Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Интегрированнай дьарык №6 изм.doc
Скачиваний:
47
Добавлен:
22.09.2019
Размер:
258.05 Кб
Скачать

Иһинээђитэ

Киириитэ…………………………………………………………………………3

Перспективнай былаан………………………………………………………….5

Сценарийдар……………………………………………………………………14

Туһаныллыбыт литература…………………………………………………….47

Киирии тыл Күндү иитээччи!

Саха ођото кыра эрдэђиттэн төрөөбүт айылђатын, кыылын, норуотун тылын баайын, үтүө үгэстэрин, билгэлэрин иңэриннэђинэ, утумнаатађына эрэ саха омук быһыытынан сайдар кыахтаах. Ођо иитиитэ бары үлэттэн уустуктара, эппиэтинэстээхтэрэ. Ођо – биһиги инники эрэлбит, баар суох баайбыт-дуолбут. Ођо өйүн-санаатын сайыннарыыга, майгытын-сигилитин чочуйууга күүһү түмэн, кэлимник үлэлиир наадата илэ чахчы тирээтэ.

Пособие сүрүн тутулунан саңа ирдэбилгэ сөп түбэһиннэрэн улахан саастаах, оскуола иннинээђи ођолорго, кыһыңңы айылђаны кытта билиһиннэрии буолар. Кыһыңңы ыйдарга киирдилэр: сэтинньи, ахсынньы, тохсунньу, ыйдарга олођуран былаан оңоһулунна уонна биир ыйга үстүү сценарийдар ођо сааһыгар, кыађыгар, уйулђатыгар сөп түбэһиннэрэн суруллубуттара.

Иитээчи үлэтин сүрүн хайысхатынан уонна уратытынан кыһыңңы айылђађа абылаңнаах көстүүтүн сценарий бары көрүңэри киллэрэн утумнаахтык туттар. Айылђађа, тыа кыылларыгар, сылаас, амарах сыһыаны үөскэтэн, кэрэттэн-кэрэ айылђанан ођо чараас уйулђатын уһугуннарар. Ордук тыл сайдыытыгар, музыканан дьүрүһүтэн ођо ис кыађын, санаатын уруһуй нөңүө таһаарарын ситиһэр, ырытар, кыһыңңы айылђаны өйдүүр уратытын тилиннэрэр, уус-уран айымньыга уобарастары айан оңорон көрүү, хамсаныылар нөңүө эти-сиини чэбдигирдии, имигэс, сымса буолары эрчийии. Ону таһынан араас хамсаныылаах ооннуулар. Айылђа көтөр-сүүрэр кыылларын уйулђатын хамсаппат инниттэн айылђађа им-дьим, уу-чуумпутук сылдьарыгар үгэстэрин тутуһуннарар, өйдөтөр, ођону сиэр-туом өттүнэн айылђаны, айылђа кыылларын харыстыыр буола үүнэн-үөскээн, улаатан-сайдан тахсалларыгар эбэхтик дууһатын ууран үлэлиир. Ођо айылђађа сылдьан сэрэхтээх буолуутун иитии-сэрэтии буолар. Ођо күннээђи билиитин таһынан, таабырын араас көрүңнэрин көђүлээн, сэргэхситэн, дириңэтэн, кэңэтэн киллэрэр. Бу пособие үгүстүк регональнай автордар уонна нуучалыы үөрэтэр пособиеларыттан таңыллан тылбаастанан оңоһуллунна. Онно эбии ођону сайыннарар киин «Сардаңа» детсадын иитээччилэрин өр сыллаах үлэлэрин опытыттан туhанылынна.

Примернай перспективнай былаан

Υлэ көрүңэ

Интеграция образовательных областей

Непосредственно образовательная деятельность

Совмесное деятельность

Ођо уонна улахан киһи бииргэ үлэлээһинэ

Самостоятельная деятельность

Ођо улахан киһиттэн тутулуга суох сылдьыыта

Работа с родителями Төрөппүтү кытта үлэ

1.

