Математика ва информатика ўқитиш методикаси

end. 2-мисолнинг дастури:

Бейсик тилида:

10 REM "Функцияни ҳисоблаш"

20 INPUT "х ни киритингқ";X

30 IF X<2.7 THEN Y=X^2-SIN(X)+SQR(X^4)-LOG(X) ELSE Y=2.5*X^3-SQR(TAN(X)^2+EXP(X-2))

40 PRINT "Y=";Y

50 END

Паскал тилида:

Program fun1(input, output); var x,y:real;

begin read(x);

if x<2.7 then y:=x*x-sin(x)+ sqrt(x*x*x*x)-ln(x) else y:=2.5*x*x*x-sqrt(sqr(sin(x)/cos(x))+exp(x-2)); writeln('y=';y);

end.

3-мисолнинг дастури: Бейсик тилида:

10 REM «Кўпайтма»

20 INPUT n

30 P=1

40 FOR k=1 TO n

50 P=P*(3*k^2-5*k)/(21*k-k^3)

60 NEXT k

70 PRINT “P=”;P

80 END

Паскаль тилида:

Program K1 (input, output); Var n,k: integer;

P: real; Begin read(n);

P:=1;

For K:=1 to n do Begin

P:=P*(3*K*K-5*K)/(21*K-K*K*K) ; end;

write ('P='; P) end.

Назорат топшириқлари: 1 – даражали топшириқлар.

111

2.1.Чизиқли дастурнинг бажарилишини изоҳланг?

2.2.Чизиқли жараёнларни дастурлашда нималарга эътибор бериш керак?

2.3.Тармоқланувчи жараён нима?

2.4.Тармоқланувчи операторларнинг умумий кўриниши қандай бўлади?

2.5.Такрорланувчи жараён нима?

2.6.Такрорланувчи жараёнларнинг алгоритмини тузинг?

2 – даражали топшириқлар.

2.7.Биринчи ҳади а1 ва айирмаси d бўлган арифметик прогрессия-нинг

умумий ҳади ва йиғиндисини ҳисоблаш дастурини тузинг.

2.8.Берилган икки соннинг ўрта арифметиги ва ўрта геометригини топиш дастурини тузинг.

2.9.Биринчи ҳади b1 ва махражи q бўлган геометрик прогрессиянинг

умумий ҳади ва йиғиндисини ҳисоблаш дастурини тузинг.

3 – даражали топшириқлар.

2.10.Тўғри бурчакли учбурчакнинг берилган икки катети бўйича унинг гипотенузасини ва юзини ҳисоблаш дастурини тузинг.

2.11.Қуйидаги такрорланувчи жараёнларга мос дастур тузинг:

2.12. Мураккаб такрорланувчи жараёнларга мисол келтиринг ва унинг дастурини тузинг.

Назорат саволлари:

Мавзуга оид мустақил иш топшириқлари:

1.Mураккаб такрорланувчи жараёнлар ҳақида маълумот.

2.Мураккаб йиғинди ва кўпайтмани ҳисоблаш алгоритмлари ҳамда дастурлари ҳақида маълумот.

Мавзуга оид адабиётлар:

1.А. А. Абдуқодиров «Алгоритм, дастур, ЭҲМ»,Т.:«Ўқитувчи»,1992 й.

2.А.Сиддиқов «Сонли усуллар ва программалаш», Т.: «Ўзбекистон», 2001

й.

3.А. Сатторов, Б. Қурмонбоев «Информатика ва ҳисоблаш техникаси асослари» Т.: «Ўқитувчи», 1996 й.

4.Т. Х. Холматов, Н. И. Тайлақов «Амалий математика, дастурлаш ва компьютернинг дастурий таъминоти» Т.: «Меҳнат», 2000 й.

5.Т. Х. Холматов, Н. И. Тайлақов, У. А. Назаров «Информатика ва хисоблаш техникаси» Т.: «Ўзб.М.Э.», 2001 й.

6.М.М.Арипов, Ж.Ў.Мухаммадиев «Информатика, информацион

технологиялар». Дарслик. Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонасининг босмахонаси. Т., 2004.

