1.5 Mękę Bożą spominajmy

w. 10 braćcu — bratu.

w. 11 mierziączka — obrzydzenie, wstręt.

w. 12 mieśce — miejsce.

w. 19 w Bodze — w Bogu.

w. 26 rybitw — rybak.

w. 28 Symeon — starzec jerozolimski, obecny przy ofiarowaniu Chrystusa w świątyni. Wygłosił wtedy kantyk (pieśń), w którym m. in. prorokował o boleściach Marii; por. Ewangelia św. Łukasza II, 35.

w. 29 dziewicom — córkom.

w. 36 Jadam — Adam; zatworzyć, — zamknąć.

w. 60 krasny działał — piękny czynił.

w. 62 Nikodemowi — ukrytemu uczniowi Chrystusa. Po wierszu 62 w rękopisie uwaga w języku łacińskim: „Przykład bardzo straszny. Można śpiewać tę pieśń jak pieśń o św. Mikołaju lub pieśń o dziesięciorgu przykazań, lub jak pieśń o św. Barbarze i na różne inne melodie”.

w. 57 kostyrowie — gracze w kości, szulerzy.

w. 66 wszyćko jest przeigrał — wszystko przegrał.

w. 77 cynek — pięć oczek na kostce do gry; siadł — wypadł.

w. 79 dryja — trzy oczka na kostce.

1.6 Chwała, sława, wszelka cześć

Jest to przekład łacińskiej pieśni: Hymnus pro die Dominica Palmarum, zaczynającej się od słów: Oloria, laus et honor tibi sit, którą miał napisać Theodulfus biskup Orleanu (zm. 821). Tekst pieśni ogłosił W. A. Maciejowski w Pamiętnikach o dziejach, piśmiennictwie i prawodawstwie Słowian, Lipsk–Petersburg 1839, t. II, s. 357 (zabytek, z którego korzystał Maciejowski, zaginął w XIX w.). Wydawca określił pochodzenie pieśni na pierwszą połowę XV w. Utwór opisał szczegółowo i wykazał usterki odpisu Maciejowskiego W. Bruchnalski, O źródłach niektórych utworów poetycznych XV i XVI w., ((Przegląd Powszechny)) 1884, t. IV, s. 65–67.

Poprzednie wydanie: Polskie pieśni pasyjne, s. 123–124.

Chwała, sława, wszelka cześć

Bądź tobie, o Królu Gosponie!

Któremu dziecinny głos poje:

„Pozdrowienie bądź twoje”.

Izraelski jeś krolewic,

Dawidów syn i też rodzic,

Tego świata prawy rodzic,

Ciebie, Królu, idzim <chwalić>.

Anjeli i święci chwalą cię, Jezu,

Chwalą cie wszystcy <ludzie>;

Wszelki człowiek i stworzenie

Chwalą ciebie, Kryste Panie.

Lud żydowski wyszedł k tobie,

Z palmami na cześć tobie.

I my teże, krześeijani,

Chwalem ci<e>bie modlitwami.

Owa ręce nasze obie

Palmy niosąc; idziem k tobie,

Twej miłości prosim sobie,

Daj nam królować na niebie.

Bądź tobie lubo śpiewanie nasze,

Które czynim eże głosem.

Królu chwały i miłości,

Oddal ot nas wszystki złości.

I.6 Chwała, sława, wszelka cześć

w. 2 Gosponie (gospodnie) — Panie,

w. 3 poje — śpiewa.

w. 6 Dawidów tyn— syn z pokolenia Dawida, króla izraelskiego; rodzic — tak w odpisie Maciejowskiego, chyba „dziedzic”.

w. 8 idzim — zam. idziem, prawdopodobnie forma hiperpoprawna; <chwalić> — uzupełnienie M. Bobowskiego, Polskie pieśni katolickie od najdawniejszych czasów do końca XVI wieku Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Filologiczny, t. XIX, Kraków 1893, s. 81, na podstawie zaginionego dziś Kancjonału krakowskiego z 1643 r. os j <««»

w. 10 Wersja Kancjonału krakowikiego.

w. 15 teże — też.

w. 17 owa — oto.

w. 19 Twej miłości prosim — prosimy twoją miłość.

w. 21 bądź tobie lubo — niech ci będzie miłe.

w. 22 eże głosem — bardzo głośno, pełnym głosem

w. 24 złości — grzechy.

1.7 Jezu Kr<yst>e krzyżowany

Pieśń pasyjna nieznanego autora. Odpis utworu pochodzi — według Jana Łosia — z początków XVI w. Zabytek odnalazł ks. Michalski w Bibliotece OO. Augustianów w Krakowie; tekst utworu był umieszczony na luźnej kartce. Wydawca pieśni, Jan Łoś, tak charakteryzuje (niedostępny dziś) rękopis: „Karta jest z jednego boku obcięta w ten sposób, że tekst pieśni został uszkodzony […] u dołu też, zdaje się, jedna cała zwrotka przepadła” (Przegląd językowych zabytków staropolskich do 1543 r., Kraków 1915, s. 457).