Сэтинньи-Баай Байанай ыйа

Бэсиэдэ:

Тема: «Айылђаны харыстааһын, бэрээдэги тутуһуу»

Группађа хартыынаны көрүү «Куобађы уонна куруолугу тэңнээн көрүү»

Хатылааһын

Уруһуй

Тема: «Куобах уонна куруолук»

Познания (коммуникация)

Художественное творчество

Чтение художественной литературы

Музыка

Сыала: айылђаны харыстыырга, үчүгэй сыһыаңңа иитии; булчут алгыһын болђойон истэллэрин ситиһии;

- айылђађа бэрээдэк-тээхтик сылдьалларын иитии;

- айылђаны харыс-тыылларын чиңэтии;

- айылђађа сыльдан сиэри-туому тутуһарга үөрэтии; тыл саппааһын байатыы (Байанай, Аан Алахчын Хотун).

Сыала: Куобах уонна куруолук тас уратыларын тэңнээн көрөллөрүгэр үөрэтии.

Сыала: Куобах уонна куруолук тас уратыларын тэңнээн көрөллөрүн чиңэ-тии; харандааһы сөпкө тутан уруһуйдааһын; илиини эрчийэр гимна-стиканы сөпкө оңорорун ситиһии.

Бэсиэдэ: «Айылђаны харыстааһын, бэрээдэги тутуһуу» «Баай Байанай» алгыһын аађыы (булчут-ка аналлаах). Араас хартыыналары көрүү (айылђађа сыһаннаах).

Таабырыннар, өс хоһоонноро (айылђађа, кыылларга сыһыаннаах)

Группађа хартыынаны көрүү «Куобађы уонна куруолугу тэңнээн кө-рүү» (слайданы, видео-материаллары көрүү); (айылђађа сыһыаннаах музыканы истии). Остуоруйа «Куобах уонна Куруолук». Илии-ни эрчийэр гимнастика «Куобах», «Салааттар», «Үс бухатыыр».

Туттуллар материал: «Баай Байанай» алгы-һын аађыы (булчутка аналлаах); араас хар-тыыналары көрүү (айыл-ђађа сыһаннаах); таабы-рыннар, өс хоһоонноро (айылђађа, кыылларга сыһыаннаах); (слайданы, видео-материаллары көрүү); (айылђађа сыһыаннаах музыканы истии); альбом, өңңөөх харан-даастар; куобах уонна куруолук хартыы-налара.

Кинигэ көрүү

Хамсаныылаах оонньуу «Дьиэтэ суох куобахчаан»

Куобах уонна куруолик хартыыналары көрүү

Ођолор уруһуй-дарынан быыстапка (төрөппүккэ көрдөрүү)

2.

Тема: «Кыһыңңы тыа кыыллара»

Кумаађынан оңоһук

(конструирования) оригами

«Тыа кыыллара»

Познания (коммуникация)

Художественное творчество

Чтение художественной литературы

Музыка

Безопасность

Сыала: Кыһыңңы айылђаны өйөөн, интэриэ-һиргээн көрөллөрүгэр иитии; кыыллар кыһыңңа хайдах бэлэмнэнэллэрин көрөр истэр интэриэһи үөскэтии; кыыллар аат-тарын сөпкө саңарал-ларын сайыннарыы, тылы байытыы куобах - куобахчаан (куобах ођото), саһыл – саһылчаан (саһыл – ођото) уо.д.а.; кыһыңңы тымныттан кыыллар хайдах көмүс-кэнэллэрин туһунан ођо-лорго кэпсээһин. Кыһын тымныга сэрэхтээхтик, халыңнык таңнан сыл-дьалларын сэрэтии; түргэнник сүүрэллэрин сымсатык хамсаналларын ситиһии; хамаанданы истэ үөрэнии.

Сыала: кумаађы оңоһук-ка, уопсай өйдөбүлгэ үөрэтии; кумаађыны сөпкө, аккуратнайдык бүк-тута оңороллоругар үөрэтии; кумаађынан үс муннугу оңорорго үөрэ-тии; оригами схематынан үлэлии үөрэнэллэрин ситиһии; бииргэ үлэлиир-гэ, бэйэ-бэйэђэ көмөлө-һүүгэ иитии; оригамига интэриэһи сайыннарыы.

Бэсиэдэ: кыһынны айылђаны кэпсээһин хартыынаны көрдөрүү, кыһын кыыллар хайдах улларыйаларын кэпсээ-һин холобур: (өңнөрүн, түүлэрэ хойдорун, тугунан аһылыктанал-ларын). Кыыллар туста-рынан араас таабырын-нар. Кыыллар тустары-нан хартыыналары көрүү.