112

7. М.М.Арипов, Ж.Ў.Мухаммадиев «Информатика, информацион технологиялар». Дарслик (лотин алифбосида). Алишер Навоий номидаги

Ўзбекистон Миллий кутубхонасининг босмахонаси. Т., 2006.

АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАРНИ БАЖАРИШ ЮЗАСИДАН КЎРСАТМАЛАР:

1-амалий машғулот

Мавзу: Мактабда математика ўқитишнинг хусусиятлари ва вазифалари

Дарснинг мақсади: Мактабда математика ўқитишнинг хусусиятлари ва

вазифалари тўғрисида маълумотлар бериш.

Керакли жиҳоз ва материаллар:Маъруза матнлари, ҳар хил адабиётлар, маъруза дафтари.

Ишни бажариш тартиби:

Қуйидаги масалаларни ечинг:

1.Математика фани ўз ривожланиш даври мобайнида қандай даврларни босиб ўтган?

2.Математика ўқув предмети сифатида ўргатилишига сабаб нима?

3.Математика фан сифатида ўргатилишига сабаб нима?

4.Математика ўқитиш услубияти фанининг асосий вазифалари қайсилар?

5.Математикадан таълим мазмунининг Давлат таълим стандарти(ДТС)

нима?

6.Математика ўқитишда предметлараро алоқалар.

7.Математика ўқитиш услубияти неча бўлимдан иборат?

8.Математик таълимнинг асосий йуналишлари қайсилар?

9.Мактабда математика ўқитиш мазмуни ва уни ўқитишни ташкил этиш

бўйича меърий ҳужжатларга нималар киради ва улар нимани аниқлаб беради. 10. Мактабда математика ўқитишнинг асосий мақсадлари ва математик

таълимнинг вазифаларини фарқланг ва таҳлил қилинг.

Адабиётлар:

1. Алиханов С. Математика ўқитиш методикаси. – Т:Ўқитувчи, 1993 й.

2. Методика преподавания математики. Частная методика. Под ред. В.И.Мишина.- М:Просвещение, 1987 г.

3. Методика преподавания математики. Частная методика. Ю.М.Колягин

и др. – М.1977 г.

113

4. Метельский А. Дидактика математики. – Минск, 1991 г.

5. Мирзаев Ч.Э. “Таълим жараёнларини комплекс лойихалаш”. Тошкент,

2010

2-амалий машғулот

Мавзу: Математик тадқиқотнинг математика ўқитишда қўлланиладиган асосий усуллари

Дарснинг мақсади: Математик тадқиқотнинг математика ўқитишда қўлланиладиган асосий усуллари тўғрисида маълумотлар бериш.

Керакли жиҳоз ва материаллар:Маъруза матнлари, ҳар хил адабиётлар, маъруза дафтари.

Ишни бажариш тартиби: Қуйидаги масалаларни ечинг:

1.Математика ўқитишда қандай илмий-тадқиқот усуллари қўлланилади?

2.Кузатиш ва тажриба ўқитишда қандай қўлланилади?

3.Таққослаш ва аналогиянинг қандай хусусиятлари мавжуд?

4.Анализ ва синтез қандай математика ўқитишда амалга ошириш

мумкин?

5.Анализ қандай шаклларда қўлланилади?

6.Умумлаштиришнинг қандай белгилари мавжуд?

7.Махсуслаштириш ва конкретлаштириш хусусиятлари ҳақида нималарни биласиз?

8.Индукция ва унинг хоссалари ҳақида нималарни биласиз?

9.Дедукция ва унинг ўқитишда қўлланилиш хусусиятлари нималардан

иборат?

10. Математик индукция принципи билан математик мулоҳазалар кандай

исботланади?

Адабиётлар:

1. Алиханов С. Математика ўқитиш методикаси. – Т:Ўқитувчи, 1993 й. 2. Методика преподавания математики. Частная методика. Под ред.

В.И.Мишина.- М:Просвещение, 1987 г.

