Хафтаи сеюм. Мавзeъ: Маrсад ва фишанг[ои сиёсати макроиrтисодиёт.

Мутаносибии нишонди[анда[о дар системаи [исобгирии миллb

Ма[сулоти умумии миллb аз ма[сулоти умумии дохилb ба бузургии даромади софи омилb аз хориxа (ДСО) фарr мекунад:

МУМ = МУД + ДСО.

Даромади софи омилb аз хориxа бузургии мусбb (ДСО > 0) мешавад, агар ша[рвандони мамлакати мазкур дар хориxа нисбат ба ша[рвандони хориxb дар мамлакати мазкур бисёртар даромад гирифта бошанд, дар ин [олат МУД < МУМ. Инчунин, даромади софи омилb метавонад бузургии манфb шавад (ДСО < 0), ки ба

[олати зёдтар ба даст овардани даромад аз тарафи ша[рвандони хориxb дар мамлакати мазкур хос аст, дар чунин [олат [аxми

МУД > МУМ.

Ма[сулоти софи дохилb (МСД) иrтидори исте[соли иrтисодиётро инъикос мекунад, зеро он тан[о инвеститсия[ои софро Inet дар бар мегирад ва арзиши капитали истеъмолшударо (хeрдашавиро А) дар бар намегирад, ки онро бояд [ангоми [исоби намудани МСД аз [аxми МУД тар[ намуд:

МСД = МУД – А.

Ма[сулоти софи дохилиро [ам аз рeи хароxот[о ва даромад[о [исоб кардан мумкин аст:

МСД аз рeи хароxот[о = C + Inet + G + Xn;

МСД аз рeи даромад = Музди ме[нат + Пардохти иxоравb +Пардохт[ои фоизb + Даромад аз моликият + Фоидаи корпоратсия[о + +Андоз[ои uайри мустаrим– Даромади софи омилb аз хориxа.

Ма[сулоти софи миллиро (МСМ) бо ро[и аз арзиши МУМ тар[ намудани арзиши капитали истеъмолшуда (хeрдашавb) [осил кардан мумкин аст:

МСМ = МУМ – А.

Даромади миллb (ДМ) – ин маxмeаи арзиши иловаи дар иrтсодиёт ба вуxуд оварда шуда мебошад, яъне суммаи даромад[ои омилb, ки аз тарафи со[ибони захира[ои иктисодb ба даст оварда шудааст. ДМ-ро бо чунин ро[[о [осил кардан

мумкин аст:

ДМ = МСМ – Андоз[ои uайримустаrим;

ДМ = Музди ме[нат + Пардохти иxоравb + Пардохт[ои фоизb + Даромад аз моликият + Фоидаи корпоратсия[о

Даромади шахсb (ДШ) – ин маxмeаи даромад, ки аз тарафи со[ибони захира[ои иктисодb ба даст оварда мешавад. Барои [исоби даромади шахсb аз ДМ [амаи нишонди[анда[оро тар[ намудан лозим аст, ки ба ихтиёри хоxаги[ои хонавода равона нашуда rисми даромади коллективb мебошанд. Инчунин бояд нишонди[анда[оро xамъ намуд, ки даромади хоxаги[ои хонаводаро зиёд мекунад:

ДШ = ДМ – Пардохт[о барои суuуртаи ичтимоb – Андоз аз фоидаи корпоратсия[о – Фоидаи таrсимнашудаи корпоратсия[о + Трансферт[о + Фоиз[о барои облигатсия[ои давлатb.

Даромади ихтиёрии шахсb (ДИШ) – ин даромаде, ки истифодабурда мешавад, яъне дар ихтиёри хоxаги[ои хонавода rарор дорад. ДИШ аз ДШ ба [аxми андоз[ои инфиродb (индивидуалb) кам мебошад:

ДИШ = ДШ – Андоз[ои инфиродb.