Туһаныллар материал: Кыһыңңы айылђа хартыыната, тыа кыыл-ларын хартыыналара, кыыллар ођолорун кытта ойууламмыт карточ-калара, фишкалар, хоһоонунан таабы-рыннар (кыыллар тустарынан), квадратнай өңнөөх кумаађылар, кыптыый, клей, харан-даас уонна фломастер.

Бэсиэдэ: Кыыллар хартыыналарын көр-дөрүү. Кыыллар туста-рынан хоһоон аађыы. Оригами схематынан үлэлээһин. Кумаађыны бүк тутан кыыллары оңорон көрдөрүү. Бииргэ үлэлээһин. Ођолор оңоһуктарын оңорор кэмнэ-ригэр бытаан музыка тыаһыыр.

Араас кыыллардаах киниигэни көрүү

Хамсаныылаах оонньуу «Албын саһыл»

Ођолор оңоһук-тарын төрөппүккэ көрдөрүү, тугу билбиппитин этии.

3.

Тема: «Собо балык»

Нетрадиционнай техника аппликация

«Көмүс хатырыкчаан»

Познания (коммуникация)

Художественное творчество

Музыка

Безопасность

Сыала: Собо – балык туһунан билиһиннэрии. Тас тутулун, ханна үөс-күүрүн, тугунан аһы-лыктанарын туһунан ођо-лорго өйдөтүү. Балык-тыырга сиэри – туому тутуһары кэпсээһин. Ођо болђомтотун, долођойун, тылын сайыннарыы. Иллээх – эйэлээх буоларга иитии, бу үлэттэн дуоһу-йууну ыларын ситиһии. Саңа тыллар: Муңха, салың, күөл иччитэ Уукун. Дорђооңңо үлэ: «С» дорђоон. Ууттан сэрэхтээх буолууга иитии; аппли-кация үөрүйэхтэрин салгыы сайыннарыы; балык хатырыгын сыһыа-ран аппликация оңорорго үөрэтии; ыраастык олорон үлэлээһин, бэйэ-бэйэђэ көмөлөһүү.

Сыала: аппликация үөрүйэхтэрин салгыы үөрэтии; балык хатыры-гын сөпкө сыһыарарын ситиһии; ыраастык олорон үлэлээһин, бэйэ-бэйэђэ көмөлөһүү.

Бэсиэдэ: балык туһу-нан хоһоон, схема – модель көмөтүнэн ба-лык тас көрүңүн быһаарыы, ырытыы. Собо – балык. Күөлгэ үөскүүр, ууга олох-суйар. Билгэ, чин-чийии үлэтэ, сиэр-туом күөл иччитэ. Дидак-тическай оонньуу «Болђойон иһит», Слайдађа көрдөрүү «Муңха».

Тутталлар, көрдө-рүллэр тэриллэр: «Собо-балык» схема – модель; тас тутула; таабырын таайсыы; хоһоон В.Н.Винокуров, «Болђойон иһит!» дидактическай оонньуу; улахан, кыра собо, поднос, салфетка, бэр-чээккэ; билгэ; слайд көрдөрүү.

Бэсиэдэ: Айылђаны харыстыырга чиңэтии үлэ, кэпсээһин. Собону көрдөрүү, (подноска улахан уонна кыра собону ууран чинчийэн көрүү). Балык, уу туһунан билгэ; музыка көмөтүнэн араас уу, муора долгунун тыаһын иһитиннэрии.

Араас балыктары хартыынађа көрүү

Хамсаныылаах оонньуу

«Сордоң күөлгэ»

Ођолор үлэлэрин төрөппүккэ көрдөрүү (быыстапка)

1.

Ахсынньы ый (Билгэ хаан ыйа).

Тема: «Хаар»

«Маңан хаар»

(кумаађынан кырыйан оңоруу)

Познания (коммуникация)

Художественное творчество

Чтение художественной литературы

Музыка

Безопасность

Сыала: Хаар туһунан билиилэрин байытыы.