3. Методика преподавания математики. Частная методика. Ю.М.Колягин

и др. – М.1977 г.

4. Метельский А. Дидактика математики. – Минск, 1991 г.

5. Мирзаев Ч.Э. “Таълим жараёнларини комплекс лойихалаш”. Тошкент,

2010

3-амалий машғулот

Мавзу: Математик тафаккурнинг усул ва шаклларидан фойдаланиш

Дарснинг мақсади: Математик тафаккурнинг усул ва шаклларидан фойдаланиш тўғрисида маълумотлар бериш.

Керакли жиҳоз ва материаллар:Маъруза матнлари, ҳар хил адабиётлар, маъруза дафтари.

114

Ишни бажариш тартиби:

Қуйидаги масалаларни ечинг:

1.Математик тафаккур нима ва унинг қандай шакллари мавжуд?

2.Тушунча мазмуни ва ҳажми, уларнинг ўзаро боғлиқдаги қандай хусусиятлари мавжуд?

3.Тушунчани таърифлашнинг қандай усуллари мавжуд?

4.Математик тушунчани шакллантиришнинг қандай босқичлари мавжуд?

5.Математик ҳукм ва унинг турлари ҳақида нималарни биласиз?

6.Аксиома нима ва унинг хоссалари қандай?

7.Теорема ва унинг турлари қандай хоссаларга эга?

8.Индукция ва унинг хоссалари ҳақида нималарни биласиз?

9.Дедукция ва унинг ўқитишда қўлланилиш хусусиятлари нималардан иборат?

10.Математик индукция принципи билан математик мулоҳазалар қандай исботланади?

Адабиётлар:

1. Алиханов С. Математика ўқитиш методикаси. – Т:Ўқитувчи, 1993 й. 2. Методика преподавания математики. Частная методика. Под ред.

В.И.Мишина.- М:Просвещение, 1987 г.

3. Методика преподавания математики. Частная методика. Ю.М.Колягин

и др. – М.1977 г.

4. Метельский А. Дидактика математики. – Минск, 1991 г.

5. Мирзаев Ч.Э. “Таълим жараёнларини комплекс лойихалаш”. Тошкент,

2010

4-амалий машғулот Мавзу: Математика ўқитишнинг усул ва шакллари, воситалари

Дарснинг мақсади: Математика ўқитишнинг усул ва шакллари, воситалари тўғрисида маълумотлар бериш.

Керакли жиҳоз ва материаллар:Маъруза матнлари, ҳар хил адабиётлар, маъруза дафтари.

Ишни бажариш тартиби:

Қуйидаги масалаларни ечинг:

1.Математика ўқитиш принципларининг умумий моҳияти нимада?

2.Математика ўқитишда дастурнинг математик таълим билан амалиётнинг бевосита

алоқаларини ўрнатишда қандай масалалар киради?

3. Математика ўқитиш принципларининг бир-бирига ўзаро таъсири ва

алоқадорлиги бўйича Сизнинг фикрингиз?

115

4.Математика ўқув қўлланмаси ва унга қўйиладиган талаблар, ундан фойдаланиш хусусиятлари

5.Математика ўқитишда қўшимча воситалар: дидактик материаллар ва улардан фойдаланиш услублари

6.Ўқувчилар билан ўқув дарслиги устида ишни ташкил этиш қандай

амалга оширилади?

7.Дидактик материаллар нима ва у қандай материалларни ўз ичига

олади.

8.Математика бўйича ўқув жиҳозлари неча туркум жиҳозларни ўз ичига

олади?

9.Ўқитишнинг техник воситаларидан дарсларда фойдаланиш тартиби

қандай?.

10.Математика ўқитишда график воситаларнинг аҳамияти ва ўрни ҳақида

Сизнинг фикрингиз?

Адабиётлар:

1. Алиханов С. Математика ўқитиш методикаси. – Т:Ўқитувчи, 1993 й.

2. Методика преподавания математики. Частная методика. Под ред. В.И.Мишина.- М:Просвещение, 1987 г.

