
- •Spis treści
- •1.5 Mękę Bożą spominajmy 62
- •I. Geneza pieśni religijnych w językach narodowych
- •II. U źródeł pieśni religijnej w języku polskim
- •III. Społeczno–kulturowe uwarunkowania rozwoju średniowiecznej pieśni religijnej w języku polskim
- •IV. Główne formy gatunkowe średniowiecznej pieśni religijnej w języku polskim
- •V. Wersyfikacja I strofika
- •VI. Uwagi końcowe
- •VII. Zasady wydania
- •Nota bibliograficzna
- •Średniowieczna pieśń religijna polska Bogurodzica
- •Bogurodzica
- •Bogurodzica
- •I. Pieśni pasyjne
- •I.1 o, wszego świata wsztek lud
- •I.1 o, wszego świata wsztek lud
- •I.2. Jezus Chrystus, Bog człowiek, mądrość oćca swego
- •I.2. Jezus Chrystus, Bog człowiek, mądrość oćca swego
- •I.3. Jezusa Judasz przedał za pieniądze nędzne
- •I.3. Jezusa Judasz przedał za pieniądze nędzne
- •I.4 Bądź pozdrowion, Krzyżu Święty
- •1.4 Bądź pozdrowion, Krzyżu Święty
- •I.5. Mękę Bożą spominajmy
- •Pieśń o ostatnich słowach Pana Jezusa na krzyżu
- •1.5 Mękę Bożą spominajmy
- •1.6 Chwała, sława, wszelka cześć
- •I.6 Chwała, sława, wszelka cześć
- •1.8 Śmierć krystowę, śmierć swą zawżdy
- •1.8 Śmierć Krystowę, śmierć swą zawżdy
- •I.9 Krzyżu wierny I wyborny
- •1.9 Krzyżu wierny I wyborny
- •I.10 Idą królewskie proporce
- •Idą królewskie proporce,
- •I.10 Idą królewskie proporce
- •1.11 Wspominając Boże słowa
- •1.11 Wspominając Boże słowa
- •I.12 Daj nam, Chryste, wspomożenie
- •I.12 Daj nam, Chryste, wspomożenie
- •I.13 Płaczy dzisia, duszo wszelka
- •I.13 Płaczy dzisia, duszo wszelka
- •1.14 Wszechmogący nasz Panie, dziwnoś swój świat sprawił
- •1.14 Wszechmogący nasz Panie…
- •II. Pieśni Wielkanocne I o Duchu Świętym
- •II.1 Chrystus z martwych wstał jest
- •II.1 Chrystus z martwych wstał jest
- •II.1a Święty Stanisławie
- •II.1a Święty Stanisławie
- •II.1b Kryste nazaeeński
- •II.1b Kryste nazareński
- •II.1c Krystus już zmartwychwstał
- •II.1c Krystus już zmartwychwstał
- •II.1d Trzy Maryje poszły
- •II.1d Trzy Maryje poszły
- •II.1e Ukazał sie Maryje
- •Drugie wierszyki tejże noty
- •II.1e Ukazał sie Maryje
- •II.2 Przez twe święte z martwy wstanie
- •II.2 Przez twe święte z martwy wstanie
- •II.3 Wesoły nam dzień nastał
- •II.4 Bog wszechmogący…
- •II.5 z śmierci wstał ninie Chrystus Pan
- •II.5 z śmierci wstał ninie Chrystus Pan
- •II.6 Chrystus Pan dzisiaj z martwych wstał
- •II.6 Chrystus Pan dzisiaj z martwych wstał
- •II.7 Nasz Zbawiciel, Pan Bog wszechmogący
- •II.7 Nasz Zbawiciel, Pan Bog wszechmogący
- •II.8 Anjeli słodko śpiewali
- •II.8 Anjeli słodko śpiewali
- •II.9 Wesoły nam dzień nastał, Gdyż Zbawiciel/
- •II.9 Wesoły nam dzień nastał, Gdyż Zbawiciel/
- •II.10 Przydzi, dusze święty, k nam
- •II.10 Przydzi, dusze święty, k nam