Хоxаги[ои хонавода даромади ихтиёрии худро барои истеъмолот ва пасандоз истифода мебаранд:

ДИШ = C + S.

Пасандоз[ои [ар як агент[ои макроиrтисодb барзиёдии даромад[оро аз хароxот[о дар назар дорад. Чунин намуд[ои пасандоз[оро фарr мекунанд:

 пасандоз[ои шахсb (пасандоз[ои хоxаги[ои хонавода):

Spersonal = ДИШ – С;

 пасандоз[ои бизнес (пасандоз[ои фирма[о):

Sbisiness = Хeрдашавb (Амортизатсия) + Фоидаи таrсимнашудаи корпоратсия[о;

 пасандоз[ои хусусb (пасандоз[ои сектори хусусb):

Sprivate = Spersonal + Sbisiness

ДШ = ДМ - Пардохт[о барои суuуртаи ичтимоb – Андоз аз фоидаи корпоратсия[о – Фоидаи таrсимнашудаи корпоратсия[о + Дивидент[о + Трансферт[о + Фоиз[о барои облигатсия[ои давлатb.

 пасандоз[ои давлатb, ки дар [олати профисити буxети давлатb (барзиёдии даромад[ои буxет аз хароxот[о) xой доранд:

Sgovernment = Даромад[ои буxет – Хароxот[ои буxет > 0.

Ба даромад[ои буxети давлатb [ама намуди андоз[о (инфиродb, андози фоида, андоз[ои uайримустаrим), пардохт[ои суuуртаи ичтимоb, фоидаи корхона[ои давлатb ва uайра[о дохил мешаванд. Ба хароxот[ои буxет хариди давлатии мол[о ва

хизмат[о, пардохт[ои трансфертb, пардохти физ[о ба облигатсия[ои давлатb дохил мешаванд.

Пасандоз[ои давлатb бо формулаи зерин [исоб карда мешаванд:

Sgovernment = Т – G,

ки дар ин xо Т – андоз[ои соф;

 пасандоз[ои миллb суммаи пасандоз[ои хусусb ва давлатиро ифода мекунанд:

Snational = Sprivate + Sgovernment ;

 пасандоз[ои сектори хориxb, ки дар [олати дефитсити тавозуни савдои мамлакат xой доранд, ваrте ки воридот аз содирот зиёд аст (Xn < 0):

Sforeign = Im – Ex >0.

Суммаи пасандоз[ои сектор[ои хусусb, давлатb ва хориxb ба [аxми инвеститсия[ои умумb баробар аст:

I = Sprivate + Sgovernment + S

foreign = S +(T - G) +(Im - Ex).

Нишонди[анда[ои маxмeаи барориш ва маxмeаи даромад ба[ои шуморавb дода, [амаxи[ата сифати [аётро ифода карда наметавонанд. Барои тавсифи сат[и некeа[воли а[олb нишонди[андаи [аxми МУД барои [ар як сари а[олb истифода бурда мешавад:

МУД/Шумораи а[олии мамлакат

ва ё нишонди[андаи [аxми ДМ ба [ар сари а[олb:

ДМ/Шумораи а[олии мамлакат.

Ма[сулоти умумии дохилии номиналb ва аслb. Индекси нарх[о.

Нишонди[анда[ои С{М натиxа[ои фаъолияти иrтисодиро дар давоми як сол инъикос менамоянд, ки бо нарх[ои соли xорb ифода ёфтаанд. Бинобар [амин [ам он[о номиналb [исобида мешаванд. Нишоди[анда[ои номиналb, амалb намудани та[лил ва муrоисаи байнидавлатb ва солонаро имконият намеди[анд. Ин гуна та[лил[о тан[о бо воситаи нишонди[анда[ои аслb имконпазир [астанд ([аxми аслии исте[солот ва [аxми аслии даромад), ки бо нарх[ои бетаuйир ифода меёбанд.