3. Методика преподавания математики. Частная методика. Ю.М.Колягин

и др. – М.1977 г.

4. Метельский А. Дидактика математики. – Минск, 1991 г.

5. Мирзаев Ч.Э. “Таълим жараёнларини комплекс лойихалаш”. Тошкент,

2010

5-амалий машғулот

Мавзу: Дарс математика ўқитишнинг асосий формаси сифатида ва

ўқитувчининг дарсга тайёрланиш системаси Дарснинг мақсади: Дарс математика ўқитишнинг асосий формаси

сифатида ва ўқитувчининг дарсга тайёрланиш системаси тўғрисида маълумотлар бериш.

Керакли жиҳоз ва материаллар:Маъруза матнлари, ҳар хил адабиётлар,

маъруза дафтари.

Ишни бажариш тартиби:

Қуйидаги масалаларни ечинг:

1.Дарс – тушунчасига таъриф беринг.

2.Математика дарсининг белгиларига нималар киради?

3.Математика дарсларига қўйиладиган асосий талаблар қайсилар ҳисобланади?

4.Дарсда тарбиявий масалалар конкрет математик тушунчаларни ўзлаштиришда нималарни кўзда тутади:

116

5.Ўқув материалининг асосланган ҳолда танланиши нималарни назарда

тутади?

6.Математика ўқитувчисининг дарсга тайёргарлик тизими нималарни ўз ичига олади?

7.Дарсга тайёргарлик кўриш қандай ишларни бажаришни кўзда тутади?

8.Асосий дарс типлари қайсилар ҳисобланади?

9.Дарснинг тузилиши нималарни ўз ичига олади?

10.Дарснинг асосий босқичлари қайсилар ва уларни таҳлил қилинг.

Адабиётлар:

1. Алиханов С. Математика ўқитиш методикаси. – Т:Ўқитувчи, 1993 й.

2. Методика преподавания математики. Частная методика. Под ред. В.И.Мишина.- М:Просвещение, 1987 г.

3. Методика преподавания математики. Частная методика. Ю.М.Колягин

и др. – М.1977 г.

4. Метельский А. Дидактика математики. – Минск, 1991 г.

5. Мирзаев Ч.Э. “Таълим жараёнларини комплекс лойихалаш”. Тошкент,

2010.

1 – амалий машғулот

Мавзу: Информатикадан ўқув машғулотларини ташкил қилишнинг ўқув-

услубий таъминотини яратиш.

Дарснинг мақсади: Информатикадан ўқув машғулотини олиб боришда

ўқитувчи учун керак бўлган ўқув-услубий таълим жиҳозларини таҳлил қилиш

ва уларни тайёрлаш кўникмасини шакллантириш ва мустаҳкамлаш.

Керакли жиҳоз ва материаллар: Таълим муассасалари учун ДТС,

Информатика фанидан ўқув дастурлари, дарсликлар, ўқув қўлланмалар,

маъруза матнлари, маъруза дафтари.

Ишни бажариш тартиби:

1.Таълим муассасалари учун жорий қилинган ДТСларни ўрганиб, уларнинг мазмуни ҳақида маълумотлар тайёрланг.

2.Таълим муассасалари ДТСларда Информатика фанининг мазмуни

ҳақида маълумотлар тайёрланг.

3.Информатика фанидан ўқув дастурлари мазмуни ҳақида маълумотлар тайёрланг.

4.Ўқув юрталари учун ўқув адабиётлари турлари ва уларнинг мазмуни

ҳақида маълумотлар тайёрланг.

5. Ўқув юртлари учун календар тематик режа тузиш ишларини бажаринг.

Текшириш учун саволлар:

1.ДТС нима ва у нима учун хизмат қилади?

2.Информатика фанидан ДТС талаблари мазмуни нималардан иборат?

3.Ўқув дастури нима?

117

4.Ўқув дастури мазмуни нималардан иборат?

5.Ўқув адабиётларининг қандай турлари бор?

6.Дарслик нима ва унга қўйиладиган талаблар нималардан иборат?

7.Ўқув ва методик қўлланмалар нима учун хизмат қилади?