- •II.11 Przydzi k nam święty dusze
- •II.11 Przydzi k nam święty dusze
- •II.12 Dusze święty, zawitaj k nam
- •II.12 Dusze święty, zawitaj k nam
- •II.13 Święty Dusze, zawitaj k nam
- •II.13 Święty Dusze, zawitaj k nam
- •II.14 Przydzi, Duchu Święty, k nam
- •II.14 Przydzi, Duchu Święty, k nam
- •II.15 Zawitaj k nam, Duchu Święty
- •II.15 Zawitaj k nam, Duchu Święty
- •II.16 Duchu Świety, raczyż przyjdź k nam
- •II.16 Duchu Świety, raczyż przyjdź k nam
- •III.1 Zdrow bądź, królu anjelski
- •III.1 Zdrow bądź, królu anjelski
- •III.2 Chrystus sie nam narodził
- •III.2 Chrystus sie nam narodził
- •III.4 Panna, Panna porodziła
- •III.4 Panna, Panna porodziła
- •III.5 Nuż wy, bielscy panowie
- •III.5 Nuż wy, bielscy panowie
- •III.6 Zstała się nam nowina
- •III.6 Zstała się nam nowina
- •III.7 Mesyjasz, wierny Chrystus nasz
- •III.7 Mesyjasz, wierny Chrystus nasz
- •III.8 Maryja, panno czysta
- •III.9 Jezu Chryste, nasza radość
- •III.9 Jezu Chryste, nasza radość
- •III.10 Augustus kiedy krolował
- •III.10 Augustus kiedy krolował
- •III.11 Dziękujmy wsztćcy
- •III.12 kiedy krol herod królował
- •III.12 kiedy krol herod królował
- •111.13 Dzięki już wszytcy oddajmy panu Bogu
- •III.14 Wesoły nam dzień nastał, Narodzenia
- •III.14 Wesoły nam dzień nastał, Narodzenia
- •III.15 Zdrów bądź, Jezu maluśki, jenżeś krol niebieski
- •III.15 Zdrów bądź, Jezu maluśki…
- •III.16 Dziecię namilejsze, proszę cie, nie płaczy
- •III.16 Dziecię namilejsze, proszę cie, nie płaczy
- •111.17 Z Bożego Naeodzenia
- •111.17 Z Bożego Naeodzenia
- •III.18 Dziecię sie nam narodziło
- •III.19 Kolęda się z alleluja zwadziła
- •III.19 Kolęda się z alleluja zwadziła
- •IV. Pieśni maryjne
- •IV.1 Maryja, czyste dziewice
- •IV.1 Maryja, czyste dziewice
- •IV. Z radości wam powiedam
- •IV. Z radości wam powiedam
- •IV.3 Mocne boskie tajemności
- •IV.3 Mocne boskie tajemności
- •IV.4 Posłuchajcie, bracia miła
- •IV.4 Posłuchajcie, bracia miła
- •IV.5 Posłał przez anjoły
- •IV.5 Posłał przez anjoły
- •IV.6 Zdrowaś, królewno wyborna
- •IV.6 Zdrowaś, królewno wyborna
- •IV.7 Pozdrowienie to jest pirwe
- •IV.7 Pozdrowienie to jest pirwe
- •IV. 8 o przenasławniejsza panno czysta
- •IV. 8 o przenasławniejsza panno czysta
- •IV.9 Zdrowaś, gwiazdo morska
- •IV.9 Zdrowaś, gwiazdo morska
- •IV.10 Krolewno niebieska
- •IV.10 Królewno niebieska
- •IV. 11 o Maryja, kwiatku panieński
- •IV. 11 o Maryja, kwiatku panieński
- •IV. 12 Anjeli słodko śpiewali
- •IV. 12 Anjeli słodko śpiewali
- •IV. 13 Maryja, panno szlachetna
- •IV. 13 Maryja, panno szlachetna
- •IV. 14 Kwiatek czysty, smutnego sierca
- •IV. 14 Kwiatek czysty, smutnego sierca
- •IV. 15 Nasze nadziejo pezemiła
