Темата: «Атыыр ођус уонна Дьыл ођуһун уобарастара айымньыларга»

Үөрэтиллэр уобаластара: «Художественное творчество» - «Суһум» изобразительная деятельность – аппликация; Ритмика – «Чэ, оонньуохха, көрүлүөххэ!» үңкүүнү толоруу, талах ођустарынан, муоһунан тэтими охсуу. «Музыка» - «Иэйиикэ» М.Макаров мел., Т.Толомон тыл., «Кытыл» трио толоруутугар «Тымныы ођуһа» ырыаны истии, ырытыы.

Интеграцията: «Уус-уран айымньыны аађыы» – Суорун Омоллоон «Көмүс муос», «Атыыр уонна Атыыр ођус» норуот остуоруйаларыттан быһа тардыыны истии, таабырыны таайыы. Истибиттэн Дьыл ођуһун уобараһын айан оңоруу.

«Физическая культура» - хамсаныылар, эрчиллиилэр нөңүө эти-сиини чэбдигирдии, имигэс, сымса буолары эрчийии, муостарынан айан оонньооһун.

«Сэрэхтээх буолуу» - кыра эттиктэри, уһуктаах тэрили (муоһу) туттууга сэрэхтээх буолуу.

Сыала: ођођо анаммыт айымньыларга Атыыр ођус уонна Дьыл ођуһун уобарастарын билиһиннэрии, ырытыы.

Соруктара:

1. Суорун Омоллоон «Көмүс муос», «Атыыр уонна Атыыр ођус» норуот остуоруйаларыттан быһа тардыыны. Ођођо анаммыт айымньыларга Атыыр ођус уонна Дьыл ођуһун уобарастарын биллиилээх худуоһунньуктар үлэлэринэн, айыл5а кыhынны уратытын, саха сирин тыйыс кыһынын дьыл ођуһун уобрастарынан билиһиннэрии Дьыл ођуһун тас дьүһүнүн ойуулааһынынан билиhиннэрии; үөрэтиллибит үңкүү хамсаныыларын хатылааһын;

2. аппликация үөрүйэхтэрин салгыы үөрэтии, уобарас нөңүө ођо айар дьођурун сайыннарыы; тэтими, координацияны сайыннарыы, ођус хамсаныытын, үнкүү хамсаныытынан үтүктэн уобрастаан көдөрүү музыканан сөпкө хамсаныы; музыканы истэн айымньы характерын, динамиката уларыйыытын араара үөрэнии.

3. худуоһунньуктар үлэлэригэр интириэһи, кэрэђэ иэйиини үөскэтии, көрбүтү уонна истибити бэйэ опытыгар тэңнээн көрүү, сыаналыы үөрэнии.

Бэлэмнэнии үлэ: С.Омоллоон айар үлэтин билсиһии, остуоруйалары истии, үңкүүнү үөрэтии.

Туттуллар тэрил: Курчатова З.К. «О чем повздорили бык с лошадью», «Серебряные рога», Иванова С.В. «Дьыл ођуһа» Баишев А.Н. уруһуйдара Народ ырыата «Саадьађай ођуст» быһа тардыы, Дьолуо бөлөх «Сайын» ырыата, М.Макаров мел., Т.Толомон тыл., «Кытыл» трио толоруутугар «Тымныы ођуһа» ырыа, «Атыыр ођус» хартыыналара; Дьыл ођуһун копиялара, балык хатырыга, клей, сүөһү муостара, талах ођустар

Дьарык хаамыыта:

1. Киириитэ.

Иитээччи: Үтүө күнүнэн ођолоор, таайын эрэ бу таабырыны:

Төбөтүгэр икки муостаах

Көлүнэргэ аналлаах,

Алтахтаан аргыый хаамар

Аа-дьуо бытаан айаннаах.

Ођолор: Ођус

Иитээччи: саамай сөп. Бүгүн биһиги ођо кинигэтин күнүгэр аналлаах «Атыыр ођус уонна Дьыл ођуһун уобарастара айымньыларга» диэн дьарыкпытын ыытыахпыт иннинэ, бэђэһээ тугу билбиппитин саныаххайын эрэ. Биһиги ханнык суруйааччы айымньыларын билсибиппитий?

Ођолор: Суорун Омоллоон

Иитээччи: Кини ођолорго анаан ханнык кэпсээннэри, остуруйалары айбытый?

Ођолор: «Диигиниир «мээчик», «Бээчэ бэргэһэтэ», Мэник Муңур», «Уоруйах кутуйах», «Куттамсах куобах», «Көмүс муос».

Иитээччи: Сөп, бүгүн дьарыкка Атыыр ођуһу уонна Дьыл ођуһун кытта билсиэххит. «Көмүс муос» остуоруйађа ким туһунан кэпсэнэр этэй?

Ођолор: Дьыл ођуһа

Иитээччи: сөп, аны билигин Дьыл ођуһун худуоһунньуктар үлэлэригэр билсиэххэйин. Бу Курчатова З.К. «Серебряные рога» - «Көмүс муос» остуоруйаттан уруһуйа.