8.Йиллик календар тематик режа нима асосда тузилади?

9.Бир соатлик дарс ишланмаси қандай тузилади ва унинг мазмуни нималардан иборат?

Адабиётлар:

1. Ўзбекистон Республикаси «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»,Т.,

1997.

2.Умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандарти ва ўқув дастури, «Таълим тараққиёти» Ахборотномаси 4-махсус сон, Т., 1999, 2006 йй.

3.Ўрта махсус,касб-ҳунар таълими давлат таълим стандарти ва ўқув

дастури,Т.,2001 й.

4.И. Исоқов. «Информатика ўқитиш методикаси фани бўйича замонавий педагогик технологиялар асосида ёзилган маъруза матнлари». Гулистон, 2000 й.

5.Д. Э. Тоштемиров. «Информатика ўқитиш методикаси фанидан

замонавий педагогик технологиялар асосида тайёрланган муаммоли маъруза матнлари», Гулистон,2004 й.

2 – амалий машғулот Мавзу: Амалий машғулотларни ташкил қилиш ва компьютерда

масалалар ечиш босқичларини ўрганиш.

Дарснинг мақсади: Информатикадан амалий машғулотлар ташкил

қилиш ва компьютерда масалалар ечиш босқичларини таҳлил қилиш ҳамда улардан фойдаланиш кўникмасини мустаҳкамлаш.

Керакли жиҳоз ва материаллар: Информатика фанидан ўқув дастурлари, дарсликлар, ўқув қўлланмалар, маъруза матнлари, маъруза

дафтари.

Ишни бажариш тартиби:

1.Информатика фанидан амалий машғулотлар мазмуни ҳақида маълумотлар тайёрланг.

2.Информатика фанидан лаборатория машғулотлари мазмуни ҳақида

маълумотлар тайёрланг.

3.Масала тушунчаси ва унинг берилиши ҳақида маълумотлар тайёрланг.

4.Масалага модел тузиш жараёни ҳақида маълумот тайёрланг.

5.Масалага алгоритм тузиш жараёни ҳақида маълумот тайёрланг.

6.Масалага дастур тузиш жараёни ҳақида маълумот тайёрланг.

7.Масалани компьютерга киритиш ва натижа олиш жараёни ҳақида

маълумот тайёрланг.

Текшириш учун саволлар:

1.Информатика фанидан қандай машғулотлар олиб борилади?

2.Информатика фанидан амалий машғулотлар қандай ташкил қилинади?

118

3.Амалий ва лаборатория машғулотлари бир-биридан қандай фарқ

қилади?

4.Компьютерда масала ечиш учун қандай босқичларда иш олиб борилади?

5.Моделлаштиришнинг қандай турлари бор?

6.Алгоритмлашнинг қандай аҳамияти бор?

7.Дастурлаш нима учун хизмат қилади?

Адабиётлар:

1.А. А. Абдуқодиров. «Алгоритм, дастур, ЭҲМ», Т., Ўқитувчи, 1992 й.

2.С.С. Қосимов, А.А. Обидов, «Компьютер олами», Т., Чўлпон, 2001 й.

3.А. Сатторов, Б. Қурмонбоев, «Информатика ва хисоблаш техникаси

асослари», Т., Ўқитувчи,1996 й.

4.И. Исоқов, “Информатикадан машқлар тўплами” Т.,1997 й.

5.И. Исоқов, «Информатика ўқитиш методикаси фани бўйича замонавий педагогик технологиялар асосида ёзилган маъруза матнлари», Гулистон, 2000 й.

6.Д. Э. Тоштемиров, «Информатика ўқитиш методикаси фанидан замонавий педагогик технологиялар асосида тайёрланган муаммоли маъруза

матнлари», Гулистон,2004 й.

3 – амалий машғулот

Мавзу: Ахборот тушунчаси ва унинг компьютерда ифодаланишини ўрганиш.