- •IV. 15 Nasze nadziejo pezemiła
- •IV. 16 Anna, niewiasta niepłodna
- •IV. 16 Anna, niewiasta niepłodna
- •IV.17 Już się anjeli wiesielą
- •IV.17 Już się anjeli wiesielą
- •IV. 18 Cesarzowno wszech naświętsza
- •IV. 18 Cesarzowno wszech naświętsza
- •IV.19 Bądź wiesioła, panno czysta
- •IV.19 Bądź wiesioła, panno czysta
- •IV.20 Zdrowaś, gwiazdo morska, Święta Matko
- •IV.20 Zdrowaś, gwiazdo morska…
- •IV. 21 Archanjoła posłał
- •IV.21 Archanjoła posłał
- •IV.22 Zdrowaś od anjoła
- •IV.22 Zdrowaś od anjoła
- •IV.23 Którego świat, ziemia, morze
- •IV.23 Którego świat, ziemia, morze
- •IV. 24 Świebodność Boga Żywego
- •IV. 24 Świebodność Boga Żywego
- •V. Pieśni o świętych
- •V.1 Ach, krolu wieliki nasz
- •V.1 Ach, królu wieliki nasz
- •V.2 Doroto, cna dziewko czysta
- •V.2 Doroto, cna dziewko czysta
- •V.3 Chwała tobie, gospodynie
- •V.3 Chwała tobie, gospodynie
- •V.4 Wszechmogący Panie miły
- •V.4 Wszechmogący Panie miły
- •V.5 o nieskończona boska dobroci
- •V.5 o nieskończona boska dobroci
- •V.6 z pomocą cesarza tego
- •V.6 z pomocą cesarza tego
- •VI.1 Pirzwa kaźń tworca naszego
- •VI.1 Pirzwa kaźń twórca naszego
- •VI.2 Nie miej Boga jinego
- •VI.3 Słuchaj tego wszelika głowo
- •VI.3 Słuchaj tego wszelika głowo
- •VI.4 Mamy wszyćcy k temu się dziś brać
- •VI.4 Mamy wszyćcy k temu…
- •VI.5 o ciało Boga żywego
- •VI.5 o ciało Boga żywego
- •VI.6 Witaj, miły Jezu Kryste
- •VI.6 Witaj, miły Jezu Kryste
- •V1.7 Witaj, miłe, święte ciało
- •VI.7 Witaj, miłe, święte ciało
- •VI.8 Anjelski chlebie, powitaj
- •VI.8 Anjelski chlebie, powitaj
- •VI.9 Jezu, zbawicielu ludzki
- •VI.9 Jezu, zbawicielu ludzki
- •VI.10 Jasne Krystowo oblicze
- •VI.10 Jasne Krystowo oblicze
- •VI.11 Racz ukazać mieły Panie
- •VI.11 Racz ukazać mieły Panie
- •VI.12 Jezu miły, oto ja dziś
- •VI.12 Jezu miły, oto ja dziś
- •VI.17 Świata wszego stworzycielu
- •VI.17 Świata wszego stworzycielu
- •VI.18 Ma w to wierzyć człek wszelaki
- •VI.18 Ma w to wierzyć człek wszelaki
- •VII. Dodatek. Modlitwy pisane prozą rymowaną (Wybór)
- •VII.1 Panie miły, Boże mocny
- •VII.1 Panie miły, Boże mocny
- •VII.2 o Święty Krzyżu, bądź pozdrowion
- •VII.2 o Święty Krzyżu, bądź pozdrowion
- •VII.3 Przez twą, Naświętsza Panno Maria, pięć boleści
- •VII.3 Przez twą, Naświętsza Panno Maria, pięć boleści
- •VII.4 Maryja, Matko Boża, Panno miłościwa
- •VII.4 Maryja, Matko Boża, Panno miłościwa
- •VII.5 Pozdrowiony badźcie wszytki narozkoszniejsze
- •VII.5 Pozdrowiony badźcie wszytki narozkoszniejsze
II.5 z śmierci wstał ninie Chrystus Pan
w. 2 Hallelujah (hebr.) — alleluja, chwalcie Pana (Boga).
w. 7 mężyce — niewiasty.
w. 11 tego święta — w to święto.
w. 14 Bogu dzieka poślubiona — tj. Bogu złóżmy dzięki.
