- •Висьттэз ловья цветтэз (Гора му, 1963)
- •Медодзза пантасьöм (Иньва, 1964)
- •Семьялöн судьба
- •Асъя югытлö паныт
- •Сьыланкыв (Иньва, 1968)
- •Прошинаын тулыс (Пармаын асыв, 1974)
- •Почкаэз оссьöны (Почкаэз оссьöны, 1970)
- •Аканнез (Почкаэз оссьöны, 1970)
- •Тöдiсь (Иньва, 1976)
- •Сюромка гусялiсö
- •Олöм лун
- •Норма понда (1991)
- •Тупöссез
- •«Прикашайтчис»
- •Повессез гажа грива бур юöр
- •Пос дорын
- •Павжун коста
- •Шаньгаэз
- •Гажа грива
- •Вöрын асыв
- •Шоччисьтöн
- •Пиня жугалiс
- •Прошинаын тулыс (1987)
- •Адззисьлытöдз, марина!
- •Ыджыт ваэз коста
- •Романнэз туйвежжез (часть первöй)
- •Глава I
- •Глава II
- •Глава III
- •Глава IV
- •Глава V
- •Глава VI
- •Глава VII
- •Глава VIII
- •Глава IX
- •Ыбшар (Роман куим частьын)
- •Первöй часть
- •Глава I
- •Глава II
- •Глава III
- •Глава IV
- •Глава V
- •Глава VI
- •Глава VII
- •Глава VIII
- •Мöдiк часть
- •Глава I
- •Глава II
- •Глава III
- •Глава IV
- •Глава V
- •Глава VI
- •Глава VII
- •Глава VIII
- •Глава IX
- •Глава X
- •Глава XI
- •Глава XII
- •Глава XIII
- •Глава XIV
- •Глава XV
- •Глава XVI
- •Глава XVII
- •Куимöт часть
- •Глава I
- •Глава II
- •Глава III
- •Глава IV
- •Глава V
- •Глава VI
- •Глава VII
- •Глава VIII
- •Глава IX
- •Глава X
- •Глава XI
- •Орсöтаннэз горадзуль Сизим картинаа драма
- •Медодзза картина
- •Мöдiк картина
- •Куимöт картина
- •Нёльöт картина
- •Витöт картина
- •Кватьöт картина
- •Сизимöт картина
- •Орöмыс оз йитсьы
- •«Курорт»
- •Репетиция
- •Мöдiк картина
- •Рецепт, или колö вöрöтчыны
- •Первöй картина
- •Мöдiк картина
- •Куимöт картина
- •Перестройка жö
- •Миритчöм Öтiк акта трагедия
- •Кывбуррез мамöлö
- •* Ме тэнö эг пантавлы *
- •Ме любитöмсянь тэ он мун
- •* Кыдз бытьтö тэнат *
- •* Ась увгис тöв *
- •* Кытшöм жö тэныт *
- •* Некин оз тöд *
- •* Сибöтчас ар *
- •* Ме кывза *
- •Челядьлö вашиль
- •Кык кока, а оз оськав
- •Уджыс веськöтö
- •Руч да кöч
- •Бичирок
- •Быдыс ас местын
- •Бабывкöт тöвйöм
- •Вовалöн сьöдкай
- •Колана гаг
- •Вот и чож!
- •Лолалан шор
- •Ме оланiсь Гижисьлöн автобиографияись тор
- •Природалöн явленнёэз лолалан шор
- •Ловья лым
- •Öшалан вöр
- •Диво-ключ
- •Лым да цвет
- •Пелькытша кран
- •Гожум шöрнас
- •Енöж картинаэз
- •Столббез орсöны
- •Тулыслöн следдэз
- •Öмидзрöма говк
- •Шер бöрсянь
- •Пресмыкающöйез весöтчись
- •Лягушкалöн тöвйöм
- •Повтöм дзöдзыв
- •«Смертькöт» пантасьöм
- •Насекомöйез кöдзыв туйез
- •Кöдзыввез
- •Сэтöрлöн кöр
- •Гагпыжьян
- •Сюра бабыв
- •Вынсö не одзöстны
- •Кайез сьöдкай
- •Гоголь-шоголь
- •Чавканнэз
- •Чöсмасиссез
- •Кытшöм миян бадьöг
- •Менам ыбшар
- •Хищник-кай
- •Сöстöм чочком бока
- •Сера гора кай
- •Тöвся купайтчöм
- •Зверрез тшакьялiсь ур
- •Вöрмöссэз
- •Сiдзкö, ловья
- •Вельмöм кöч
- •Пöрись кань
- •Сьöдпель
- •Пияна ош
- •Ягöдалiсь мöссэз
- •Вареннё кöр
- •Тшаккез мыртшаккез
- •Ольтшаккез
- •Горттшак
- •Чöскыт тшак
- •Тшак-пушка
- •Кыдзтшак (битшак)
- •Туруннэз гöнагаг
- •Медчöскыт ягöд
- •Пуэз да кустарниккез кытiсь лоис ирга?