МУД номиналb Y^N– ин МУД, ки бо нарх[ои xории соли додашуда [исоб карда шудаанд. Ба [аxми МУД номиналb ду омил таъсир мерасонад: таuйирёбии [аxми аслии барориш ва таuйирёбии сат[и нарх[о.

Барои [исоб намудани МУД-и аслb, бояд МУД-и номиналиро аз таъсиррасонии таuйирёбии сат[и нарх[о озод намуд. МУД аслb Y^R– ин МУД, ки бо нарх[ои мукоисавb (таuйирёфта) [исоб карда шудааст, яъне бо нарх[ои соли базавb. МУД-и аслb бо формулаи зерин [исоб карда мешавад:

Y^R=Y^N/P,

ки дар ин xо Р – сат[и умумии нарх[о нишонди[андаи агрегироние, ки [амчун индекс [исоб карда мешавад. {ам МУД-и аслb ва [ам МУД-и номиналb бо во[ид[ои пулb [исоб карда мешаванд. МУД-и номиналии [амаи сол[о (азбаски бо нарх[ои xорb [исоб карда мешавад) баробар аст:

Y^N = Σp^t i q^t I ,

ки дар ин xо p^t

i – нархи моли i дар соли xорb; q^t

i - [аxми исте[солоти моли i дар соли xорb.

МУД-и аслb, ки бо нархи соли базавb [исоб карда шудааст, баробар аст:

ки дар ин xо p⁰ i – нархи моли i дар соли базавb аст.

МУД-и номиналии соли базавb ба МУД-и аслии соли базавb баробар аст:

ки дар ин xо q⁰

i - [аxми исте[солоти моли i дар соли базавb аст. Сат[и умумии нарх[о дар соли базавb ба як баробар аст (индекси нарх[о бошад, ба 100 фоиз баробар аст).

Аз шумораи зиёди индекс[ои нарх[о дар макроиктисод одатан чунин индекс[о истифода мешаванд:

 индекси мол[ои истеъмолb (ИМИ), ки дар асоси арзиши сабати истеъмолии бозорb [исоб карда мешавад. Дар мамлакат[ои тараrrикарда ба сабати истеъмолb 300 – 400 намуди мол[о ва хизмат[о дохил мешаванд. ИМИ дар омор [амчун индекси бо номгeи мол[ои соли базавb [исоб карда мешавад, яъне [амчун индекси Ласпейрес:

 дефлятори МУД , ки дар асоси арзиши сабати бозории [амаи мол[о ва хизмат[ои дар давоми сол дар иrтисодиёт исте[сол шуда, [исоб карда мешавад. Дар омор дефлятори МУД [амчун индекси Пааше баромад мекунад, ки бо номгeи мол[ои соли xорb [исоб карда мешавад, чунки МУД [ар сол [исоб карда мешавад:

Бо [амин тарз, дефлятори МУД бо худ нисбияти МУД-и номиналиро ба МУД-и аслb ифода мекунад:

.

Азбаски ИМИ ва дефлятори МУД бо бузурги[ои худ мувофиrат намекунанд, бинобар [амин барои [исоби суръати афзоиши сат[и умумии нарх[о (сат[и таваррум), аксар ваrт индекси «идеалии» Фишер истифода бурда мешавад, ки бо худ

бузургии миёнаи геометрии индекси Ласпейрес ва индекси Паашеро ифода мекунад:

Вобаста аз он, ки сат[и умумии нарх[о дар давраи муайян баланд ё паст мешавад МУД-и номиналb метавонад аз МУД-и аслb зиёд ва ё кам шавад. Агар дар фосилаи ваrти байни соли xорb ва соли базавb сат[и умумии нарх[о баланд шавад, яъне дефлятори МУД >1 бошад, МУД-и аслb аз номиналb кам мешавад. Агар дар фосилаи ваrти байни соли xорb ва соли базавb сат[и умумии нарх[о паст шавад, яъне дефлятори МУД < 1 бошад, МУД-и аслb аз номиналb зиёд мешавад.