
AIKPAAZADE. OSMANOULLARI’NIN TARH. 2003
.pdf
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
BAB [37]
Anı beyan ider kim Orhan Gazi bu vilayeti feth itdi, timarlannı kimlere virdi
ve ol hisardagı oglanuii hali ve ahvali n'oldı.
Ve çün kim Hak ta'ala vilayet-i Karasi'de hutbeyi ve sikke yi Orhan Gazi'ye kim rnüyesser [36a] eyledi ve padişah oldı, Karasioglı dahı Bergama hisarından 'ahd-ile çıkdı. Bursa'ya göndürdiler. İki yıl anda 'ömür sürdi, ahirü'l-ernr bir gün yurnurçak çıkardı, Allah emrine vardı. Ulu oglı Süleyman Paşa'yı okudı, getürdi. Karasi ilini aiia rnansıb virdi, kendü si girü devlet-ile [40] Bursa'ya geldi; tahta geçüp karar itdi.
Nazın
Gine bir yini cilve kıldı 'alem Ki hüsni ziba ola bunda adern
Tecelli eyledi nur-ı sa'adet Beşaret yazdı safha üzre aklern
Veliler toldı vilayet-i Karasi
Sanasın kim Cüneyd ya İbni Edhern [36b]
BAB [38]
Anı beyan ider kim Süleyman Paşa bu vilayetde ne'yledi ve neye meşgul oldı.
Amma bu tarafda evvel görelürn Orhan Gazi Bursa'da neye rneşgul-ıdı? Devlet-ilen kim Bursa'ya geldüginden sonra evvel 'irnaret yapdı ve vilayetün dervişlerini teftiş itrnege başladı. Eynegöl yöresinde, Keşiş Tagı arasında bir niçe der vişler gelüp anda makarn tutrnışlar. Aralarında bir derviş var-ırnış. Bu dervişlerden ayrılup varur gah gah tagda geyi cekler-ile yörürrniş. Ve ol Turkut Alp ana rnahabbet itmiş, gah gah anun-ıla rnusahabet iderrniş. Turkut Alp dahı ol za manda pir olrnış-ıdı.
Orhan Gazi'nün dervişlere teftiş itdügin işidicek [37a] Or-
372
Çevriyazı: Haziı Meniıkıb u Teviırih-i Al-i Osman
han Gazi'ye habar göndürdi kim: "Benüm köylerüm yanın da bir niçe derviş gelüp mukim olmışlardur. Aralarında bi risi hayli mübarek kişidür." didi. Orhan Gazi işidicek ey dür: "'Acab kimüfi müridlerindendür, tiz varufi kendüden sorun" didi. Gelüp sardılar. Derviş eydür: "Baba İlyas mü ridiyin ve Seyyid Ebu'I-Vefa tarikındanın."didi. Gelüp Or han'a habar virdiler. Emr itdi kim: "Varufi dervişi getürüfi." didi. Geldiler dervişi da'vet itdiler, gelmedi. Amma habar ısmarladı kim: "Sakınufi kim ol han dahı gelmesün." didi. Geldiler Orhan Gazi'ye habar virdiler. Orhan Gazi tekrar gine adam göndürdi: "Neçün gelmez ve beni dahı niçün ko maz anda varmaga." [37b] Ol derviş cevab virdi kim: "Bu dervişler göz ehilleri olurlar, gözedürler dahı vaktında va rurlar kim ta du'aları makbul olma."
Bundan safira bir gün bir kavak agacını kopardı, omuzına götürüp togrı Bursa'nun hisarına geldi. Havlı kapusınufi iç yanında bu kavak agacını dikrnege başladı. Girdiler hana ha bar virdiler: "Ol derviş geldi bir kavak agacını bile getürdi, kapuda dikeyorur." didiler. Orhan çıkdı gördi kim agacı dik miş. Dahı han söylemedin hana eydür: "Teberrükümüz ol dukça dur, dervişlerüfi du'ası sana ve nesiüne makbUldur." didi. Heman-dem du'a itdi, turmadı döndi girü rnekanına gitdi. Ol kavak agacı şimdiki hinde [38a] saray kapusınufi içinde gayetde böyümişdür. Her gelen padışahlar ol agacufi kurusını giderürler. Ve andan safira Orhan Gazi dahı ol der vişüfi ardınca rnekanına vardı. Dervişe eydür: "Derviş! Bu Eynegöl nevahisi senüfi olsun." didi. Derviş eydür: "Bu mülk ü mal [41] Hakk'ufidur, ehline virür. Biz anufi ehli degülüz." dir. Sardılar: "Ya ehli kimlerdür?" Derviş eytidi: "Hak ta'ala dünya milkini sizüfi gibi haniara ısmarladı ve malı dahı mu'amele ehline ısmarladı kim kullarum birbiriylemesalihin göreler ve bizlere gün yifii ve nasib olan rızk dahı yifii." didi.