Кини наһаа улахан, хайа сађа эбит. Көхсө күнү бүөлүүр. Муоһа халлааңңа тиийэр. Сађынньахтаах. Онтуката хаһан да ирбэт муус. Харађа хайырбыт ойбон курдук. Кыламана кыаһаан муус. Мунна болуо муус. Ађылаатађына аан туман түһэр. Тыыннађына тымныы кэлэр.

Онтон Иванова С.В. «Дьыл ођуһа» уруһуйун көрүөђүн. Былыр сахалар кыһыңңы тымныы ыйдары Дьыл ођуһугар холууллара. Дьыл ођуһа уһун хойуу түүлээх, түүтүн быыһынан кылапаччыгас хаар алмаас таастыы күлүмүрдүүр. Ођус кыыһырдађына сири туйахтарынан табыйар, оччођо тымныы, буурђа түһэр. Онтон сылайан сиргэ сыттађына тымныы уђарыйар, сылаас күннэр буолаллар.

Бу уруһуйу биһиги выпускницабыт Паша Свцева 6 саастаађар, гуаһынан, кумаламмыт кумаађыга уруһуйдаабыта (уруһуйу көрдөрөр)

(«Атыыр уонна Атыыр ођус» уруһуй көстөр).

Иитээччи: бу ханнык остуоруйаттан ойууламмытый?

Ођолор: «Атыыр уонна Атыыр ођус»

Иитээччи: саамай сөп, Курчатова З.К. уруһуйа. Кинилэр тугу мөккүспүттэрэй?

Ођолор: Кыһыны уһун гынабын дуу, сайыны уһун оңоробун дуу?- диэн.

Иитээччи: (Баишев А.Н. «Атыыр ођус» үлэтэ көстөр). Бу уруһуйдарга Баишев «Атыыр ођус» үлэтэ көстөр. Ођус күннээђи олоххо туһатын ким билэрий?

Ођолор: оту-маһы тиэйэргэ көлө, таһађасчыт буолар. Урут массыына диэн суох этэ, онно ођуһунан айанныыллара.

Иитээччи: билигин Дьыл ођуһун аппликациялыахпыт. Туттар матырыйаалбыт (хатырыгы көрдөрөр) тугуй?

Ођолор: балык хатырыга.

Иитээччи: тођо хатырыгы талбыппыт буолуой?

Ођолор: мууска майгынныыр. Дьыл ођуһун сађынньађа муус.

Иитээччи: эһиэхэ мин Курчатова З.К. «Көмүс муос» үлэтин копиялаан биэрдим. Хатырыкпытынан ођус көхсүн сыһыарабыт.

(ођолор хатырыктары сыһыараллар. Силлиэ-буурђа тыаһа иһиллэр)

Ођолор үлэлэрин түмүктүүллэр, анализтыыллар.

Иитээччи: үлэлэрбитин көрүөђүң, ким үлэтин ордук сөбүлээтигит? Тођо? Мин санаабар бары кыһаллан үлэлээтигит, Дьыл ођуһугар майгынныыллар.

Ођолор группаттан залга дылы марштаан кэлэллэр. Миэстэлэригэр туран поклон оңороллор.

Н.А.: таайың эрэ, ођолоор «Муос хайалар охсуһар тыастара лап-лаһыгырас буолар үһү»

Ођолор: Ођустар харсаллара

Иитээччи: «Чэ, оонньуохха-көрүлүөххэ!» үңкүүбүт хамсаныыларын хатылыаххайын («ођустар харсыһыылара» хамсаныыны ахсаанынан хатылыыллар, онтон үңкүүнү барытын үңкүүлүүллэр).

А.Д.: аны билигин М.Макаров мел., Т.Толомон тыл., «Кытыл» трио толоруутугар «Тымныы ођуһа» ырыаны истиэђин (ырыаны истэллэр).

Ырыа хайдах сађаланна?

Ођолор: тыал тыаһыыр, ођус мөђүрүүр.

Иитээччи: ырыа ис хоһоонугар мутук тостор, сулус сурулуур тымныыта буолбут, титириктэр, хатың мастар тоңмуттар, арай аар тииттэр холкулар эбит.

Ким өйдөөн иһиттэй, ырыа быыһыгар атын туох саңа иһиллэрий?

Ођолор: уччуу, айуу

Иитээччи: ырыа характера, настарайыанньата хайдађый?

Ођолор: киириитэ кутталлаах, долгутуулаах, ырыата эрчимнээх.

Иитээчч: ырыаны истэн хараххытыгар тугу ойуулаан көрдүгүт?

III. Түмүк.

Иитээччи: Атыыр ођус уонна Дьыл ођуһун уобарастарын билистигит. Саамай тугу сөбүлээтигит? Бүгүңңү дьарыктан туох санаађа кэллигит (уобарастары тэңнээһин. Атыыр ођус дьиэ кыыла, Дьыл ођуһа үһүйээн, остуоруйа геройа.)