46.Культура Беларусі савецкага часу

Перыяд падёму бел. культуры прыпаў на 20гг.(перыяд беларусіцазыі).У 1921г. – адчынены Белдзяржуніверсітэт,у 1922г. – Інститут бел. культуры.У гэты перыяд заявілі аб сабе таленавітыя пісьменнікі: Чорны,Крапіва,Зарэцкі,Чарот і інш.Развівалася драмаургія,тэатр і кіно.У 1926г. зявіўся першы бел. мастацкі фільм “Лясная быль” – аб грамадзянскай вайне.У 1929г. адчынена Акадэмія навук БССР.У 1932г. заснавана Белдзяржкансерваторыя.Прадукцыйна працавалі мастакі Волкаў,Філіповіч,Шагал,Малевіч,Драздовіч.Шкоду нац-най культуры нанеслі рэпрэсіі і ВА вайна.Гэтыя страшныя годы засталіся ў памяці людзейі ў творчасці пісьменнікаў,мастакоў.Тэма вайны знайшла сваё адлюстраванне ў такіх творах,як “Жураўліны крык” Быкава, “Вайна пад страхамі” Адамовіча і інш.Шмат твораў бел. празаікаў былі экранізаваны: “Альпійская балада”, “Бацька”, “Масква-Генуя” і інш.У выяўленчым мастацтве дамінавала героіка-патрыятычная тэматыка.Гэта працы Савіцкага “Лічбы на сэрцы”, Ахрэмчыка “Абаронцы Брэсцкай крэпасці”.Сёння штогод з вялікім поспехам праходзіць у Віцебску “Славянскі базар”.Нязменны поспех у “Залатога шлягера” – яшчэ аднаго муз. Фестіваля ў Магілёве і ў харэграфічнага фестываля “Сожскі карагод” у Гомелі.Праводяцца дні бел. культуры ў Расіі.Поспех меў балет Елізарева “Рагнеда”.Адбыўся юбілейны канцэрт групы “Песняры”, а на алеі зорак была закладзена зорка Мулявіна.

В-47 Крызіс сусветнай сістэмы сацыялізма

У канцы 80-х гг. Нарастала незадаволенасць палітыкай перабудовы ў саюзных рэспубліках.Яны жадалі большай незалежнасці ад цэнтру(эканамічнай)Больш прыкметней станавіліся сэпаратысцкія настроі.Іх вынікам з явіўся “парад суверынітэтаў”у 1990г.,там абвясцілі верхавенства рэспубліканскіх законаў над саюзнымі.27 ліпеня 1990г. Вярхоўны Савет БССР прыняў дэкларацыю аб дзяржаўным суверыніцеце і гэты дзень быў аб яўлены Днём незалежнасці Р.Б.Паўстала пытанне аб дальнейшым лёсе Сав.Саюза,яно была вынесена на ўсенародны рэферэндум,Большасць грамадзян выказалася за захаванне абнаўлённага Саюза(у БССР-82.7%).Пасля пачалася разпрацоўка новага саюзнага дагавора.20 жніўня 1991г. павінна было адбыцца яго падпісанне,кансерватары хацелі сарваць гэты працэс увогуле.Гарбачова пад час яго адпачынку ў Крыму ізалявалі на дачы 18 жніўня.Адначасова быў створаны дзяржаўны камітэт па надзвычайнаму становішчу(ДКНС-ГКЧП). Віцэ-прэзідэнт Г.Янаеў выдаў указ аб сваім уступленні на пасаду прэзідэнта СССР.Супраціуленне ім узначалілі Б.Ельцын і кіраўніцтва Расійскай рэспублікі.Змоўшыкі былі арыштаваны.Жнівеньскія падзеі азначалі канец перабудовы.Дзейнасць КПСС была прыпынена,паколькі яна фактычна паддзяржала пучыстаў.Падзенне КПСС абумовіла распад СССР.У рэзыдэнцыі Віскулі ў Белавежскай пушчы 8 снежня 1991г. кіраўнікі Беларусі,Расіі і Украіны(С.Шушкевіч,Л.Краўчук,Б.Ельцін) падпісалі пагаданне аб утварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў(СНД).Пасля гэтага рэспублікі адна за адной абвясцілі аб выхадзе з СССР.Вярхоўны Савет БССР прыняў 25 жніўня 1991г. Пакет рэшэнняў аб незалежнасці,палітычнай і эканімачнай самастойнасці рэспублікі.

