{Афтаи шашум. Мавзeъ: Истеъмолот, пасандоз ва инвеститсия[о дар модели кейнсb.

4.2. Истеъмолот, пасандоз ва инвеститсия[о дар модели кейнсb.

Омeзиши омил[ои ба [аxми хароxот[ои истеъмолb таъсиррасонанда имконият меди[ад, ки функсияи истеъмолот [осил карда шавад. Назарияи истеъмолот ва пасандоз[ои Кейнс. Назарияи истеъмолоти аз тарафи X.М. Кейнс пешкаш шуда, номи «назарияи даромади мутлаr»-ро гирифтаст ва дар чунин замина[о асос ёфтааст:

 сат[и истеъмолот тан[о аз [аxми мутлаrи даромади ихтиёрии xорb вобаста аст: C = C (Yd), ин вобастагb мусби буда, бо афзоиши даромади ихтиёрb истеъмолот низ зиёд мешавад;

 дар иrтисодиёт rонунияте амал мекунад, ки X.М. Кейнс онро «rонуни асосии психологb» номидааст, ки мувофиrи он «…одамон майл доранд истеъмолотро бо баробари афзоишёбиидаромад зиёд намоянд, локин на ба он дараxае, ки бо он даромад афзоиш меёбад»7. Ин гуфта[о бо он асос меёбанд, ки даромади ихтиёрb ба истеъмолот ва пасандоз таrсим мешавад:

Yd = C+S, бинобар [амин [ангоми афзоиши даромади ихтиёрb [ам истеъмолот ва [ам пасандоз[о зиёд мешавад. Дар иrтисодиёт коэффитсиент[ои рафтории муайян вуxуд доранд, ки он[оро X.М.Кейнс «майли инти[оb ба истеъмолот» ва «майли инти[оb ба пасандозкунb» номидааст.

Майли инти[оb ба истеъмолот mpc – коэффитсиенте, ки то кадом андоза афзоишёбии (камшавии) истеъмолотро [ангоми афзоиши (камшавии) даромад ба як во[ид нишон меди[ад:

mpc=ΔC /ΔY (0< mpc <1).

Майли инти[оb ба пасандозкунb mps – коэффитсиенте, ки то чb андоза афзоиши (камшавии) пасандоз[оро [ангоми афзоиши (камшавии) даромад ба як во[ид нишон меди[ад:

mps = ΔS /ΔY (0< mps <1).

Суммаи майли инти[оb ба истеъмолот ва майли инти[оb ба пасандозкунb ба як баробар аст:

mpc+ mps = (ΔC /ΔY)+ (ΔS /ΔY)= ΔC+ ΔS /ΔY= ΔY /ΔY=1;

 rисми истеъмолот аз [аxми даромади ихтиёрb вобаста нест ва он стеъмолоти автономb Ĉ номида мешавад.

{амин тавр, функсияи истеъмолоти Кейнс чунин намуд дорад:

C = Ĉ + mpcYd.

Каxии графики (каxхаттаи) функсияи истеъмолот (расми 4.2.1, а) ба майли инти[оb ба истеъмолот mpc баробар аст, ки он дар давраи кeто[муддат бузургии доимb буда, бо хусусият[и миллии мамлакат муайян карда мешавад. Чи rадаре ки бузургии mpc калон бошад, [амон rадар каxхаттаи функсияи истеъмолот бо кунxи тез тавсиф карда мешавад. {аракати каxхатта дар натиxаи таuйирёбии истеъмолоти автономb Ĉ ба миён меояд, [ангоми афзоиши истеъмолоти автономb график ба боло [аракат мекунад. Дар модели Кейнс пасандоз[о, ба монанди истеъмолот, функсияи даромади ихтиёрии xорb буда, аз дигар омил[о (мизони фоиз, [аxми боигарb ва uайра[о) вобастагb надорад.

Функсияи пасандоз[ои Кейнс чунин намуд доранд:

S = Yd – C = Yd - (Ĉ+mpcYd) = -Ĉ+(1 - mpc)Yd = -Ĉ+mpsYd.

Каxии каxхаттаи функсияи пасандоз[о ба майли инти[оb ба пасандозкунb mps баробар аст (расми 4.2.1, б). Чи rадаре ки бузургии mps калон бошад, ба он мувофиr каxхаттаи функсияи пасандоз[о каxтар мешавад. {аракати каxхаттаи функсияи пасандоз[о дар [олати таuйирёбии истеъмолоти автономb Ĉ ба вуxуд меояд ([ангоми афзоиши истеъмолоти автономb ба боло [аракат мекунад ва [ангоми камшавb ба поён).