- •Виль ягöд
- •Гöрд льöмпу
- •Монгольскöй гöсь
- •Маньчжурскöй орех
- •Зöртусьпу
- •Лымьягöд
- •Туригум
- •Льöмпу да таг
- •Мыррез городын
- •Медбасöк клён
- •Статьяэз кык поступок йылiсь (Иньва, 1964)
- •«Шапка пожум» повесть йылiсь (Иньва, 1966)
- •Питю öньö да м. Лихачёв йылiсь (а. Зубов, м. Лихачёв. Бöрйöм произведеннёэз. Кудымкар, 1989) составительсянь
- •Андрей никифорович зубов (питю öньö)
- •Михаил павлович лихачёв
- •Öшмöссэз:
Нёльöт картина
Обстановкаыс медодзза картинаись. Рытъявылас.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА (гöрдззисянöн киас пукалö вевдöрись поспу вылын, кадiсь-кадö дзарышалö шондi пуксян ладорö, ас кежас). Но жö эта и нывка, но и нывка. Мый сiя талун сэтчин сы дырна керö? Мыля сэтшöм дыр гортö оз лок? И кад ни бы то... Вунöтiс я мый я гортсö? Ой, Тайка, Тайка.
Матын пондö кывны негорöн шутнялöм. Мыччисьö ПОРСЕВ.
ПОРСЕВ. Здорово, Дарья тётка. (Сибöтчö, сувтö.)
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Локтан здоровöн.
ПОРСЕВ. Тайкаыс сё я мый я эз лок?
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Эз тай то...
ПОРСЕВ. Вот тэныт и на. Мый нö сiя сэтчин сы дырна гагьясьö?
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Куль сiйö тöдö, ме ог тöд. Гортын уджыс горшви. А сiя пемытсянь пемытöдз сё пермаын, сё аслас куканнез дынын. Яташитiс юрсö, кытчö оз ков, да öнi гортыс кöть эм, кöть абу — немись нем оз думайт.
ПОРСЕВ. Да-а. А ме сы дынöдз кежи.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Да вежöртана — не ме дынöдз.
ПОРСЕВ. Артисттэз талун миянö локтöмась. Спектакль сувтöтны пондасö.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА (дивуйтчöмöн). Артисттэз, шуан? Кытiсь жö бы?
ПОРСЕВ. Да асланым, кудымкарскöйöсь.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Вот эд эшö, вот эд. ( Дивуйтчöмöн öвтышалö юрнас.) Шоча эд нiя миянöдз кежавлöны да лысьтöмась жö кыдзкö запутымас пырнытö.
ПОРСЕВ. Сiя и эм — шоча.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Дак тэ мый, спектак выланыс ни мунан?
ПОРСЕВ. Да ветлыны колö öтпырисьсö. Вот ме и билеттэз ни часöт неби. Тайкасö тай öтлаын нуöтлыны мöдi. Сы увья и кежи.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. И сылö бытьтö билетсö тожö небин?
ПОРСЕВ. Но кыдз жö? Кыкнаннымлö. Кык билет.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА (гажвевйöн). Вот эд, батя, вот эд. И сы понда, видзöт тэ, старайтчöмыт. И бур бы то сiдз-ту, бур бы. Ась кöть бы öтпырись кодя морт моз отирыс коласö петалiс. Сымда эд эстöн миян отирсö и адззылан. Нем бы этасянь умöльыс эз ло.
ПОРСЕВ. Мый сэтöн умöльыс? Конечно, нем. Но мый жö керны?
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. А тэ видзчисьышт, зонö, недыриксö, видзчисьышт. Пукалышт, пуксьы да. (Пöльыштö, чышкыштö вевдöрись поспу вылiсь бус.) Эд не ойкöлöн жö сiя сэтчин мунiс, узьны оз понды. Локтас жö, батi.
