кернеудің кейбір бөлігі ретінде анықталады
(8.23)
мұндағы [n] – беріктік кепілдігінің нормативтік мәні, ол конструкция жауапкершілігінің дәрежесіне, есептеу сұлбасының нақтылығына, жобалау тәжірибесіне, конструкция жұмысының шарттарына тәуелді беріледі. Сонда әрқашан [n] >1,0 , оның мәндері конструкцияның әртүрлі элементтері үшін нормативтік құжаттарда беріледі.
Конструкцияда білінетін қалдық деформациялар болмауы үшін пластикалық материалдардан жасалған конструкция элементтеріне σшек мәні созылған жағдайда , сығылған жағдайдатең деп алынады. Морт материалдарға және кейбір жағдайда бірыңғай пластикалық материалдарға σшек ретінде созылу немесе сығылу кезіндегі сәйкес немесеберіктік шегі алынады.
Осы әдіс бойынша беріктік шартының басқа түрі
n≥[n] (8.24)
мұндағы n – шынайы (есептеу) беріктік кепілдігі, ол n=σшек/σmax формуласымен анықталады.
Сонымен, созылу-сығылу кезіндегі (8.22) беріктік шарты келесі түрге келтіріледі
. (8.25)
Беріктік шартын қолданып, келесі есептерді шешуге болады:
а) тексеру есептері. Мұнда берілген жүктеме мен сырықтың көлденең қимасының өлшемдері бойынша шынайы кернеулерді анықтап, оларды қауіпсіз кернеулермен салыстырады, сонда тікелей (8.4) шартының орындалуы тексеріледі. Кернеулер асып кетсе, беріктік қамсыздандырыл-майды, сондықтан мұндай жағдайға тыйым салынады, ал кернеулер аз болуы материалдың артық шығынына алып келеді;
б) жобалау есептері. Берілген жүктеме мен қаупсіз кернеу бойынша беріктік шартын қанағаттандыратын сырықтардың көлденең қималарының өлшемдерін анықтайды
; (8.26)
в) жүк көтеру шегін (жүк көтеру қабілетін) анықтау есептері. Мұнда сы-рық көлденең қимасының берілген өлшемдері мен берілген қауіпсіз кернеу бойынша қауіпсіз бойлық күшті анықтайды
, (8.27)
содан кейін бойлық күш пен жүктеме арасындағы байланысты анықтап (статиканың тепе-теңдік теңдеулерінің қолдануымен), қауіпсіз жүктемені табуға болады.
Сығылған сырықтар беріктікке есептелуімен қатар орнықтылыққа да есептелу керек екенін айтқан жөн, өйткені сығушы күштің кейбір мәнінде сырық иіліп кетуі мүмкін (орнықтылықтан айырылу).
Қауіпсіз кернеу әдісіндегі қабылданған критерий (нүктедегі кернеу) конструкция қирауының шарттарын кейбір жағдайларда сипаттамайтынын айтып кету керек. Сол жағдайларда критерий ретінде жүйе қирамай және формасын айтарлықтай өзгертпей, көтере алатын шекті жүктемені алған дұрыс.