Аз функсияи истеъмолот ва пасандоз[ои Кейнс маълум мегардад, ки бо афзоиши даромад аз Yd1то Yd2 [иссаи истеъмолот дар даромад паст мешавад (apc1 >apc2) (расми 4.2.2, а, б,)8, [иссаи пасандоз[о бошад зиёд мешавад. {иссаи истеъмолотро дар [аxми даромад (нисбияти истеъмолот ба [аxми даромад) Кейнс майли миёнаи истеъмолот apc номида, [иссаи пасандоз[оро дар даромад (нисбияти пасандоз[о ба [аxми даромад) бошад, майли миёнаи пасандозкунb aps:

apc = C/Yd (0 <apc <1);

aps = S/Yd (0 <apc <1).

Суммаи майли миёнаи истеъмолот ва майли миёнаи пасандозкунb ба як баробар аст:

apc + aps = C/Yd + S/Yd = (С+S)/Yd = Yd/Yd =1.

Ин гуфта[оро ба таври математикb низ исбот кардан мумкин аст. {ар ду тарафи функсияи истеъмолоти Кейнсро C= Ĉ+mpcYd ба Yd таrсим намуда, С/Yd = (Ĉ/Yd)+ mpc [осил мекунем. Азбаски С/Yd= apc, mpc=const ва С/Yd [ангоми афзоиши Yd кам мешавад, ки мувофиrан [ангоми афзоиши даромад apc кам мешавад.

Назарияи инвеститсия[ои Кейнс. Хароxот[ои инвеститсионb ин хароxоти фирма[о барои хариди мол[ои инвеститсионb мебошад. Инвеститсия[о ба инвеститсия[ои соф, ки афзоиши захира[ои капиталb ва [аxми бароришро таъмин менамоянд ва ба барrароркунанда, ки хeрдашавии капитали асосb ва ниго[дории сат[и барориши устуворро таъмин менамоянд, xудо мешавад. Азбаски модели кейнсb дар заминаи баробарии МУМ = МСМ = ДМ асос меёбад, дар ин xо сухан оиди хароxот[ои инвеститсионии соф меравад. Дар макроиrтисод инвеститсия[о ба автономb, ки аз [аxми даромад вобаста нестанд ва индутсиронb, ки [аxми он[о аз сат[и даромад вобастагb дорад, xудо мешаванд. Кейнс тан[о инвеститсия[ои автономиро тадrиr кардааст (I =I). Омили асосии муайянкунандаи инвеститсия[о, ба аrидаи Кейнс, самаранокии инти[ои капитал мебошад, яъне самаранокии (меъёри бозде[и дохилb) лои[аи охирини инвеститсионb, ки бузургии мусбии даромади софи дисконткуниро нишон меди[ад PV (present value)(PV = П1 / (1+r) + П2 / (1+r)2 + … + Пt / (1+r)T, ки дар ин xо П – фоида дар [ар як сол; r – мизони дисконткунb (меъёри дисконт), ки бо худ раuбати бартарии арзиши xорb ба ояндаро аз тарафи агенти иrтисодb нишон меди[ад; Т- шумораи сол[ои амали лои[аи инвеститсионb. )

инвестор лои[аро тан[о дар [олате молиягузорb менамояд, ки агар хароxот[ои молиягузории лои[аи инвеститсионb аз даромади софи дисконтшуда хурд бошад: I ≤ PV. Хусусияти назарияи инвеститсионии Кейнс дар он аст, ки e мизони дисконткуниро r [одисаи психологb, бузургии субъективb мешуморид, ки дар

асоси пешгeикунии инвестор муайян карда шуда, аз ба[оди[Ии пессимистb ва ё оптимистии маrсади он вобастааст. Азбаски инвеститсия[о, ба аrидаи Кейнс, аз [аxми даромад вобаста нестанд, бинобар [амин графики он бо хатти горизонталb ифода шуданаш мумкин аст (расми 4.2.3.), каxхаттаи хароxот[ои умумb бошад дар модели дусектораи иrтисодиёт, ки бо ду агенти макроиrтисодb тавсиф карда мешавад (хоxаги[ои хонавода ва фирма[о), ба таври графики бо ро[и [аракати параллелии каxхаттаи хароxот[ои истеъмолb ба боло (ба бузургии хароxот[ои инвеститсионb) тасвир шуданаш мумкин аст

(расми 4.2.4.).