Соруктара: тыл дор-ђооннорун таба араарыы, тыл саппааһын байытыы (тобурах, чысхаан, кристаллар); ахсаан чыыһылаларын сөпкө аађар, фигуралар быһыыларын, кээмэй-дэрин сөпкө этэр, толкуйдуур дьођурун сайыннарыы; хаары чинчийии; күннээђи олоххо хаар туһатын быһаарыы; сэрэхтээх буоларга иитии; сымсатык хамсанарга, хаар мээчиги сатаан бырађарга, хабарга эрчиллии; кумаађынан үс муннук оңорон бук тутарыгар үөрэтии; кумаађыга оһуор уруһуйдуурга үөрэтии; сөпкө кырыйарын ситиһии; иллээх – эйэлээх буоларга иитии, бу үлэттэн дуоһуйууну ыларын ситиһии.

Бэсиэдэ: Араас билгэ-лэри кэпсээһин. (Кыһыңңы ыйга анал-лаах). Таабырын таай-сыы слайдађа көрдөүү. Таабырын бастакы дорђооно «Х» иккис таабырын бастакы дорђооно «А» үһүс таабырын бастыкы дорђооно «А» төрдүс таабырын бастыкы дорђооно «Р» барыта биһиэхэ «Хаар» диэн тыл тахсыахтаах. А.Абађыыныскай «Маңнайгы хаар» хоһоонун аађыы. Бэсиэдэ кыһын уонна хаар туһунан кэпсэти-һии. Хаар тутулун чинчийии. Остуоруйа «Хаар киһи». Ууллубут хаар чиңчийии. Маңан хаар слайдађа көрүү, хаары кумаађынан кырыйыы. ( ођолор хаардары кырыйар кэмнэригэр нађыл музыка тыаһыыр).

Туттуллар материал: хаар хартыыналара (араас оңоһук уонна хотуобай), теманан медиапрезентация, слайдалар, ыраас – кирдээх хаардар, ыраас – кирдээх уулар, луупалар, иһиккэ хаардар, фланеллеграф ( хаар киһи, күн, былыт, хаар, мас, кыылчааннар, чалбах), маңан кумаађы, кыптыый, боростуой харандаас, нађыл музыка (айылђађа сыһыаннаах).

Ођолорго араас быһыы-лаах хаардары (снежин-калары) көрдөрүү; кумаађынан хаары оңорон көрдөрүү.

Кыһын уонна хаар туһунан кинигэлэри көрүү

Хамсаныылаах оонньуу «Хаар мээчик»

Ођолор оңоһуктарын төрөппүттэ

ригэр бэлэхтиилэр

2.

Тема: «Чысхаан дойдутугар айан»

Познания (коммуникация)

Музыка

Физическая культура

Сыала: тылы сайын-нарыы, тылы байатыы: Чысхаан, тыйыс, Өймөкөөн, силлиэ–буурђа, кырыа, туундара, хаар эбэ, хабдьы, маңан кырса; ођо этин сиинин эрчийии, айылђађа, тулалыыр эйгэђэ истиң сыһыаңңа иитии, үөрэтии. Хоту дойду тыйыс усулуобуйатын, дьонун–сэргэтин, кыылын – суолун кытта билиһиннэрии.

Бэлэмнэнии үлэтэ: Ођолору Чысхааны кытта билиһиннэрии, хотугу дойду дьонун- сэргэтин туһунан кэпсээһин, ханнык кыыллар үөскүүлэрин кэпсээһин, слайданы көрүү, (фоновай музыка тыаһыыр).

Туттар тэрил: Чысхаан харыыната, хотугу дойду хартыыната, кыылара, дьоно сэргэтэ. Заал оформленията: кыһыңңы айыл5а, хайа көстөр, дьукээбил уота умайар. Сюрпризнай момент Чысхаан ођонньор, ођус.

Хотугу дойду хартыынатын көрүү

Хамсаныылаах оонньуу «Хаарынан бырахсыы» (хамаандађа арахсыы).

Төрөппүккэ ођолор оңоһуктарын көрдөрүү, Чысхаан туһунан остуо-руйалары (ођођо чиңэтэн кэпсиирин өйдөтүү).

3.

Тема: «Кыһыңңы тыа» Тыатаайы үөрэђэ.