Orhan Gazi eydür: "Derviş n'ola benüm sözümi kabul it sen." Derviş eydür: "Şol karşuda turan depecükden berü turan [38b] yircügez dervişlerüfi havlusı olsun." didi. Orhan Gazi dahı bu sözi kabul itdi, du'a aldı dervişden. Girü me kanına gitdi.
373

Aşık Paşazade 1 Osmano!julları'nın Tarihi
Nazm
Ümidüm du'adur ehl-i du'adan Du'adur bize emr olan Huda'dan
Mü'essirdür niçe nefes cihanda Du'adur evliyadan enbiyadan
Didi Hak kim dilefi makbul ideyin Bu kavlı umdı canum ol nidadan
Orhan Gazi ol dervişüfi üzerine kubbe yapdurdı ve ya nında tekyeyapıvirdi vebir cami' dahı yapdı. Şimdikivakt da üzerinde ihya olınup biş vaktda padışahlara du'alar [39a] iderler ve dayim afiarlar. Ve zaviyesinüfi adına Giyük Baba Zaviyesi dirler.
Geldükbu tarafda Süleyman Paşa'nun dahı Karasivilaye tinde halive ahvali n'oldı ve ne'yledi ve kimlerün-ile musa habet itdi anı beyan idelüm.
Meger bir gün Süleyman Paşa dahı Karasi vilayetini seyr
iderken Aydıncuk'da Temaşalıg'a vardı. Gördi bu Temaşalıg'ı kim bir 'acayib garayib binalar temaşa idüp birez tefekküre vardı. Turdıvehiç kirnesneye kelam eylemedi. Ece Beg dirler idi bir begayet dilir bir 'aziz var-ıdı. Hayli dilirierden afulurdı aldı vü yörüdi. Eydür: "Hanum! Ne 'acab, key fikr ü firasetü fiüz vardur ola mı?" didi. Süleyman Paşa eydür: "Na'am, bir deryayıgeçmegefikr ü firaset iderin, şöyle geçsem ki [39b] am ma kafirler tuymasa." dir. Ece Begve Gazi Fazıleydürler: "Biz ikimüz geçelüm,buyurursafihanum!" didiler. SüleymanPaşa eydür: "Ne yirden geçersiz?" Anlar eyitdiler: "Hanumbunda yirler vardur kim geçmege yakınlıgı vardur."
Andan sürdiler ol yire vardılar kim adına Virança Hisar dirler. Görecük [Görecek] aşaga yanında derya kenarında, cemi'inüfi makabelesinde. Derhal Ece Beg ile Gazi Fazıl bir sal bagladılar, bindiler. Geee-y-ile Çimbini [Cimbini] Hisa rı'nunnevahisine çıkdılar. Baglarınun arasında gezerlerken bir kafir ellerine girdi ve anı getürüp sala koydılar. 'Ale's sabah bu tarafa geçdiler. Kafiri Süleyman Paşa'ya getürdi ler. Süleyman Paşa bu kafiri hil'atlayup gani eyledi. Andan
374

Çevriyazı: Hiiza Menakıb u Tevarih-i Al-i Osman
bu kafire eyitdi: "Hiç sizün [40a] hisarunuza girmege yir var ınıdur kim küffar tuymadın içine girevüz, bizi kirnesne gör meye." didi. Bu kafir eydür: "Ben sizi şöyle iledeyüm kim se görmedin hisara koyayum." didi.
