19.Экономиканы мемлекеттік реттеудің әкімшілік әдістері және олардың мәні

ЭМР-ң тұжырымдамасы – бұл макроэкономикалық, құрылымдық –инвестициялық және қоғамның шаруашылық қызметін үйлестірудің нарықтық моделін және жоспарлы басымдылығын оңтайлы пайдалану кезіндегі сыртқы экономикалық саясатын жүзеге асыру бойынша тиімді және практикалық бағытын әзірлеу. ЭМР әдістері:а) Шаруашылық қызметін тәртіпке келтіру б)болжау в)жоспарлау . ЭМР-дің іс жүзінде әртүрлі әкімшілік әдістер арқылы жүзеге асады.Әдіс-бұл мақсатқа жетудің тәсілі, таңдап алынған мақсаттарға жетудің тәртіпке келтірілген іс-әрекеттер жүйесі. Қоғамның даму тарихында ЭМР нысандары, құралдары және әдістеріүнемі үлғайып отырғанын көреміз. Экономикада мұндай тәртіпке негізделген іс-әрекеттердің аса кең тараған түрлері болжау мен жоспарлау.а)ұлттық экономиканың әлеуметтік экономикалық даму динамикасын болжау. Мақсаты: экономиканың дамуын ғылыми алғы шарттар қалыптастыру;қалыптасқан тенденцияларды да, көзделген мақсаттарды да ескеретін қоғамдық ұдайы өндірістің болашақ даму нұсқаларын алдын ала анықтау; қабылданатын шешімдердің мүмкін болатын салдарын анықтау. Зерттелетін объектілердің сипатына қарай болжаудың түрлері:экономикалық болжау; табиғи ресурстарды болжау; ғылыми-техникалық болжау; демографиялық болжау; әлеуметтік дамуды болжау. Ұлттық болжауды дайындау кезінде келесі әдістемелік қағидалар қолданылады:ғылыми негіздеу қағидасы; болжаудың объективтілік қағидасы; мақаттылық қағидасы;баламалылық қағидасы;жүйелік қағидасы.Болжау әдістері:институционалдық; қалыптасқан. Олардың ішінде сарапшы-ң бағалау әдістері:сұхбат бері;талдау;сценарий жазу.Ұжымдық сарапшы-ң бағалау әдістері ішінен аса тараған әдісі:дельфи;идеалды ұжымдық шоғырлау әдісі.

б)елдің әлеуметтік-экономикалық дамуын жоспарлау. Жоспарлау экономиканы мемлекеттік реттудің әсері жоғары әдістерінің бірі. Жалпы алғанда жоспарлау мақсаттары таңдау мен ғылыми дайындау олардың жету жолдары мен құралдарын анықтаумен байл-ты бастапқы ақпараттарды өңдеу арқылы басқару шешімдерін дайындау және қабылдау процесі б.т. Жоспарлаудың маңызы елдің экономикалық дамуын ғылыми негізделген басқарумен қамтамасыз ету. Жоспар белгілі бір мақсатты айқындау мен зерттелетін объектінің әрбір бөлшегінің жағдайын күні бұрын білуді сипаттайды:жоспарда қойылған мақсатқа сай даму жолдары мен құралдары белгіленеді, қабылданатын басқару шешімдері негізделеді. Оның басты белгісі-көрсеткіштердің нақтылығы, олардың сандық және уақыт бойынша анық болуы. Әрекет ететін мерзімі бойынша:ұзақ мерзімді-10 жыл және одан да жоғары, орта мерзімді-3-5 жыл, ағымдық-1 жыл жоспарлау болады. Жоспарлаудың негізгі әдістемелік қағидалары: ғылымилық қағидасы;әлеуметтік бағытталу;қоғамдың өндірістің тиімділігін арттыру қағидасы,теңгерімділік және үйлесімділік қағидасы;басымдылық қағидасы;қысқа және ұзақ мерзімді мақсаттар мен міндеттердің келісімділік қағидасы.

20.Әлеуметтік нормативтер және олардың эмр-дегі рөлі

Материалдық емес өндіріс 4 топқа бөлінеді: өнд/к инфрақұрылым, әл/к инфрақұрылым, инстуционалдық инфрақұрылым, экологиялық инфрақұрылым. Өнд/к инфрақұрылым- бұл өнд. үдерісінің тікелей сыртқы жағдайын қамт. ет. салалар кешені.Мұнда жүк көлігі, көтерме сауда, электрогаз т.б кіреді.Әл/к инфрақұрылым-сапалы жұмыс күшінің үздіксіз ұдайы өнд/н қамт. ет. салалар денсаулық сақтау, білім беру, жолаушылар көлігі т.б.Институционалдық инфрақұрылым халық шаруашылығы дамуының макроэк/қ реттеуін қамт. ет. салалар кешені мен қызметі. Экологиялық инфрақұрылым қоршаған ортаның ластанудан қамт. ет., салалар мен инженерлік құрылысты қоғ/қ өнд/ң экологиялық даму жағдайын, адамдардың өнд/к қызметінін сыртқы әсерін азайтуды біріктіреді