Аппликация

«Харыйа маска киэргэл оңоруу»

Познания (коммуникация)

Художественное творчество

Сыала: Кыһын айылђа уларыйарын чиңэтии; уңа хаңас хайысханы билэл-лэрин ситиһии; чыы-һыыла бэрээдэгин 20 –диэри аађаларын чиңэтии; толкуйдуур уонна болђомтолоох буолар дьођурдарын сайынна-рыы.

Сыала: өңңөрү араара, дьүөрэлии үөрэнии; өңңөөх кумаађынан киэргэли (цепочкалары) оңоро үөрэнии; бэйэ-бэйэђэ көмөлөүү; кыптыыйынан сөпкө кырыйары ситиһии.

Бэсиэдэ: Тыатаайы суругун аађыы, кыһын туһунан ођолорго араас ыйытыктары биэрии, айаңңа тэринии. Дидактическай оон-ньуу «Араас үтүлүк-тэр», картанан айан.

Туһаныллар материал: кэмбиэрдээх сурук, тыа картата; кыһынын кэтиллэр араас таңас хартыыналара; араас өңңөөх кумаађы үтүлүктэр; балађан дьиэ; араас кээмэйдээх үс муннук фигуралара; фишкалар; харыйа мас; араас өңнөөх кумаађы; кыптыый; клей (ођо ахсаанынан), сюрпризнай момент – Тыатаайы ођонньор киириитэ, фонограмма тыал, силиэ - бурђа.

Бэсиэдэ: кырдьађас Тыатаайыга харыйатын киэргэтэргэ көмөлө-һөллөрүн этии; хартыы-наны көрдөрүү (бэлэм оңоһук). Дидактическай оонньуу «Булчуттар».

Кыһын туһунан хартыыналары, кинигэлэри көрүү

Төрөппүт

тэргэ конкурс муус оңоһук, быһаарыы.

1.

Тохсунньу ый (Таңха хаан ыйа) Темата: Атыыр ођус уонна Дьыл ођуһун уобарастара айымньыларга.

Художественное творчество

Чтение художественной литературы

Музыка

Физическая культура

Сыала: ођођо аннаммыт айымньыларга Атыыр ођус уонна Дьыл ођуһун уобарастарын билиһиннэрии, ырытыы.

Соруктара: 1.Суорун Омоллоон «Көмүс муос», «Атыыр уонна Атыыр ођус» норуот остуоруйа-ларыттан быһа тардыыны. Ођођо аннаммыт айым-ньыларга Атыыр ођус уонна Дьыл ођуһун уобарастарын биллилээх худуоһунньуктар үлэлэ-ринэн, айыл5а кыhынны уратытын, саха сирин тыйыс кыһынын дьыл ођуһун уобрастарынан билиһиннэрии Дьыл ођуһун тас дьүһүнүн ойуулааһынынан билиhин-нэрии; үөрэтиллибит үңкүү хамсаныыларын хатылааһын;

2. аппликация үөрү-йэхтэрин салгыы үө-рэтии, уобарас нөңүө ођо айар дьођурун сайын-нарыы; тэтими, коорди-нацияны сайыннарыы, ођус хамсаныытын, үнкүү хамсаныытынан үтүктэн уобрастаан көдөрүү музыканан сөпкө хамса-ныы; музыканы истэн айымньы характерын, динамиката уларыйыы-тын араара үөрэнии.

3. худуоһунньуктар үлэ-лэригэр интириэһи, кэрэђэ иэйиини үөскэтии, көрбүтү уонна истибити бэйэ опытыгар тэңнээн көрүү, сыаналыы үөрэнии.

Бэсиэдэ: С.Омоллоон айар үлэтин билсиһии, остуоруйалары истии, үңкүүнү үөрэтии. «Уус-уран айымньыны аађыы» – Суорун Омоллоон «Көмүс муос», «Атыыр уонна Атыыр ођус» норуот остуоруйа-ларыттан быһа тардыы-ны истии, таабырыны таайыы. Истибиттэн Дьыл ођуһун уобараһын айан оңоруу. «Физичес-кая культура» - хам-саныылар, эрчиллиилэр нөңүө эти-сиини чэбдигирдии, имигэс, сымса буолары эрчийии, муостарынан айан оон-ньооһун. «Сэрэхтээх буолуу» - кыра этик-тэри, уһуктаах тэрили (муоһу) туттууга сэрэхтээх буолуу.