Heman-dem birkaç sallar dahı bagladılar. Süleyman Paşa bir yitmiş seksen mikdan yarar güzide erler aldı, sala binüp giceyle öte yakaya geçdiler. Bu kafir bunları giceyle togru Çimbini Hisarı'nun bir terslik dökecek yiri var-ıdı, anda ge türdi. Gaziler hernan ol terslikden hisara girdiler. Bu hisar dagı kafirlerün ekseri taşra baglarında ve hırmenlerindeydi. Ol hinde hırmen vaktları-y-ıdı.
El-hasıl-ı kelam hisarı aldılar, amma kafiderini asla incit mediler. Belki kafiderine ihsanlar itdiler, amma içinden bir kaç [40b] bellüce kafirlerin tutdılar. Bu hisarun limonında ge miler var-ıdı, ol gemilere koydılar. Karşuda turan leşkere iletdiler. El-hasıl-ı kelam ol gün iki yüzden ziyade adam be rü yakaya geçürdiler. Ece Beg hisarun atlarından bindi Bo layır yanında Akçalimon dirierdi anda hayli gemiler var-ıdı. Ol gemileri oda urup yakdı. Andan sürdi girü hisarına gel di. Bu Cimbünük hisarında olan gemileri hıfz itdiler. Tur ınadın leşkeri bu tarafa geçürdiler; ekserini leşkerüft yanla rına getürdiler ve bunda olan kafideri hiç incitmediler. İsti malet virüp emn ü eman buldılar. Hatunlarını ve kendüleri ni be-gayet hôş tutdılar. Ve bu kafirlerün gemiçilerini gemi ye koydılar. Kendüler üzerlerine turup hayli barı adam da hı [41a] geçürdiler. İki binden ziyade adam cem' alındı.
El-hasıl-ı kelam bu Çimbini Hisarı kafideri bu gaziler-ilen müttefik aldılar, yörüdiler. Bir gice Ayaşolonya [Ayaşılon ya] dirler-idi bir hisar vardı, anı dahı aldılar. Ehl-i İslam elinde hisar dahı iki oldı ve bunun halkını dahı istimaletle diler. Ve bu iki hisarı muhkem berkitdiler ve hayli adamlar dahı Aydıncık'dan gemi-y-ile geldiler. Süleyman Paşa ey dür: "Bu hisadardan sipahi olan kafirlerüft evlerin çıkarun, Karasi iline iledün kim bunlardan ahir bir mazarrat irişme ye." Ve hem eyle itdiler, bir iki ay bu hisadarı muhkem ber kitdiler ve her yirden turmadın hatırı olanı getürdiler.
Bir gün Gelibalı'nun kafideri cem' aldılar, tedbir itdiler
375
Aşık Paşazade 1 Osmano!julları'nın Tarihi
bunlaruii üzerine gelmege. [41 b] Bu gaziler dahı anları kar şuladılar, mübalaga muhkem ograş oldı. Hakk'uii 'avn u 'inayeti-y-ile kafideri sıyup kırdılar. Kapusın yapdurdılar hisaruii. Ya'kOb Ece'ye Gazi Fazıl'ı yoldaş koşdılar. Bunları Gelibob'ya havale itdiler. Gice gündüz bunlar Gelibalı ka firlerine huzur virmez aldılar. İskelesine dahı gemiler ge türtmez aldılar kim Gelibolu'nun ucında bu iki gaziye hay li yarar gazi yoldaşlar bile koşdılar kim Gelibalı'yı uç idi nüp Bolayır'da sakin olmışlar-ıdı.
Nazm
Gaziler geçdi kafir milkine hôş Niçe kafir sarayın itdiler boş
Çün Rum iline kim geçdi Süleyman Gaziler ıbrıkı hep oldı mevcuş [42a]
Gümiş altun çog oldı ellerinde Melamet gitdi oldı cümle bi-huş
Bu fethüii tarihi hicretüii yidi yüz elli sekizinde vakı' ol dı. [43]
BAB [39]
Anı beyan ider kim Süleyman Paşa Rumiline geçicek ne tedbfr itdi ve neye meşgul oldı ve ne re'y fikr itdi.