Дэкларацыі аб дзяржаўным суверыніцеце быў нададзены статус канстітуцыйнага закону.На сесіі Вярх.Савета Бел. 19 верасня былі зацверджаны назва”Р.Б.”і герб”Пагоня”,бел-чырвона-белы сцяг.З пачатку 1992г. пачало дзейнічаць Галоўнае ўпраўленне пагранічных войскаў,быў створаны Дзяржаўны мытны камітэт.У сакавіку 1992г. пачало працу Міністэрства абароныР.Б.Прыняцце новай Канстытуцыі адбылася 15 Сакавік а 1994г.10 Ліпеня 1994г. першым прэзідэнтам Р.Б.быў абраны А.Лукашэнка. Сёння Беларусь як самастойная дзяржава прызнана ўсімі буйнейшымі краінамі свету.Пасля ўсіх гэтых падзей у галіне знешняй палітыкі была падцверджана прыхільнасць да прынцыпаў ААН,Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавекаРэспубліка падпісала Парыжскую хартыю для новай Еўропы,увайшла ў Міждународны фонд і Сусветны банк рэканструкцыі і развіцця.Яна з яўляецца паўнаправным членам больш за 60 міждународных арганізацый.Бел.абвясціла сябе безядзернай дзяржавай.У 1995г.была прынята дзяржаўная сімволіка-чырвона-зялёны сцяг з беларускім арнаментам на белым полі і новы герб,блізкі да былога савецкага,рускай мове быў нададзены статус другой дзяржаўнай мовы.15 сакавіка 1997г. прынялі новую Канстытуцыю,а дзень незалежнасці перанеслі на 3 ліпеня.Дагавор аб сяброўстве,добрасуседствеі супрацоўніцтве з Расіяй быў аключаны 21лютага 1995г.Дагавор аб утварэнні саюзнай дзяржавы замацаваў міждзяржаўнае аб яднанне 2 краін.Праграма вызначыла асноўныя накірункі сумесных дзеянняў да 2005г.Наіважнейшыя з дзеянняў праграмы 2 краін:Стварэнне адзінага плацежнага сродку,мытнай прасторы,падаткавай базы,пагранічнай прасторы і грамадзянства.Важнейшай праблемай з яўляецца здароўе нацыі.За 10 год сільна знісілася нараджальнасць і працяг жыцця,узрасла смяротнасць.Ахова здароўя,асабліва ў чарнобыльскіх зонах,стала прадметам пыльнай увагі Прэзідэнта Р.Б.

В-48 Беларускае замежжа:

Да нядаўняга часу вывучэнню і асвятленню жыцця бел.эміграцыі не надавалася належнага значэння,аднак грамадска-палітычныя працэсы апошніх гадоў абудзілі цікаўнасць да вывучэння гэтых пытанняў.Беларуская дыяспара-Гэта частка бел. Этнасу.якая стала ці часова пражывае па-за межамі Р.Б.Даследваннем гэтых пытанняў займаўся шэраг гісторыкаў:В.Кіпель,С.Мацюнін.Так на думку Я.Калубовіча да канца 18ст. бел. Эмігранты былі рэдкімі асобамі,а масавыя хвалі палітычнай бел. Эміграцыі прыйшліся на час далучэння бел.земляў да Расійскай імперыі.Першая хваля масавай

Эміграцыі адзначаецца ў 1794-1795гг.пасля жорсткага падаўлення паўстання пад кіраўніцтвам Т.Касцюшкі. калі амаль 23 тыс. Удзельнікаў гэтага паўстання мусіль выехаць у Аўстрыю і Прусію(К.Прозар,Т.Касцюшка,К.Н.Сапега).Пасля адступлення арміі напалеона Банапарта ў 1912г. пачалася Другая хваля эміграцыі.якая ахапіла тую частку бел.-літоўскай шляхты,якая супрацоўнічала з Напалеонам і марыла аб вяртанні самастойнасці ВКЛ.(граф С.солтан,генерал С.Грабоўскі).Трэцяя хваля была звязана з падаўленнем шляхецкага паўстання 1830-1831гг. Калі тысячы паўстанцаў эмігрырывалі ў Францыю,Бельгію,ЗША,Італію.(гісторык І.Клімашэўскі,паэт А.Рыпінскі).

Пасля паўстання 1863-1864гг. Пад кіраўніцтвам К.Каліноўскага пачалася Чацьвёртая хваля

эміграцыі,якая налічвала больш за 7 тыс. Актівных удзельнікаў паўстання.(этнограф А.Кіркор,паэт Ф.Ражанскі)Пятая хваля бел. Іміграцыі адзначаецца ў 1897-1914гг.яна стала наібольш массавай,так як ад беззямелля і малазямелля.беспрацоўя,па розным сацыяльна-эканамічным прычынам і паліт. Прычынам пераехалі ў Сібір больш за 700 тыс.чал.пераважна сялян.,а за межы Расійскай імперый больш за 800 тыс. Чал.(паэтэсса А.Пашкевіч)Пасля першай сусуветнай вайны,рэвалюцый 1917г. расколу БНР пачалася шостая хваля эміграцыі.У асноўным гэта былі бежанцы,ваеннапалоныя і людзі ,якія не прызналі савецкай улады,дзеячы БНР і БСГ,бел. Эсэры.Гэта была першая арганізаваная палітычная хваля бел.эміграцыі.Яе прадстаўнікі працягвалі за мяжой сваю палітычную дзейнасць.Сёмая хвалябел эміграцыі адбывалася ў 20-30гг.З заходняй Бел.,калі 250 тыс.чал.такім чынам ратаваліся ад паланізацыі,прыгнету і дыскрымінацыі ва усіх сферах жыцця.З Бел. За мяжу выйхала ўсяго 2 тыс.чал,а ў глыб СССР-600тыс.чал.Ужо ў 1939г. пачалася восьмая хваля,што была звязана з другой сусветнай Вялікай Айчыннай войнамі.Асноўную частку эмігрантаў склалі ваеннапалоныя жыхары Зах. Бел.,якія ваявалі ў складзе польскага войска.(70тыс)і тыя асобы якія супрацоўнічалі з фашысцкім рэжымам(50 тыс).акрамя таго па розных прычынах на ўсход СССР было эвакуірована 1,5 млн.чал. а ад 400 да 700 тыс.беларусаў былі прымусова вывезеныфашыстамі на працу ў Германію.трэба яшчэ прыгадаць выезд каля 850 тыс. Бел.яурэяў у Ізраіль,Канаду і амерыку ў 80-90гг.Пасля распаду СССР у яго былых рэспубліках засталося пражываць 2млн.130тыс. беларусаў.Першыя спробы наладзіць кантакт з беларускім замежжам адбыліся ў 1955г.,калі была створана Беларуская секцыя Савецкага камітэта”За вяртанне на радзіму.”