Niniejsze wydanie oparte jest na odpisie Łosia. Pewne zmiany językowe wprowadza się na podstawie ustalenia, że utwór zawiera akrostych, czego poprzedni wydawca nie zauważył. Początkowe litery pierwszego wyrazu każdej zwrotki dają czterokrotnie powtórzone słowa: JEZUS MARJA. Na tej podstawie zmienia się kolejność niektórych zwrotek w stosunku do pierwszego wydania; akrostych wyklucza przypuszczenie Łosia o zaginięciu ostatniej zwrotki.

Poprzednie wydanie: Polskie pieśni pasyjne, s. 129–135.

Jezu Kr<yst>e krzyżowany,

Wejrzy na nas krześcijany,

Eacz <nam> użyczyć twej łaski,

Daj opłakać twoje rany.

Eja, Kr<yste>, Jezu miły,

Cierzpisz męki, a przez winy,

<Iż jes>my grzeszni zgrzeszyli,

Ciebie na śmierć przyp<rawili>.

Sradził cię Judasz złos<tliwy>,

Gdy uczynił radę z Żydy,

Na coć się wszytcy swolili,

<Dać> mu trzydzieści pieniędzy.

W Betanijej Matka była,

Judaszowi poleciła

Jezusa, mi<łego> Syna,

Jako wilkowi baranka.

Sama barzo płakała,

<Gdy się> z Synem ro<z>stać miała,

Merada by go została,

Jić na śm<ierć> rada s nim chciała.

S Matuchną gdy się ro<z>stawa<ł,

Tedy> rzewno jest zapłakał:

„Dziękuję, żem w tobie mieszkał

<I two>icn piersi pożywał”.

Ale jeszcze jej przykazał,

<Na ziemi> jej zostać kazał,

Magdalenie ją polecał,

Sirostw<o jej> jest opatrzał.

Rozsieść się w niej serce chc<iało,

Gdy> się z<a> Jezusem wzglądało,

Iż s nim społu być nie m<iało>,

Męki jego s nim cirzpiało.

„Jezu Kr<yst>e, Synu miły,

<Jidziesz> tam w niewierne Żydy,

Cierpieć męki, a i przez <winy>,

Za nas wszytki chrześcijany.

A gdzie się ja i <podzie>ję,

Gdy stracę moją nadzieję?

S niegom miała wiecie wiesie^la,

A dziś cirzpię w sercu męki”.

Jezus gdy potem w<iecze>rzał,

Sługam swoim nogi umywał,

Przed prostaki <sam> Bog klękał,

I ciało swoje jem rozdawał.

Ej a, J<udaszu> zło<s>tliwy,

Oto Baranek przed tobą klęczy,

„Kola<na> umywszy, <. . . . . ..>

Całuje–ć nogi <. . . . . .>

Sam Judasz wyszedł zł<ostliwy>,

W nocy bieżał, wzbudził Żydy:

„Podźcie za mną w ogród <wszyt>cy,

Tam jest Jezus Narazenski”.

Ujźrzawszy Jezus <w ogrodzie>

Zgotowanego Judasza,

Rzekł do Piotra i do Jana:

„Już się <przybli>ża moj sradźca”.

Spytał jich, kogo szukali.

„Gdzie jest <Jezus> Nazareński?”

Gdy rzekł: „Jam Jezus niewinny”,

Trzykroć w<szytcy> wznak padali.

Miłostny Jezus łaskawy,

Ot Judasza <już wydany^,

Namawiał okrutne Żydy,

By apostołów nie bili.

Ale Żydowie zło<s>tliwi

Jako baranka związali,

Potukali gwałtem do miasta

<. . . . . . . . . . . . . . . . .>

Rozbił lice Jezus miły

Na kamieniu powalony,

Żydowie n<iemtoś>ciwi

Do Annasza ji posłali.

Jezus gdy u Annasza był,

Ok<rutnie> tam policzkowan,

Wzgardzon, swiązan, <ubiezowan>

<I też haniebnie oplwan>.

Anjelski Pan tam oskarżon

I fałszywie jest pot<ępion>,

Tam wszytek jest <. . . . . . .>

<. . . . . . . . . . . .>

Jezus <. . . . . . . . .>

<. . . . . . . . . . . .>

<. . . . . . . . . . . .>

<. . . . . . . . . . . .>

<Ej>, Matka za martwą padła,

Gdy tę mowę usłyszała,

Do Jeruzalem <bież>ała,

By Jezusa oglądała.

Słyszała policzkowanie

I ganiebne <naś>miewanie,

I też Piotrowo zaprzanie

Barzo sraniło serce jej.