Bu tarafda atası Orhan Gazi'ye habar göndürdi kim: "Devlet lü hanumuii himmetinde ve Hak ta'alanuii inayetinde ve Muhammed mu'cizatında Rumili feth olınmaklıgına sebeb alındı. Küffaruii gayet zebünlugı vardur. imdi şöyle ma'llim alına kim hazretüiiüze bu tarafda feth alınan hisariara ko mag-ıçun ve vilayetlerine ma'mur olmaga ehl-i İslam'dan hayli adam gerek. [42b] Bu feth alınan hisariara koyavuz ve dahı yarar gazi yoldaşlardan dahı göndüresiz." didi. Orhan Gazi bu haban işidicek gayet ferah oldı. Bu Karasi vilayetine hayli göçer 'Arab evleri gelmişler-idi. Heman-dem buyurdı;
376

Çevriyazı: Hilza Menakıb u Tevar1h-i Al-i Osman
anlarısürüpRumili'ne geçürdiler. BirzamanGelibalınevahi sinde sakin aldılar. Süleyman Paşa dahı yöriyüp Tekürta gı'nun kenarına vardı. Buldugı hisarlarun kimin mudara-y ılan ve kimin yagma-y-ılan aldı. Odgöfilek [Od Gönelek] hi sarınıuç idindi. Andan Hayrabalıvilayetineyöridiler. Amma yevmen-fe-yevmen bu tarafda Karasi vilayetinün halkı dahı gelür aldılar ve gelenleri yurt tutup gazaya meşgıll aldılar.
El-hasıl-ı kelam ehl-i İslam [43a] hayli arkalandı ve kuvvet tutdı Hak ta'ala inayetinde. Her kangı tarafa yöriyüp ikdam itselerküffaröfilerine turınaz aldı, 'asker-i İslam mansuraldı.
Nazın
Süleyman geldi dünyaya Süleyman Ki kafir divlerine virmez aman
Bırakdı velvele küffar iline
Ki Türk'ün aldı bugün devr-i zaman
Şu div kurtılaSüleyman elinden Gelüp Süleyman'a getüre iman
V'egerni cümle 'ömri habsde kaldı Hernan divligidür kendüye kalan
BAB [40]
Anı beyan ider kim Kofi.urhisarı'nı ne suret-ile aldılar.
Bu Konurhisarı'nun [43b] tekürine Kalakonya dirler-idi. Hayli baMdur mel'un-ıdı. Türk kim Rumili'ne geçdi, ol ka fir hiç at arkasından inmedi ve bu tarafda kim Ya'kub Ece Gelibalı'yı hisar idüp egirdürler-idi, ol kafir bulara dayim igva virürdi. Gah gah bunlardan adam dahı alur-ıdı. Bir gün Süleyman Paşa gazileri mütenebbih itdi vebirkaç yarar martalazlar var-ıdı. Bu kafiri cüst-ü-cu itdiler. Girü kim hi sarından çıkdı. Niyyeti bu kim girü vara, Gelibalı yöresin den adam karvaya. Süleyman Paşa'ya habar aldı. Kafirün hisarınun etrafını bagladılar. Kafir dönüp hisarına kaçıcak avlayalar. Ve bir niçe yirlerde dahı pusular kodılar. Vardı
377

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
bu [44a] kafir Türkden bir adam tutdı, girü döndi kim hisa rına [44] gide. Bu tarafdan Gazi Fazıl bu kafirün ardına düş di. Kafir kaçarak geldi kim hisarına gire, bagazı ele virdi. Hayli kafider dahı bilesince var-ıdı. Anları kılıçdan geçür diler. Tekürini tutup hisara karşu getürdiler, gösterdiler. Tekürün hod hisarda hiç ta'allukatı yog-ımış kim hisarı vir meyeydi. Hernan hisar halkı hisarı Süleyman Paşa'ya virdi ler. Hernan aman virmeyüp tekürinüfi başını kesdiler. Ve şol nesne kim padişaha yarar-ıdı. Anı padişah tarafına aldı lar ve ol kim gazilere layık-ıdı gazilere üleşdürdiler. Ve hi sarda Hacı İlbegi kodılar.
Ve bu tarafda Gelibalı teküri gördi kim her tarafını Türk aldı. Kendü dahı 'ahd-ılan [44b] virdi. Bu mezkCıratufi fethi tamam bir yılda aldı.
