18. Вялікая Айчынная вайна на тэрыторыі Беларусі.

22 чэр 1941г. напад Гер на СССР, згодна з планам “маланкавай вайны” (план “Барбаросы”) галоўны удар наносіла гр армій “Цэнтр”. Савецкія войскі адступалі: ЧА рыхтавалася да наступальных дзеянняў,ЧА аслаблена рэпрэсіямі. Першы бой прыняла пагранічная застава Брэсцкай крэпасці пад кір лет Кіжаватава, штаб абароны крэпасці ўзначалілі палкавы камісар Фамін, кап Зубачоў, маёр Гаўрылаў. На семы дзень захоплены Мінск (пры абароне 100-я стралковая дыв пад кір Русіянава ўпершыню вык “кактэль Молатава”). Абарона Магілева 3 – 26 ліпеня (пал Куцепаў – прататып героя Сіманава ў рамане “Жывыя і мертвыя”). 14 ліпеня 1941г. пад Оршай батарэя пад кір Флерава выкарастала “кацюшы”.Акупацыйны рэжым. “Новы парадак” – палітыка па ліквідацыі сав ладу, эксплуатацыю нац багацця і рэсурсаў, прыгнечанне і знішчэнне людзей. Ваенна-адміністрацыйны падзел: Баранавіцкая вобл, часткі Мінскай і Віленскай, паўн раены Брэсцкай, Пінскай, Палескай абл – генеральная акруга “Беларусь” рэйхскамісарыята “Остланд”; іншыя раены – рэйхскамісарыят “Україна”, генеральная акруга “Літва”. План “Ост” – 75%, знішчалісь, аст 25% пераўтваралісь ў рабоў, яўрэі – знішчалісь поўнасцю (палітыка генацыду). У дзяржаве створана больш за 260 лагераў (самы вял Трасцянец), 163 гета (мінскі Малы Трасцянец). Праведзена больш за 140 карных аперацый (Котбус, Палескія балоты і г.д.), 22 сак 1941г. спалена Хатынь, усяго спалена 619 весак (186 не адноўлена), знішчана 2 млн 200 тыс чалавек. Вывезена у Гер 380 тыс чалавек, больш за 24 тыс дзяцей. Калабарацыяністы: расп нац сімволіку, арг школы, выд газеты; ствар Беларуская Цэнтральная рада, Беларуская краевая абарона, Саюз беларускай моладзі.Барацьба супраць акупантаў. На пяты дзень вайны першы партызанскі атрад Каржа ў Пінскім раене, у Кастрычніцкім раене атрад Бумажкова і Паўлоўскага , атрад Шмырова ў Суражскім раёне. Падпольшчыкі: на чыгуначным вузле “Орша” падпольшчыкі пад кір Заслонава, у Мінску падполле (Казінец і Кедышка), вып газету “Звязда” пад рэд Амельянюка. Падпольшчыкі і партызаны да верасня 1942г. утвар 40-кіламетровы праход “Суражскія вароты”. Вясна 1942г. стварэнне партызанскіх брыгад.30 мая 1942г. Цэнтральны штаб партызанскага руху (ЦШПР) пад кір Панамарэнка, 9 вер 1942 г БШПР пад кір Калініна. Да кн 1943 было вызвалена каля 60% тэрыторыі Беларусі – партызанскія зоны (больш за 20). Рэйкавая вайна: 1-ы этап – жнівень 1943 (контарнаступленне пад Курскам); 2-і этап “Канцэрт” – вер-каст 1943г. (уступленне ЧА на тэрыторыю Бел); 3-і этап – 20чер – 28 ліп 1944 (аперацыя “Баграціен”).1943г. партызанскі рух – дзед Талаш, Міхаіл і Іван Цубы, 12-гадовы Ціхан Баран – подз’віг Івана Сусаніна, Марат Казей – партызанскі разведчык, В.Харужая – кір віцебскага падполля, Мазанік, Осіпава, Траян – 1943 забойства КубэПачатак вызвалення Бел. 28 чэр 1943 – перш раенны цэнтр Камарын, 26 ліс – Гомель. Красавік – май 1944 распрацавана аперацыя “Баграціен”: войскі франтоў: 1-ы Беларускі(генерал Ракасоўскі), 2-і Беларускі (ген-пал Захараў), 3-і Беларускі (ген-лет Чарняхоўскі), 1-ы Прыбалтыйскі (ген Баграмян), Дняпроўская флатылія, партызаны. Каардынацыя: Васілеўскі, Жукаў. Ідэя: франты адначасова наступаюць у віцебскім, аршанскім, бабруйскім напрамках, акружаюць і знішч праціўніка ў раенах Віцебска і Бабруйска, а затым наносяць удары у напрамку Мінска. Аперацыя пачалася 23 чэр 1944, праз цяжкапраходныя балоты і лясы. На трэці дзень вызвалены Віцебск, затым – Орша. З ліпеня 1944 пачаліся баі за вызваленне Мінска, першы уварваўся у горад іанк Дз. Фролікава. Пад Мінскаму “катле” акружана больш за 100-тысячная гр праціўніка. 16 ліп партызанскі парад у Мінску, 17 ліп парад ганьбы у Маскве. 28 ліп вызвалены Брэст – Бел вызвалена. У вызваленні удзел фран авіяполк “Нармандыя – Неман”, 1я польская дывізія імя Т. Касцюшкі (раен г.Горкі).