II.6 Chrystus Pan dzisiaj z martwych wstał
Pieśń jest inną przeróbką łacińskiego tropu Surrexit Ohristus hodie (por. II.5) Tekat odnalazł M.H.Juszyński w „kancjonale bardzo dawnym z pisowni ą wieku piętnastego” i ogłosił w przedmowie do I tomu Dykcjonarza poetów polskich.
Chrystus Pan dzisiaj z martwych wstał, alle<luja>,
Ludziom śmiertelnym radość: zjednał. Alle<luja>.
On śmierć cierpiał w Wielki Piątek, alle<luja>,
Iż był zgrzeszył pierwszy człowiek. Alle<luja>.
Niewiasty do grobu przyszły, alle<luja>,
Chrystusa Pana szukały. Alle<luja>.
O Maryje, nie bójcie się, alle<luja>,
Do Galilei się śpieszcie. Alle<luja>.
Zwolennikom tak powiedzcie, alle<luja>:
„Wstał Pan z martwych, weselcie sie”. Alle<luja>.
Tego dnia paschowego, alle<luja>,
Wysławiajmy Pana tego. Alle<luja>.
Mówmy: dzięki Panu swemu, alle<luja).
Bogu w Trójcy jedynemu. Alle<luja>.
II.6 Chrystus Pan dzisiaj z martwych wstał
w. 11 paschowego (z hebr.) — paschalnego (wielkanocnego).
II.7 Nasz Zbawiciel, Pan Bog wszechmogący
Pieśń misteryjna. (zob. Wstęp, s. XLVI), której poszczególne zwrotki włączył Mikołaj z Wilkowiecka do swej Historyi o chwalebnym Zmartwychwsitaniu Pańskim. Tekst utworu w druku: Pieśń o Zmartwychwstaniu Pana Krystusowym, Kraków, wdowa Wietorowa, 1548 (egz. Biblioteki Ossolineum we Wrocławiu, sygn. XVI.O.95), skąd pochodzi niniejsza transkrypcja. Dłuższa redakcja pieśni znajduje się w rękopiśmiennym śpiewniku z ok. 1655 r., rkps Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, sygn. 2372, k. LIII verso — LXXXIII.
Nasz Zbawiciel, Pan Bog Wszechmogący,
Jezus Krystus Nazareński w Trójcy,
Wstał z martwych ninie,
Uweselił ludzkie pokolenie.
W Wieliką Noc, w to wielebne święto
Związał Pan Bog piekielne książęta
I ich wszytkę moc,
Nie mogła im żadna chytrość pomoc.
Zstąpił na przedpiekle w Wielki Piątek
I oddalił od swych świętych smętek,
Spełnił proroctwo,
Gdy cirpiało jego człowieczeństwo.
Gdy rozdzielił duszę z człowieczeństwem,
Złączywszy sie sama dusza z Bóstwem,
Tam nawiedziła
A swe miłosniki ucieszyła.
Mieszkała tam do Wielikiej Nocy,
Pożywając swego Bóstwa w mocy,
Aż do niedziele,
Gdy wywiodła świętych ojców wiele.
Rzekły dusze: „Witaj, żądający
Zbawicielu, Boże Wszechmogący,
Zakwitłeś ninie,
Nawiedziłeś swe dobre stworzenie.
Ciebie z dawna w ciemnościach czekamy,
Poglądając, płaczliwie wołamy:
Powitajże k nam,
Boś ty rozlał swoje krew za nas sam”.
Kiedy ji przywitali prorocy,
Zlęknąwszy sie wsze piekielne mocy
Groźnej postawy,
Iż nawiedził do nich Krystus prawy.
Rzekli diabli: „Co to jest dziwnego,
Me słał nam świat nigdy umarłego
Tako śmiałego,
Wiedzie dusze precz z zaniku naszego”.
„Jaciem Kroi nad krolmi wszytkiej chwały,
Przede mną wasze mocy związany,
Już umilknicie,
Me stworzenie z jęctwa wypuścicie.
Podźcież ze mną, miłośnicy moi,
Już przeciw wam żądny wróg nie stoi,
Boście wy moi;
Wiedzcież o tym, iż sie mnie zły każdy duch boi.
Otóż macie znamię groźnej męki —
Weźmicież je z mojej mocnej ręki —
Krzyża świętego,
Nieścież je do raju ziemskiego.