Andan safira Ya'kfıb Ece'ye ol vilayeti mansıb virdiler. Ve ol vilayet Müsülmanlık oldı. Gazi Fazıl'a dahı bile virdiler. Şimdiki hinde Gazi Fazıl Ece Ovası'nun beri ucında yatur. Mezarı ma'lfım yirdedür ve hem Ya'kfıb Ece'nüfi dahı me zarı andadur, Rahmetullahi aleyhi rahmeten vasi'aten.
Nazın
Kapu kim açdı Müfettihü'l-ebvab
Fazıl u hem Ece aldı afia bab
Ki Rum aldı saray u hem hazine
Gerekdür kim Süleyman kaya bevvab
BAB [41]
Anı beyan iderkim Gazi Evrenez Hacı İlbeg ile ne'ylediler ve hem Süleyman Paşa [45a] dahı ne'yledi.
Hacı İlbegi'ye kim Kogrı'yı [Konur'ı] virdiler. Gazi Evre nez'i afia yarar yoldaşdur, diyü koşdılar. Vilayet-i Dimeto ka'yı ve gayrı vilayetleri çalup çarpmaga kodılar. Kogrı ne vahisine gelürler-idi. Bu tarafda Süleyman Paşa dahı Hay rabalı vilayetini ve Çorlı vilayetini kapar kazar-ıdı. Girü Ge libolı'ya gelür-idi. Bir gün av iderken ok-ıla bir canavar öl-
378

Çevriyazı: Haza Menakıb u Tevarih-i Al-i Osman
dürdiler. Bu canavar kaşdı, Süleyman Paşa ardına düşdi. Nagah atınun ayagı bir delüge geçdi. At düşdi, Süleyman Paşa Allah emrine vardı. Ve bu ef'alün tarihi hicretün yidi yüz elli sekizinde vaki' oldı. Ve ba'zılar dirler kim: "Orhan Gazi ['nin ölümü] dahı ol yılda vakı' oldı." dirler. Amma [45b] esahh kavl budur kim oglı Süleyman Paşa iki ay öndin vefat itdi.
Nazın
Cihan bir köhne yir geçmege yoldur 'Ömür de tiz geçer sanki o yildür
Benem diyü bu yirde da'vi itme Yalan söz söyleyen anla bu dildür
Öni aglar sonı aglar nazar kıl Bu aglamaga di ne kal u kildür
Süleyman u Davud geçdi kamular Unıduldı işi ne-y-ile bildür [45]
BAB [42]
Anı beyan ider kim Murad Han-ı Gazi'nün karındaşı Allah rahmetine vardugından soiira ol neye meşgul oldı.
Murad Han [46a] yörüdi Rumili'ne 'azın itdi. Togrı Bur sa'ya geldi. 'Azim leşker cem' itdi, vilayet-i Karasi'den ve kendü vilayetinden. Ol hinde Çandırlu Halil Bilecük kadı sı-y-ıdı ve İznik'a dahı kadı olmış-ıdı. Ve Bursa kadısı da hı olmış-ıdı ve kendü-y-ile hem dahı gayet aşina olmış-ıdı. Anı Kadı-'asker idindi. Lalası Şahin'i bilesine aldı. Müba laga 'asker cem' idüp Gelibolı'dan geçdi, Banatoz [Bantoz] hisarına yöridi. Küffarı asla ceng itmedi. Hisarı teslim it diler. Kafiderini girü yirinde kodı. Andan togrı Çorlu hi sarına vardı. Anun kafideri muti' olmadılar. Hernan "yag ma" didi, kafideri hayli ceng itdiler. Ahirü'l-emr tekürle rinün gözine ok tokundı, zebun aldılar. Gaziler dahı def'i [46b] hisara koyıldılar. Mübalaga toyumluklar oldı. Hisarı dahı yıkdılar.
379
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
Andan Misini hisarına vardılar. Teküri karşu geldi, bir oglını bile getürdi. Hisarınun kilidin dahı bile getürdi. Sul tan Murad Han-ı Gazi dahı hisarufi üzerine vardı kondı. Te küri dahı mübalaga pişkeşler çekdi. Han dahı cemi'isini ga zilere virdi. Andan safira Bırgaz'a [Burgus] vardılar. Kafir Ieri kaçup gitmiş, hisar boş kalmış. Hisarı gaziler dahı oda yakdılar, harab eylediler.