Дарснинг мақсади: Ахборотларни рақамлар ёрдамида тасвирлаш,

сонларни ҳар хил саноқ системаларда ифодалаш, сонларни бир саноқ системасидан бошқасига ўтказиш, турли саноқ системаларда арифметик

амаллар бажариш ва ахборотни ўлчов бирликлари ёрдамида ифодалаш каби масалаларни ўрганиш.

Керакли жиҳоз ва материаллар: Маъруза матнлари, ҳар хил адабиётлар, маъруза дафтарлари.

Ишни бажариш тартиби:

1.Ўнлик саноқ системасида берилган abc, bc, ad, ab, cd сонларни иккилик ва саккизлик саноқ системасида ифодаланг.

2.Саккизлик саноқ системасидаги abc сонни иккилик ва ўнлик саноқ системасига ўтказинг.

3.Иккилик саноқ системасидаги eflm,ne сонни ўнлик саноқ системасига ўтказинг.

4.d,a+ b,d; a,b*b,c амалларни саккизлик саноқ системасида бажаринг.

5.efr,lm+ nlef,r; elmr,n*efr,nl амалларни иккилик саноқ системасида

бажариб, натижани ўнлик саноқ системасига ўтказинг.

119

6.Ўзингиз ҳақингиздаги маълумот (исм, фамилия, манзилгоҳ)қанча бит, байт, килобайт, мегабайт ва гигабайт бўлишини ҳисобланг.

7.Агар 30 + а саҳифали китобнинг ҳар бир саҳифаси 30 та сатр ва ҳар бир сатрида 65 тадан белги мавжуд бўлса, китобдаги жами белгилар неча бит, байт, килобайт, мегабайт ва гигабайтлардан иборат бўлишини ҳисобланг. Бу ерда а –

талабанинг гуруҳ журналидаги тартиб рақами.

Текшириш учун саволлар:

1.Саноқ системалар қандай турларга бўлинади ва уларнинг фарқи?

2.Саноқ системаси асоси нима?

3.Ўнлик саноқ системасидан ихтиёрий саноқ системасига қандай ўтилади?

4.Ихтиёрий саноқ системадан ўнлик саноқ системага қандай ўтилади?

5.Ўнлик саноқ системадаги аралаш каср сонларни қандай ихтиёрий

саноқ системага ўтказилади?

6.Триада ва тетрада нима?

7.Ахборот нима ва унинг қандай ўлчов бирликлари бор?

8.Ахборотнинг ўлчов бирликлари орасидаги фарқларни таққосланг?

9.Ахборотнинг муҳим сифатлари қайсилар?

10.Ахборот компьютерда қандай ифодаланади?

Адабиётлар:

1.А. Сатторов, Б. Қурмонбоев «Информатика ва ҳисоблаш техникаси асослари», Тошкент: «Ўқитувчи», 1996 йил.

2.А. А. Абдуқодиров, Ф. Н. Фозилов, Т. Н. Умурзоқов «Ҳисоблаш математикаси ва программалаш», Тошкент: «Ўқитувчи», 1989 йил.

3.А. А. Абдуқодиров «Ҳисоблаш математикаси ва дастурлашдан лаборатория ишлари», Тошкент: «Ўқитувчи», 1993 йил.

4.Т. Х. Холматов, Н. И. Тайлақов «Амалий математика, дастурлаш ва компьютернинг дастурий таъминоти», Тошкент: «Меҳнат», 2000 йил.

5.М.М.Арипов, Ж.Ў.Мухаммадиев «Информатика, информацион технологиялар». Дарслик. Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий

кутубхонасининг босмахонаси. Т., 2004.

6. М.М.Арипов, Ж.Ў.Мухаммадиев «Информатика, информацион технологиялар». Дарслик (лотин алифбосида). Алишер Навоий номидаги

Ўзбекистон Миллий кутубхонасининг босмахонаси. Т., 2006.

4-амалий машғулот

Мавзу: Моделлаштириш, алгоритмлаш ва дастурлаш жараёнларини ўрганиш.

Дарснинг мақсади: Турли хил масалаларга математик модел, алгоритм ва дастур тузиш малакасини такомиллаштириш.

120