ПОРСЕВ. А ковсяс, тыдалö. (Кайыштö, пуксьö вевдöрись поспу вылö, дзар керыштö часыэз вылö.) Етша ни кадыс кольччис. Чожа пондöтчас спекаткльыс. Сёрмыны эшö этадз ештан. Мый жö керны?(Вачкыштö кулаккезнас пидзöссэз
кузя, сувтö бöр.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. От жö тэ, Миколай, кытшöм непоседа вöлöмыт. Да пукалышт, висьталiсö тэныт, недыриксö. Öнöдз клубаныт и отирыс эшö эз ештö чукöртчынытö. (Чöлыштöм бöртi.) Сё то вунöтча юавнытö — кытöн нö уджалан?
ПОРСЕВ. Электрикöн тай кытчöдз сувтöтiсö. (Туй ладорö дзарышасьтöн жагвыв пуксьö бöр.) Мый этö талун Тайкаыс сы дырна?..
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Тэ мый, бытьтö и элестричествоись мыйкö авьян?
ПОРСЕВ. Да мыля жö бöра ог, велöтчи да. Авья сымда-мымдасö.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА (дивуйтчöмöн). Видзöт то эшö... А кöр нö ештiн велöтчынытö? Курссэс вылö топ эн и ветлы да?..
ПОРСЕВ. Дак ми жö школаас сiйö не öтiк год сьöрна велöтiм.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Видзöт то эшö. Бур инö сiдз-ту. Öнi эд элестричествоыстöг некытöн нем оз керсьы.
ПОРСЕВ. А сiдз уж. Миян векын сытöг, батя, и оськöв ылына он оськöвт. (Вились видзöтöв-керö часыэз вылö.) Сё эд, видзöт жö, Тайкаыс оз лок.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Да чöв, локтас. (Чöлыштöм бöрсянь.) Но и гленитчö тэныт?
ПОРСЕВ. Тайкаыс я мый я?
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА (кинас öвтыштöмöн). Да но ни тэнö талун Тайканат. Не сы йылiсь, уджыс йылiсь ме юала.
ПОРСЕВ. А но... Ме чайтi Тайкаыс йылiсь. А уджыс мый... Эг на эшö кодьöн сы бердö кутчисьлы да.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Мыля нö сiдз? Нем я мый я колкозаныс элесрикыслö кернытö?
ПОРСЕВ (то туй ладорö, то часыэз вылö видзöтышавтöн). Да кытшöм тэныт, Дарья тётка, нем. Уджыс тыр. Не дор, не пом сылöн оз тыдав. Часöт гунадорас не косьтiсян, не тöлöтчан машина озö уджалö. Деревня вылас тöв и гожум, дзик шойна вылын, öтiк лампочка некытöн оз öшав. Фермаэзас инькаэс годiсь годö васö выланыс кайöтлöны. А кукань картаныс пытшкын проводкаыс сэтчöдз ни сiсьмöм, сiйö и видзöт, пожар вермас лоны. Да етша разь эшö мый этася. Уджыс тыр, а кутчисьны нем бердö. Не нылöн моторыс, не насосыс, не патроныс, не проводкаыс — немись нем абу. А абутöмсис эд он кер.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Мый нö сэк правленнёаныс думайтöны, немись нем кö абу дак?
ПОРСЕВ. А чуд нiйö тöдö. Кöсйöны тай кöркö кежö.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Но ваясö жö, батi, кöсйöны дак.
ПОРСЕВ. Ог тö-ö-öд. Видзчисьöв-кера вот эшö мыйкö дырна. А нем кö лоас керны, öвтышта быдöс вылö кинам да сымда и эм. (Вились нёджжöвтыштö часыэз вылö.) Эз эд, видзöт жö, Тайкаыс лок. Мый эта сыкöт талун сэтшöмыс? Некöр меным сэсся видзчисьнытö. Колö мунны.(Сувтö, пондö ветлыны одз да бöр поспу кузя.)
Эта коста посöдз дынас сибöтчö зоотехник.
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА. Здорово тiянлö.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА (не öддьöн рама). Локтан здоровöн.
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА (Порсевлö). Мый нö кыдз дöмöт вылын жöдзан?
ПОРСЕВ. Мый шуан?
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА (горöнжыка). Мый, мыся, кыдз дöмöт вылын жöдзан? Кöрталiсö я мый я?