Nazm
'Acabdur bu cihanda 'akl-ı insan Kimi kamil ü rahat kimi noksan
Bularda lutf u hiddetdür karışmış [47a] Cahile hiddeti tiz aldı bürhan
Şuna kim fazl-ı Hak yoldaş olupdur Tecelli eyledi göfilinde iman
Yaramaz tizlik itmek her kişiye Ki alpufi sabrı olur afta asan
Yiri var sabr u tizligüfi karındaş Anun ehlini bul kim gide gürnan
BAB [43]
Anı beyan ider ki Hacı İlbegi-y-ile Gazi Evrenez ne'ylediler ve neye meşgul oldılar.
Hacı İlbegi Meriç kenarında bir kiçicük bırguzcuk var-ıdı, anı feth itdi. Gündüz ol hisarcuga girürdi, kaçan kim gice olsa gaziler-ile at arkasına gelürler-idi. Ta sabah [47bJ alınca, etrafufi kafiderine rahatlık virmeyüp incidürler-idi. Meger bir gice Dimetoka teküri çıkmış kim bu Hacı İlbegi'yi karva ya. Hacı İlbegi hôd bunı gaziler-ilen casuslamış-ımış. Tekü ri gafil itdi, nazüklig-ilen bagazın ele aldı. Hernan hisara yö ridi. Ve hem hisara yakın gelmişler-idi. Hisarufi dibine var dılar, tekürlerini tutgun gösterdiler ve 'ahd itdiler kim bunı öldürmeyeler. Oglı, [46] kızı ve 'avratı-y-ıla koyıvireler. Her kangı tarafa dilerse vara gide. Bu habarı işitdiler, hisar hal-
380

Çevriyazı: Hiizil Menakıb u Tevilrih-i Al-i Osman
kı hernan girü muhkem 'ahd-ıla virdiler hisarı. Bu tarik-ıla Hacı İlbegi Dimetoka hisarını feth itdi. Ve bu tarafda Gazi Evrenez [Evrenüz] dahı Kişan [48a] hisarını almış-ıdı. Ve İp sala'yı dögüp-yorurdı.
Nazın
Zi hôş dem devlet-i guzzat açıldı
Bulara fazl-ı Hak rahmet saçıldı
Yöneldükleri yön bil Hakk'a togrı
Veger çok tag u taş biller geçildi
Cihet-i dünya 'ukbi cümle ma'mur
Ne menzile ki Hak guzzat geçürdi
Veger İlbeg veger Evran-ı Gazi
Du'a bunlara bil makbul geçildi
BAB [44]
Anı beyan ider kim Murad Han-ı Gazi
Bırgoz'dan Eski'ye geldi.
Anun dahı hisarını boş buldı ve bu bir iki üç pare hisarı kim feth itdi. Bu boş kalan hisarlarufi kafideri Edrene'ye [48b] gelüp cem' olmışlar. Han dahı lalası Şahin'e 'asker vir di Edrene'ye göndürdi. Hernin oradan lala yörüdi, Edre ne'ye gitdi. Küffar dahı bu tarafdan işidüp lalanufi gelece gin, 'azim leşker-ilen karşuladılar. Ceng olundı, Hak ta'ala lalaya fursat virdi, küffarı münhezim eyledi. Kaçup katir ler Edrene hisarına koyuldı. Bu tarafda hana dahı başlar göndürdiler ve küffarufi münhezim oldugın bildürdiler. Hacı İlbegi ve Gazi Evrenez hanufi gelüp öfiine düşdiler, Edrene'ye getürdiler. Ol hinde Meriç be-gayet taşup turur dı. Edrene teküri gice-y-ile bir kayıga girdi kaçdı, İnez'e [Enüz] gitdi. Çünkim sabah oldı hal [49a] ne-y-ise tuyuldı. Şehrüfi kapusın açdılar, hisarı teslim itdiler, şehir feth olundı. 'Adetce şehrüfi tasarrufın itdiler.
Ve bu fethüfi tarihi hicretüfi yidi yüz altmış birinde vakı'
381