42.Нараджэнне і развіццё беларусазнаўства.Складванне бел.Літаратурнай мовы.Першыя праявы бел.Нац. Ідэі ў мастацкай літаратуры, гістарычных і этнаграфічных іследаванняў.

Дзякуючы такім асветнікам, як Скарына, Гусоўскі…ішло пашырэнне бел.мовы.Яна як дзяржаўная мова ВКЛ, спрыяла яе пашырэнню. З 14ст.набыла рысы сучаснай мовы, а з 16 ст. харак-ны дзеканне, цеканне,гук (Г).Гэта мова найбольш захавалася з усіх славянскіх ,дабавіліся новыя словы(назвы месяцаў,дні тыдняў).Яна замацавалася ў прававодстве і вуснай народнай творчасці(тэатр у Смаргоні).Шмат песен, легенд, паданняў на бел.мове.Дзіцячы тэатр “Батлейка”,таксама на бел.мове. Калі Б. была у складз РП-праводзілі паланізацыю,у складз Рас.Імперыі – русіфікацыя,у гэты час бел.мова была забаронена,і толькі ў 1920-беларусіфікацыя.Творы А.Філіповіча,праца “Дыярыум”-дапмаглі больш правілно будаваць сказы,яна супраць паланізацыі. М.Сматрыцкі – “Граматыка Славянская”.У гістарычных даведках пішуцца падзеі гэтых часоу.

Стан навуковых ведаў у пач. 20ст. Вызначыўся развіццём беларусазнаўства. Гістарычныя даследванні былі прадстаўлены працамі вядомага гісторыка і этнографа Мітрафана Доўнар-Запольскага, які абгрунтаваў палажэнне аб існаванні самабытнага бел.народу(этнасу).У пач.20 ст. Быў зроблены значны крок у распрацоўцы нац. Канцэпцыі гісторыі Беларусі. Так, Вацлаў Ластоўскі напісаў Кароткую гісторыю Беларусі.Шырокую вядомасць атрымалі працы па гісторыі славянскіх народаў Уладзіміра Пічэты.Этнаграфічныя даследаванні праводзіліся ў гэты час на Магілёўшчыне Еўдакімам Раманавым.Найбольш значным навуковым укладам у далейшае развіццё беларусазнаўства стала трохтомнае даследванне акадэміка Яўхіма Карскага.Ён даў навуковае абгрунтаванне нац.самабытнасці беларусаў, як асобнага славянскага народа, распрацаваў этнаграфічную тэорыю паходжання бел.народнасці.Аркадзь Смоліч- аўтар кнігі Геаграфія Беларусі, стала славутым навукова-папулярным апісаннем нашай зямлі.

43. Беларускае нац.-культурнае адраджэнне ў пач. 20 ст.

Нацыянальна-культурны рух у пач.20 ст. быў прадстаўлены дзейнасцю газета Наша Ніва, якая дзейнічала на працягу 1906-1915 гг. Яе галоўнымі тэмамі былі Беларусь і лёс народа. На яе старонках упершыню ўбачылі свет паэмы Купалы “Курган і Бандароўна”, урыўкі з паэмы Новая зямля-Коласа. Да 1914 г. Галоўным рэдактарам быў Алесь Уласаў, а з 1914 па 1916 г – Янка Купала. Пад уплывам рывалюцыі 1905-1907 г. ажывіўся друк. У Пецярбургу была ўтворана выдавецкая суполка Загляне сонца і ў наша аконца.Былі надрукаваны зборнік Жалейка – Я.Купалы, Дудка беларуская і смык беларускі – Багушэвіча.Значнай з’явай стала выданне ў Вільні братамі Луцкевічамі і Цёткай газеты Наша Доля.

К-ра Бел. ў пач. ХХст. развівалася ў цеснай сувязі з нац. рухам. Усе вядомыя нац. рухі пачыналіся са змагання за адраджэнне мовы. У пач. ХХст. у сувязі з рэвалюцыяй 1905-07гг і бурж. пераўстварэннямі ў ходзе сталыпінскіх рэформ адбыліся змены і ў развіцці адукацыі. Замест царкоўна-прыходскіх школ адкрываліся нар. вучылішчы. У гарадах з’явіліся вышэйшыя чатырохкласавыя пачатковыя вучылішчы. Было дазволена адкрыццё прыватных школ. Вырасла колькасць гімназій і рэальных вучылішч. Востры недахоп настаўнікаў прывёў да адкрыцця Першага настаўніцкага інстытута ў Віцебску, а затым у Магілёве і Мінску. Вышэйшую адукацыю можна было атрымаць толькі за межамі краіны. Большасць дзяцей школьнага ўзросту на Бел. наогул не навучалася. У пач. ХХ ст. актыўна вяліся гіст. даследаванні вядомым гісторыкам-этнографам Мітрафанам Доўнар-Запольскім, які у св. працах абгрунтоўваў палажэнне аб існаванні самабытнага бел. народа. Гісторык Ластоўскі напісаў “Кароткую гісторыю Бел.”. Шырокую вядомасць атрымалі працы Пічэты, Бюбаўскага па гісторыі славян. Этнаграфічныя даследаванні праводзіліся на Магілёўшчыне Еўдакімам Раманавым. Энцыклапедыяй бела-русазнаўства называюць сучаснікі трохтомнае даследаванне Яўхіма Карскага. Нац.культ. рух у Бел. быў прадстаўлены дзейнасцю газеты “Наша ніва” і творчасцю новага пакалення нац. інтэлігенцыі. У версні-снежні 1906г. выходзіла газета “Наша доля”. Пасля яе закрыцця барацьбу на нац. адраджэнне ўзначаліла газета “Наша ніва”. На яе старонках упершыню былі надрукаваны паэмы Купалы “Курган” і “Бандароўна”, урыўкі з паэмы “Новая зямля” Коласа. Пачатак легальнаму бел. кнігадрукаванню паклала выдавецтва “Загляне сонца і ў наша аконца”, створанае ў 1906г. у Пецярбургу. Вялікі ўклад у развіццё бел. літ-ры ўнеслі Купала, Колас, Багдановіч, Пашкевіч, Гарэцкі. Тэатральнае жыццё было звязана з дзейнасцю Першай бел. трупы Ігната Буйніцкага. У Вільні дзейнічаў Бел. музычна-драматычны гурток Алеся Бурбіса, які ўпершыню паставіў п’есу Купалы “Паўлінка”. Найбольш распаўсюджанымі жанрамі жывапісу былі пейзажы, бытавы і партрэтны (мастакі Бялыніцкі-Біруля, Пэн, Кругер і інш.).