1.9 Krzyżu wierny I wyborny

w. 2 — najszlachetniejsze drzewo.

w. 7 poj — opiewaj,

w. 13 lutość — litość.

w. 14 — iż go diabeł sprowadził na złą drogę.

w. 17–18 — on wyznaczył drzewo (krzyża), aby zapłacić za szkody spowodowane przez drzewo, tj. rajską jabłoń.

w. 19 dział — czyn; rząd zbawienia — plan zbawienia,

w. 21 wrogu — wroga, tj. szatana.

w. 26 popełnienie — wypełnienie.

w. 29 trzewa dziewicze — dziewicze łono.

w. 32 jaślice — żłobek.

w. 37 — po trzydziestym roku życia.

w. 38 zupełne — tj. w pełni rozwinięte.

w. 46 zbodziono — skłuto.

w. 53 nie pniało — nie było rozciągnięte na krzyżu.

w. 56 myto — okup.

w. 69 — ten (Chrystus) uczynił cię łodzią naszego zbawienia.

I.10 Idą królewskie proporce

Jest to przekład hymnu Wenancjusza Fortunata Vexilla regit prodeunt. Tekst z druku Żywot Pana Jezu Krysta Baltazara Opecia, druk. Jan Haller, Kraków 1522, k. 161 verso — 162.

Poprzednie wydanie: Polskie pieśni pasyjne, s. 137–138.

DRUGA: „VEXILLA REGIS PRODBUNT”

Idą królewskie proporce,

Jasne krzyża tajemnice,

Na nim, który ciało stworzył,

Podług ciała sie zawiesił.

Na którym okrutnie zranion,

Bok srogą włócznią przebodzion,

Krew i woda wypłynęła,

By nas od grzechów omyła.

Spełniło sie, co powiedał

Dawid, gdy na ludzi wołał:

„Od drzewa ma Bog królować,

Wszytek go świat ma oględać”.

Drzewo krasne i wybrane,

Królewską krwią zrumienione,

Nade wszytki godne tego

Nieść członki Boga prawego!

Błogieś, iż na twych ramieniech

Zapłacon wszego świata grzech,

Na tobie myto zważono,

Więźnie z piekła wykupiono.

Przeto–ć sie, krzyżu, kłaniamy,

Mękę Pańską spominamy.

Pomnóż cnotę sprawiedliwym,

A daj odpuszczenie winnym.

Ciebie, Trójca, Boże wielki,

Niechaj chwali język wszelki.

A któreś przez krzyż odkupił,

By zawsze rządził i zbawił. Amen.

I.10 Idą królewskie proporce

w. 3–4 — tj. na nim zawisło (w całej swej długości) ciało tego, który jest stwórcą ciał.

w. 10 Dawid — drugi z kolei król izraelski, uważany za autora Psałterza.

w. 11 od drzewa — z drzewa.

w. 13 krasny — piękny.

w. 16 nieść — dźwigać.

w. 17 błogieś — błogosławione!.

w. 19 myto zważono — odważono zapłatę.

w. 28 by — obyś.

1.11 Wspominając Boże słowa

Średniowieczna pieśń pasyjna, której pełny tekst zachował się „W druczku z początku XVII w. Pieśni postne starożytne (b. m. i r,), unikat Biblioteki Kórnickiej, sygn. 12.377, k. Ck verso — C2 verso. O Średniowiecznym pochodzeniu utworu informuje Bolesław Ulanowski, który odnalazł w bliżej nie opisanych aktach kapitulnych notatkę, że w r. 1525 śpiewak parafialny (klecha) przy kościele w Dankowie(>ma co tydzień śpiewać następujące pieśni po podniesieniu: «Ave sanctissima», o św. Annie i De septem verbis Domini m idiomate Polanico uWspomynayacz Boże słowa etc.t” (por. A. Brückner, Przyczynki do dziejów jeżyka polskiego, t. II, Kraków 1911, s. 35).

Poprzednie wydanie: Polskie pieśni pasyjne, s. 289–290.

Wspominając Boże słowa,

Iż Pan Chrystus jest nawyższa głowa,

Który rzekł na krzyżu stojąc,

Mękę srogą za nas cierpiąc.

Pierwsze słowo Bog przemówił

Gdy na świętym krzyżu rozbit był:

„Boże Ojcze, odpuści im,

Boć mniemają, bych był winien”.

Wtóre rzekł ku Matce swojej,

Widząc wielki smutek jej:

„Niewiasto, oto syn tobie,

Janie, przyjmi ją za Matkę sobie”.

Trzecie rzekł onemu zbójcy,

Który wisiał z nim na prawicy:

u „Zaprawdę, powiedam tobie,

Będziesz dzisia ze mną w niebie”.

Czwarte rzekł w wielkiej tęsknicy,

Widząc Ojce święte w ciemnicy;

Pragnące raczył napoić,

A zatem rzekł: „Chce mi sie. pić”.

Piąte rzekł w swym wie<lki>m łkaniu:

„Heli, Heli, Lamazatabani”.

Co jest polskie wyłożenie:

Boże Ojcze, czemuś mię opuścił.

Szóste rzekł: „Już ci się zstało,

Co proroctwo prorokowało”.

Uczynił nam z swojej krwie krzest,

A zatem rzekł: „Wypełniło się jest”.

Potem rzekł czartu onemu,

Który przyleciał na krzyż k niemu:

„A ty, czarcie, czego stoisz,

Abo się mojej mocy nie boisz?”

„Jać się, Panie, twej mocy boję,

Ale patrzę na mękę twoje;

Już polecę do braciej swej,

A opowiem im p mocy twej”.

Siódme, ostatnie, zawołał,

Gdy na świętym krzyżu umierał:

„Boże Ojcze, w ręce twoje

Polecam już duszę moje”.

Przez twe, Chryste, siedm słów twoich

Uchowaj nas grzechów wszelkich,

A gdy będziesz na swym sądzie,

Przyjmi k sobie wierne ludzie.

Poleciż nas, miły Panie,

Swojej Matce w opiekowanie,

Abyśmy przez twoje mękę,

Poszli wszyscy pod jej rękę.

Już ci ciało leży w grobie.

Panie Chryste, modlimy się tobie:

Amen, amen, tako Bog daj,

Byśmy poszli wszyscy w niebieski raj.

Amen.