ПОРСЕВ. А но... Сiдз тай. (Сувтö.)
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА. Клубас разь он мун?
ПОРСЕВ. Мыля ог? Муна.
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА. Дак мунам сэк. Сёрмам эд.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА (ас кежас). А тэ уж, дзöдзыв син тэ, чавкан син тэ, сэтöн и эм. Тэнö бытьтö эстöн дзир и эз тырмы. Корисö тэнö, звонитiсö.(Горöн Порсевлö.) Ой-ой-ой, зонö. Эн жö тэ менö, арт-ладтöм ректанöс, осудит. И тöдвылын эд то одзжык эз вöв юнытö тэныт вайны. Нач баснинам ылавлi да... Горшыт эд, натьтö, косьмö, жар погоддяыс да.(Öтпыр-мöдöтпыр клопнитö-вачкö киэзнас боккес кузя.) Пыралiн бы, батi, керкуöдззас квасоксö юыштны? А то видзчисьыштан, дак часöт эсчöдз петкöта?(Пондылö бы сувтны.)
ПОРСЕВ. Спасибо, Дарья тётка. Оз ков. Оз менам косьмы. (Бергöтчö зоотехник ладорö, сылö ни.) Да ме вот эшö Тайкасö видзчися. Öнöдз мыйкö фермасяняс эз берт.
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА. Кöр нö тэ сiйö видзчисян? Сiя эшö ытшкисьны мунiс да. Сэтчöдз эд и спектакльыс чулалас.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА. Эн жö ылавлы баснисит. Кытшöм эшö сiя тэныт ытшкисьны мунас?
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА. Мыля жö, Дарья тётка, ылавла. Висьтала вот — ытшкисьны мунiс, турун ытшкыны.
ПОРСЕВ. Кытшöм эшö турун?
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА. Тэ разь он тöд, кытшöм туруныс овлö? Быд рыт тай оляс ытшкисьö да ношаэзöн куканнеслö ой кежас ваялö.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА (дивуйтчöмöн). Тэ мый былись я мый я сымдасö баитан?
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА. Эшö эд оз веритö. Да былись, былись ме тiянлö висьтала.
ПОРСЕВ (лöгöн, нерöмöн). Былись, былись висьтала. Тожö меным новаторство адззöмась. Фермааныс уджалiссес выланыс подаыслö вердчансö ваялöны. Вöввез туйö я мый я отирсö уджöтат?
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА (лöньсьöтöм могись, рамыника). Да но тэныт, Николай, кöдö оз ков, баитнытö. Некин сiйö эз тшöкты сымдасö керны. Ачыс кутчисис.
ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА (киэзнас боккес кузя вартлышалöмöн да дивуйтчöмöн). Вот арт-ладтöм пестер, вот лыдтöм пасма. Кысь сылö сымдаыс юрас пырис? А ме эстöн и жугда юрöс, думайта, кытöн мый сiя рытiсь рыт сы дырна керö.(Сувтö, горöн думайттöн бергалöв-керö öтмöдöрö.) Мый жö?.. Ветлыны я мый я аслым сы дынöдз? Ковсяс, тыдалö. Ковсяс ветлыны, сэсся нем.(Пöдныштö посöдз ыбöс, гöрдззисянсö кольö порог вылö, лэдзчö увлань поспуэз кузя, Порсевлö.) Котрасьла ужо ме сы дынöдз.
ПОРСЕВ видзöтöв-керö ДАРЬЯ СЕМЁНОВНА сьöрö, шлёпкисьö-пуксьö поспу вылö, пыкöталö киэзнас юрсö, пондö думайтны.
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА. Мый нö эшö думайтан? Мунам.
ПОРСЕВ. Мун. Менам мыйкö охота öшис.
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА. Дак менам жö билетыс спектакльыс вылö абу, эз дöнзьы.
ПОРСЕВ. Мый жö керны?
СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА (Порсевлань нюжöтöм киöн). Мунам, а то пондöтчас спектакльыс, и местаэс клубас оз дöнзьö.
ПОРСЕВ (кинас öвтыштöмöн). А-а, ладно! Мунам.(Кутчисьö нюжöтöм ки бердö, сувтö, оськöвтö зоотехник сьöрö. Мöдыс мунтöнняс сьылö.)
Порсева, ой, Порсева,
Да неыджыт деревняок —
Кык улича, куим керку,
Öтiк баня уголок.
Занавес