35.Табиғи монополияларды мемлекеттік реттеу

Монополиялық экономика үшін қажетсіздігі, тіпті зияндылығының өзінде олар белгілі бір талассыз,ал белгілі бір дәрежеде экономикаға имманентті болып келеді.Табиғи монополияларды болуы осы тауарлардың бәсекелік рыногын құру мумкіндігі болмаған жағдайда.Табиғи монополия объектілеріне, мысалы пайдалы қазбалардың көптеген түрлерін шығаруды, бір ғана нұсқадағы траспорт және траспорттық коммуникациялардың жекеленген түрлерін,қару-жарақтың ең қауіпті түрлерін,ул заттарды өндіру.

Қазақстан Республикасының «Табиғи монополиялар туралы» Заңына сәйкес табиғи монополия категориясына:

-магистралды құбырлары арқылы мұнай және мұнай өнімдерін тасмалдау

- құбырлармен газ тасымалдау

-теміржол тасымалдары

Табиғи монополияларды мемлекеттік реттеу қажеттілігі пайда болды.Мемлекеттік реттеу жоқ болған жағдайда табиғи монополия кәсіпорындары олигополияға айналады да, өндіріс көлемі қысқарған жағдайда монополдық баға орнықтырады.Табиғи монополиялардыға мемлекеттік реттеудің негізгі объектілеріне олардың өнімі мен қызмет көрсетулерінің шығындары.Табиғи монополиялар қызметін мемлекеттік реттеу келесі бағыттар бойынша жетілдірілуі тиіс:

-табиғи монополиялардың шығындарының қалыптасуына мемлекеттік бақылауды күшейту

-экономикалық мақсаттар тарапынан тиімді болған жағдайда табиғи монополиялар субъектілеріне дербес кәсіпорындарды даралау,бөлу

36.Инвестицияның мәні,бастаулары оны тұтынушылар

«Инвистиция»түсінігі кең мағынада болашаққа салым дегенді білдіреді.Инвистициялар- болашақтағы қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған кез келген қаражат. Сондықтан олар ағымдағы пайдаланудан шағарылып экономикалық немесе әлеуметтік игілік әкелуге мүмкіндігі бар белгілі бір іске салынады.

Инвистиция түсінігінің жоғарыдағы анықтамасы іргелі экономикалық категория болып табылатын инвестиция ұғымын толыққанды түсіндіре алмайды. Инвестиция- көп тармақты құрылым.

Инвистиция дегеніміз негізгі капиталға, запастарға, резервтерге, сондай-ақ басқа да экономикалық объектілер мен үдерістерге салымдар болып табылады. Оның сипатты белгісіне материалдық ресурстар мен ақшалай қаражаттың салыстырмалы ұзақ уақытқа бейтараптануы жатады.

Инвистициялар мемлекеттің, кәсіпорынның, тұрғындардың жинақтары және қорлануымен тығыз байланысты. Мемлекет үшін қорлану, яғни ұлттық табыстың ағымдағы тұтынауына жұмсалмайтын бір бөлігі негізгі ішкі нивестицияның қайнар көзі, бастауы болып табылады. Кәсіпорындар,компаниялар инвестициялық қаражат ретінде пайданың қорлануын жұмсайды.Егер мемлекеттік бюджет үшін инвистицияға айналатын қорлану ауырлау,бірақ қажетті салмақ түсіретін болса, ұйымдар мен компаниялар үшін пайдадан алынатын өндірістік инвестициялар өмір сүру мен өндірісті дамытудың міндетті шарты.Инвестициялық ресурстардың тұтынатын негізгі үш экономикалық субъектілерді бөліп көрсетуге болады. Олар- мемлекеттік басқару органдары түріндегі мемлекеттің өзі, кәсіпорында, сондай-ақ үй шаруашылығы жиынтығы түріндегі тұғындар.Қажетті инвестицияларды тарту үшін мемлекет ішкі және сыртқы көздерді пайдаланады.