<Ust>ała pierwej godziny,

Gdy w leńcuchu Jezus miły

Gwałtem <wiedzi>on do starosty,

A Żydowie nań skarżyli.

Swiązaw<szy P>iłat Jezusa,

Posłał do króla Heroda.

Gdy nie przemówił tam <słowa>,

Wzgardzon, posłań do Piłata.

Maryja tako wzglądała

<Na Jezu>sa, by sama cirzpiała,

Jakoby ducha nie miała,

Na zie<mię> za martwą padła.

A potem Jezus niewinny

Był u słu<pa u>wiązany,

Biczowany <i oplwany>

<I cierniem koronowany).

<Rad> Piłat wybawić ji chciał,

Przez to ji Żydom ukazał,

Od Ży<dow> Barabasz żądań,

Ale Jezus ukrzyżowan.

Jezus potym <na ś>mierć skazan,

Na krzyżu goźdźmi przykowan,

Barzo cię<żki krz>yż włożon nań,

Pod niem się często powalał.

<A Matka> za niemi biegła,

Bada by krzyż nieść pomogła,

Ale <dos>tąpić nie mogła,

Do Kalwaryjej za niem szła.

Jezus <na krz>yż przybit nagi,

Obieszon jest, przykowany,

Żydowie ji <naśm>iewali,

Żółci s octem napa<wa>li.

Ej a, Żydowie, okru<tne

I> nierozumne stworzenie,

Niewinnej śmierci kv<. . . .>—e.

Ziemia drży, nie świeci słońce.

Święta <Mat>uchna z daleka

Na reny jego wzglądała,

Rada <by> była umarła.

<Od niego> nam za Matkę dana.

Wisząc żywy Jezus miły

Na <krzy>żu przez trzy godziny,

Wołał płaczem: „Ojcze miły,

Juże <ducha> mego przyjmi”.

Słysząc Maryja smutliwa,

łże Syn <wło>stny umiera,

Miecz boleści serce sranił,

Gdy Jezus <swą> głowę skłonił.

Maryja z płaczem czekała,

By Synacz<ka p>iastowała,

Sama go dosiąc nie mogła,

Z tego wielką, boleść, <miała>.

Ale mało jeszcze miali:

Kości jego łamać chc<iali;

Gdy> umarłego naleźli,

Bok jego włócznią przebodli.

<Ranił> ci go Longin święty

Matce pomnożył boleści,

<Aż na zie>mię martwa padła,

Ale był przy niej Jan święty.

<Joze>f s Mkodymem przyszli,

Z prześcieradłem maści nie<śli>,

Z płaczem ciało z krzyża sjęli,

Pomazawszy, w gro<b> <włoż>yli.

Amen grzeszni chrześcijani.

<W> tobie Kr<yste> krzyżowany,

W <tem to> naszem odkupieni

Daj, bychom wszytcy zbawieni.

1.7 Jezu Kr<yst>e krzyżowany

w. 9 — zdradził cię zły Judasz.

w. U się […] swolili — zgodzili się.

w. 12 trzydzieści pieniędzy — trzydzieści srebrników.

w. 13 Betania — miejscowość na wschodnim stoku Góry Oliwnej— przy drodze z Jerozolimy do Jerycha.

w. 19 została — zostawiła.

w. 20 jić — iść.

w. 27 Magdalena — postać legendarna.

w. 28 sirostwo — sieroctwo.

w. 29 rozsieść się, — pęknąć.

w. 30 wzglądać — oglądać.

w. 31 społu — razem.

w. 49 — zły Judasz wyszedł sam.

w. 60 wzbudzić — obudzić.

w. 51 podźcie :[…] w ogród — pójdźcie… do ogrójca.

w. 54 zgotowanego — przygotowanego.

w. 66 sradźca — zdrajca.

w. 61 miłostny — umiłowany.

w. 67 potukać — pognać.

w. 78 — na podstawie fałszywych danych został uznany za winnego.

w. 85 — o, matka upadła zemdlona.

w. 88 — aby zobaczyć Jezusa.

w. 90 ganiebne — haniebne.

w. 91 Piotrowo zaprzanie — zaparcie się Piotra.

w. 93 Kustyala — zasłabła.

w. 94 leńcuch — łańcuch.

w. 95 do starosty — tj. do Piłata.

w. 101–102 — Maria tak spoglądała na Jezusa, jak gdyby sama cierpiała.

w. 122 — został powieszony, przybity.

w. 124 — poili go żółcią z octem,

w. 130 reny — rany (dial. mazowiecki),

w. 132 <od niego> — przez niego,

w. 138 <wło>stny — (jej) własny.

w. 143 dosiąo — dosięgnąć.

w. 149 Longin — według tradycji imię żołnierza rzymskiego,

w. 151 martwą — zemdlona.

W. 169 odkupieni — odkupieniu.