Туттуллар тэрил: Кур-чатова З.К. «О чем повздорили бык с лошадью», «Сере-бряные рога», Иванова С.В. «Дьыл ођуһа», Баишев А.Н. «Атыыр ођус» хартыыналара; хартыына копиялара, балык хатырыга, клей, сүөһү муостара, талах ођустар

Курчатова З.К. «О чем повздорили бык с лошадью», «Серебряные рога», Иванова С.В. «Дьыл ођуһа», Баишев А.Н. «Атыыр ођус» хартыынала-рын көрүү

Талах ынахтарынан, ынах муостарынан айан оонньооһун.

2.

Тема:

«Кыһын кыстыыр чыычаахтар барабыайдар»

Уруһуй «Барабыай чыычаах»

Познания (коммуникация)

Художественное творчество

Чтение художественной литературы

Музыка

Сыала: Кыһын кыстыыр чыычаађы кытта били-һиннэрии, истиң сыһыаң-ңа иитии; кинини харыстыырга, убаас-тыырга иитии; тас көрүңүн ырытыы, чыы-чаах моделинан кэп-сииллэригэр үөрэтии; мультик ис хоһоонун кэпсииллэрин ситиһии.

Сыала: чыычаах тас көрүнүн көрөн, уру-һуйдуулларын ситиһии; сөптөөх өңү таһаара үөрэнии; хартыынаны көрөн кумаађы илиискэ уруһуйдууругар үөрэтии; уруһуйун айан кэпсиир дьођурун сайыннарыы. сымсатык хамса-налларын, түргэнник сүүрэллэрин, быраа-быланы тутуһалларын ситиһии.

Бэсиэдэ: чыычаахтар тустарынан таабы-рыннар, хоһооннор; кыстыыр чыычаахтар барабыайдар туста-рынан кэпсэтии. Хартыынађа көрүү, барабыай тас көрүңүн ырытан кэпсэтии; чыы-чаах туһунан мультик көрүү.

Туттуллар материал: чыычаахтар хартыыналара, чыычаах модела, чыычаахтардаах кинигэ, мультик «Алаа Мођус уонна чыычаах», хамсаныылах оонньуу, чыычаах туһунан хоһооннор, билгэлэр, кэмбиэрдээх сурук, альбом, киистэ, акварель кырааска, боростуой харандаас, палитра.

Уруһуйдуур кэмңэ араас чыычаахтар саңалара иһиллэр.

Чыычаахтар-даах киниигэни көрүү

Хамсаныылаах оонньуу

«Элиэ уонна кустар»

Ођолор уруһуйдарынан быыстапка (төрөппүккэ көрдөрүү).

3.

Тема: «Саха сирин кыһына»

Познания (коммуникация)

Чтение художественной литературы

Музыка

Сыала: кыһыңңы көстүүлэри, билгэлээһин; ођолорго өйдөтүү, били-һиннэрии; хоһоону дорђоонноохтук аађарын ситиһии; тыл саппааһын байытыы, чиңэтии: «Көмүк хаар», «Сыа хаар», «Тобурах хаар», «Көмүрүө хаар»; музыканы истэн сөпкө хамсаныы; араас өңңөрү араарарын чиңэтии; билэр-көрөр дьођурун сайыннарыы.

Бэсиэдэ: хоһооннор, таабырыннар. Кыһыңңы тыа хартыына, кыһыңңы куорат иллюстрация; Тыл оонньуута «Таай бу ханнык хаар көрүңэй» (эрдэ ођолорго үөрэтиллэр). Фонограмма тыаһыыр ођолор хаары панто-мимолаан көрдөрөллөр. Художник үлэтин кытта билсии.

Туһаныллыбыт маты-рыйааллар: Кыһыңңы тыа хартыыната, куорат кыһыңңы көстүүтэ – иллюстрация, кыһыңңы пейзаж, саха суруйаач-чыларын хоһоонноро, таабырыннар, билгэлэр.

Кыһыңңы куораты хартыынанан көрүү

Кыһыңңы айылђаны көрүү

Кыһын туһунан хоһооннору, ођону кытта айалларын этии.