Тема: «Кыһын кыстыыр чыычаахтар, барабыайдар»

Интеграция образовательных областей «Познание», «Коммуникация», «Художественное творчество», «Чтение художественной литературы», «Музыка».

Сыала: Кыһын кыстыыр чыычаађы кытта билиһиннэрии, истиң сыһыаңңа иитии; кинини харыстыырга, убаастыырга иитии; тас көрүңүн ырытыы, чыычаах моделинан кэпсииллэригэр үөрэтии; мультик ис хоһоонун кэпсииллэрин ситиһии; чыычаах тас көрүңүн көрөн, уруһуйдуулларын ситиһии; сөптөөх өңү таһаара үөрэнии; хартыынаны көрөн кумаађы илиискэ уруһуйдууругар үөрэтии; уруһуйун айан кэпсиир дьођурун сайыннарыы. сымсатык хамсаналларын, түргэнник сүүрэллэрин, быраабыланы тутуһалларын ситиһии.

Туттуллар материал: чыычаахтар хартыыналара, чыычаах модела, чыычаахтардаах кинигэ, «Алаа Мођус уонна чыычаах» диэн мультик, хамсаныылах оонньуу, чыычаах туһунан хоһооннор, билгэлэр, кэмбиэрдээх сурук, альбом, киистэ, акварель кырааска, боростуой харандаас, палитра.

Киириитэ

Иитээччи: - Үтүө күнүнэн ођолоор, бүгүн Тыатаайыттан сурук кэлбит, аађабын дуо?

Күндү ођолор! Мин тыабар кыһын кэлэн, биир да чыычаах суох буолбут, эһиэхэ дьэриэбинэђэ бађар баар буолуохтара. Ону мин көрдөһүөм этэ, чыычаахтары харыстааң диэн. Саас халлаан сылыйдађына, тыабар элбэх чыычаах баар буолуо этэ.

Иитээччи: - ођолоор, Тыатаайы көрдөһүүтүн толорођут дуо? (ођолор эппиэттэрэ). Кыһын кыстыыр чыычаахтары билэђит? Көрүң эрэ бу хартыынаны, кыһын кыстыыр чыычаах аата барабыай. Истиң эрэ, хоһоону

Кып – кыра чычып – чаап

Хап – хара харахтаах

Кып – кыра чычып – чаап

Сып – сытыы тумустаах

Кып – кыра чычып – чаап

Чыып – чаап ырыалаах.

Иитээччи: - Ођолоор, хоһоон ким туһунан суруллубутуй? Саамай сөп (чыычаах туһунан). Билигин ођолоор, чыычаах туһунан кэпсиэђим. Биһиги Сахабыт сиригэр кыстыыр чыычаах барабыай, кини саамай кыра уонна тулуурдаах чыычаах, биһиги тыйыс тымныыбытын тулуйар. Кини дьиэ кырыыһатыгар, араас ыскылааттарга, ханна итии салгын тахсар сиригэр кыстыыр. (модели көрүү). Барабыый чыычаах хап – хаара, кып – кыра тимэх курдук харахтаах, икки кынаттаах, икки кып – кыра атахтаах, уонна кини бороң түүлээх. Кини үксүн килиэп уонна үүнээйи сиэмэтинэн аһылыктанар. Кыһын тымныыга бэрт ађыйахтык саңарар. Ођолоор, чыычаах туһунан ким кэпсиир? (бађалаах ођо тахсан моделинан кэпсиир). Чыычаах кыһын тођо ађыйахтык саңарарый? Саамай сөп, кини кыһын тоңор уонна аччыктыыр. Онон ођолоор, дьиэђит тэлгэһэтигэр барабыай чыычаађы көрдөххүтүнэ, килиэп бытархайынан аһатар буолаарын. Өссө ођолоор, барабыай чыычаађынан, биһиги өбүгэлэрбит билгэлииллэр эбит. «Барабыайдар саңалара – иңэлэрэ ађыйаатађына, сотору хаар дуу, самыыр дуу кэлэр».

Иитээччи: - билигин ођолоор, чыычаах туһунан мультфильм көрүң. (слайдађа сахалыы мультик көрөллөр «Алаа Мођус уонна чыычаах»). Ођолоор, бу мультфильмы көрөңңүт туох санаађа кэллигит? Чыычаах хорсун санаалаах дуо? Кини кимнээђи быһаабытый? (ођолор эппиэттииллэр). Онон ођолоор, кыра барабыай чыычаахтары харыстыыр буолун.

Иитээччи: - Билигин биһиги сынньана таарыйа оонньуохпут (хамсаныылаах оонньуу «Элиэ уонна кустар» диэн). Ођолоор, наһаа үчүгэйдик быраабыланы тутуһан оонньоотугут. Маладьыастар. Билигин чыычаађы уруһуйдуубут. (ођолорго чыычаах хартыынатын көрдөрүү). Көрүң, чыычаах тас көрүңүн, туохтан турарый? (төбөлөөх, көђүстээх, истээх, кынатаах, атахтаах, кутуруктаах, тумсулаах, харахтаах). Төбөтө хайдах быһыылаађый? (төгүрүк), онтон көхсө уонна иһэ? (ньолбоһох). Саамай сөп. Бастаан биһиги төбөтүн, борустуой харандааһынан төгүрүк уруһудуубут, онтон көхсүн, иһин ньолбоһох, оттон кутуругун уһуктаах гына уруһуйдуубут. Харандааспытын кыратык батаан уруһуйдуубут, биһиэхэ уруһуйбут көстөр көстүбэт буолуохтаах. (иитээччи дуоскађа уруһуйдаан көрдөрөр). Харађын уонна тумсун уруһуйдуубут, оттон ођолоор, кынатын хайдах уруһуйдуохха сөбүй? (хартыынаны көрүү). Кынатын көтөөрү гыммыт курдук уруһуйдуубут. Аны ођолоор, кырааскабытыгар сөптөөх өңү ыла үөрэниэхпит. Чыычаах хайдах өңңөөђүй? (хартыынаны көрүү). Саамай сөп, бороң өңңөөх, арыый сырдык. Бу сырдык бороң өңү ыларбытыгар, бороң өңү ылабыт уонна маңан өңү ылан кыратык, палитрађа буккуйабыт, оччођо биһиэхэ сөптөөх өң тахсар. (иитээччи ођолорго көрдөрөр). Кырааскабыт куурбутун кэннэ, хара өңңөөх кыраасканан харађын уонна тумсун кырааскалыыбыт. Кынатын хара өңүнэн кыратык тардан биэрэбит, оччођо биһиэхэ кынатын быһыыта үчүгэйдик көстөр буолар, оттон кыратык түүтүн быыһытын таһаарарга маңан дьүһүнүнэн кырааскалаан биэрэбит (ођолор уруһуйдуур кэмнэригэр чыычаахтар саңалара иһиллэр).

Иитээччи: - Чэ эрэ ођолоор, уруһуйбутун көрүөххэйиң эрэ, эһиги хайдах чыычаађы уруһуйдаатыгыт? Сөп, көтөөрү гыммыт чыычаађы. Миэхэ ођолоор, бу уруһуйдаабыт чыычааххыт туһунан кэпсээн эрэ (ођолор уруһударын туһунан айан кэпсииллэр).

Түмүк:

Иитээччи: - Бүгүн ођолоор, ким туһунан кэпсэттибит? Ханнык чыычаах туһунан? Кини хайдах эбитий? (ођолор эппиэттэрэ). Ким көрдөһүүтүн толордубутуй? (Иитээччи анаалиһа).