23.Экономикалық өсу сапасы

Экономикалық өсудің сапасы оның әлеуметтік бағытталуының күшеюімен байланыстырылады. Экономикалық өсудің сапасын құрушылар:

- халықтың материалдық әл-ауқатының жақсаруы;

- адамның гармониялық даму негізі деп қаралатын бос уақыттың көбеюі;

- әлеуметтік инфрақұрылым салаларының даму дәрежесінің жоғарылауы;

- адам капиталына инвестицияны өсіру;

- адамдардың еңбек және өмір жағдайларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

- жұмыссыздар мен жұмысқа қабілеті жоқтарды әлеуметтік қорғау;

- еңбек нарығында ұсыныс көлемінің өсуі жағдайында жұмыспен толық қамтуды қолдау. Экономикалық өсудің факторлары дегеніміз өндірістің нақты көлемін және оның тиімділігі мен сапасын арттыратын құбылыстар ықпалына мен процестер. Тигізетін ықпалына қарай экономикалық өсудің факторлары жанама және тікелей факторларға бөлінеді.   Тікелей факторларға экономикалық өсудің физикалық мүмкіндігін белгілейтіндер жатады. Тікелейді бес негізге факторлар құрайды, олар жиынтық өндіріс пен ұсыныстың динамикасын тікелей белгілейді.  ^ Жанама факторлар экономикалық өсудің физикалық мүмкіндіктерді ақиқатқа айналдыратын факторлар жатады.  Жанама факторлар құрамына жататындар:  ^ Сұраныс факторлары өсіп келе жатқан өндіріс көлемінің өткізу мүмкіндігін белгілейді: мемлекеттік шығындардың өсуі, жаңа нарықтар игеру нәтижесінде немесе әлемдік нарықта ел өнімінің бәсекелес қабілетінің өсуі нәтижесінде экспорттың кеңеюі. 

Ұсыныс факторлары нарықтың монополиялану дәрежесінің төмендеуі, пайдаға салынатын салықтардың салықтың азаюы және т.б.

Бөлу факторлары. 

24.Экономикалық өсу теориялары мен модельдері

22-ші сұрақты көшір,екеуі бірдей!

Эк/қ өсудің модельдері:1.Экстенсивті-өндіріс факторын молайту, яғни өнд/ң бұрынғы техн/қ негіздерін сақтау кезіндегі,қолданатын ресурстардың сандық кебеюі (жұмыспен қамтамасыз етудің санын көбейту, негізгі өндіріс қорларының сапасын сақтау кезіндегі инвестиция көлемінің өсуі т.б.) 2.Интенсивті-өндіріс үдерісінде өнд/ң көбірек жетілген факторларын пайдалану,сондай-ақ өндіріс әлеуетін пайдалануды жақсарту (ҒТП), шеберлікті көтеру, өнд/ң ұйымдастырылуын жақсарту, эк/ны құрылымдық қайта құру). Елдің эк/қ өсуін сипаттайтын негізгі көрсеткіштер: 1.Жалпы ішкі өнім-белгілі бір кезең уақытында оның эк/қ аумағында елдің эк/қ резидентімен шығарылған, соңғы тауарлар мен қызм/ң сомалық рыноктық құны. 2.Жалпы ұлттық өнім- өзінің қызметін жүзеге асыратын, аумақта тәуелділіктен тыс, ұлттық эк/қ бірлікпен шығарылған, барлық яоңғы тауар мен қызм/ң рыноктық құнының сомасы.

Экономикалық өсудің отандық теориясы марксистік мектеп жетістіктері негізінде дамығаны белгілі. Бұл теорияның негізінде екі тұжырым жатыр: 1) ағылшынның классикалық саяси экономиясы қалыптастырып дамытқан экономикалық өсу қарқынының қорлану нормасымен байланыстылығы; 2) социал-утопистерден алынған экономикалық өсуге өндіріс құрал-жабдықтарының қоғамдық меншікте болуының прогрессивті әсері. Социалистік жүйе елдеріндегі маркстік экономикалық сана тек қана жоғарыда көрсетілген бағыттарда дамиды Екіншіден, егер екінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі моделдер өздерінің мәні бойынша экономикалық өсудің факторларын анықтауға бағытталып және сол факторлардың жұмыссыздыққа, пайда нормасының өзгеруіне әсерін зерттеуге арналған болса, соғыстан кейінгі жылдардағы зерттеулер экономикалық өсу процесін дәлірек көрсетіп және қандай болмасын экономикалық саясаттың әлеуметтік салдарының сандық мәнін анықтауға күш салды.

Өткен ғасырдың елуінші жылдары экономикалық өсудің жаңа моделдері пайда бола бастады. Оларға келесі іс-әрекеттер тән болды:

1. Ағымдағы экономикалық өсудің алдағы әсерін математикалық өрнектеу;

2. Олардың мүмкіндіктерін зерттеу;

3. Мүмкіндіктерден тиімді экономикалық өсу нұсқасын таңдау;

4. Тиімді экономикалық өсу нұсқаларынан уақытты үнемдейтін және жоғары қарқынды ұстап тұратын нұсқаларын ажыратып алу.

Экономикалық өсу туралы зерттеулердегі осы неоклассикалық бағыт ұсынатын моделдердің молдығына қарамастан оның сандық сараптау үшін пайдаланатын құралы біреу ғана, ол – өндірістік функция. Экономикалық өсу моделдерін жасауда қолданылатын барлық өндірістік функциялардың негізінде қарапайым қосфакторлы функция жатыр.