Enochowi z Elijaszem dajcie,
Krotką chwilę tamo pomieszkajcie;
K wam sie postawię,
Apostoły z kłopotu wybawię.
Już czas przyszedł me człowieczeństwo wskrzesić,
Moim Bóstwem chcę sie tamo spieszyć,
K temu złączeniu,
Które będzie w moim Zmartwychwstaniu”.
Wzniknął z grobu, nie ruszył kamienia
Ni pieczęci żadnego znamienia;
Stróże zmartwieli,
Padli na wznak, tak jako siedzieli.
Padli stróże wznak, jako siedzieli,
Zlęknąwszy sie tak, aże zmartwieli.
Ciężko zemdleli,
Bo bezmierną Boską moc widzieli.
Wiedz to pewno, synu krześcijański,
Tak zmartwychwstał Jezus Nazareński.
Niechaj wątpienia,
Jeśli żądasz swej duszy zbawienia.
Napirwej sie ukazał Maryjej,
Nie zapomniał swojej Matki miłej,
Gdy ją pozdrowił:
„Zdrowa bądź, z „ciebiem sie narodził.
Już mie widzisz, Matucłmo, żywego,
Me kłopociż dalej serca twego,
Zawżdym ja z tobą,
Po kilku lat wezmę cie za sobą”.
Ukazał sie Piotrowi w jaskini:
„Nie sromaj sie, miłośniku miły,
Twego zaprzenia,
Wesel sie już z mego Zmartwychwstania.
Me zaprzałeś sie mnie z twojej wolej,
Jam przepuścił z wielikiej niewolej.
Takom to chciał mieć,
Iżeś sie mnie miał po trzykroć zaprzeć,
Aby umiał ugadzać grzesznemu,
Gdyś sam poddan upadnieniu swemu,
Aby nie wspychał,
A za swój grzech do swej śmierci wzdychał.
Przetom ciebie pastyrzem zostawił,
Abych przez cię moje owce zbawił
Wiecznej gorzkości;
Przywiedzież je do wiecznej radości”.
Ukazał się Mariej Magdalenie,
Chciała sie go dotknąć ręką śmiele,
Ale zakazał,
Apostołom wzjawić sie rozkazał.
Uźrzawszy ji, umiała ogrodnika,
Przywitawszy jako ślachetnika,
Tak go spytała:
„Gdzie twa łaska Krysta położyła!”
„Jaciem Krystus, po którym sie pytasz,
Otóż mie masz, gdy mie pilnie szukasz;
Bądźże wesoła,
Gdyś już swego Gospodna widziała”.
Przyłączył sie dwiema idąc w drodze,
Bowiemesta gadała o Bodze.
Tak było prawie,
Ukazał sie w pielgrzymskiej postawie.
Ukazał sie wszytkim w Galilejej,
Zostawił je przy pewnej nadziei,
Stał w pośrzodku sam,
Pozdrowił je rzekąc: „Już pokój wam.
Mnimasz, Toma, bych nie był Syn Boży,
Weźrzy, iżeć w moj bok rękę włoży,
Toć wiernie, nie kłam,
Gdyż wątpisz, skosztuj już tego sam.
Jaciem Krystus, Zbawiciel wybrany,
Obeźrzycie w moim ciele rany,
Jakoć skrwawiony,
W wielki Piątek na krzyżu zdrapany”.
Jakożeś je tak cało zostawił,
Gdyś człowieczeństwo ze śmierci wybawił,
Kryste wybrany?
Czemu niezliczone twoje rany?
„Zachowam je grzesznym ku żałości,
Sprawiedliwym ku wiecznej radości
Na dzień konieczny.
Kiedy przyjdę sędzia sędzio wieczny,
Groźno będę z grzesznymi rozprawiać,
Moje krzywdy będę im wymawiać,
Co mie zranili,
Swymi grzechy tak zesromocili.
Dam je katom na wieczne męczenie,
Gdzie będzie płacz i zębów zgrzytanie,
W sercu gryzienie,
Wiecznym ogniem piekielnym gorzenie”.
Jezu Kryste, kiedy przyjdziesz sędzio,
Me dajźe naszym duszam zabiedzić,
Miej zlutowanie,
Nie dawaj nas na wieczne zatracenie. Amen.