I.3. Jezusa Judasz przedał za pieniądze nędzne

w. 2 duszny — dotyczący duszy.

w. 5 w ogródek — do ogrodu, tj. do ogrójca; miłosniki — tu: wyznawcy, miłujący Chrystusa.

w. 7 boj — lęk.

w. 9 miłosnego — umiłowanego; jęli — tj. schwytali.

w. 11 opak — z tyłu.

w. 12 miasta świątego — świętego miasta, tj. do Jerozolimy.

w. 13 Annasz — wysoki kapłan żydowski.

w. 14 Kajfasz — arcykapłan żydowski, zięć i następca Annasza.

w. 16 poszyjki — uderzenia w szyję.

w. 17 starosta — namiestnik rzymski, tj. Piłat.

w. 18 Piłat z Pontu — rzymski prokurator Judei w 1. 26–36.

w. 19 przez — bez; Herod I Wielki — król Judei w latach 37 p.n.e. — 4 n.e.

w. 20 soczyć — fałszywie oskarżać, potwarzać.

w. 24 patrzy — patrz; płaczy — płacz.

w. 25 stolec — tron.

w. 30 od Żydów jest nawi<e>dzon — przez Żydów został namówiony.

w. 31 smącić — smucić.

w. 32 semgleć — zasłabnąć.

w. 43 jest pośmiewan — był wyśmiewany.

w. 44 skromnie — pokornie.

w. 45 hrzyżowniki — tych, którzy go krzyżowali.

w. 48 polecaję. — polecając (ducha).

w. 52 opoka — skała; ściepac — zapadać się; otwarzać — otwierać.

w. 54 zbodzieć — przekłuć; wielko — szeroko.

w. 57 w nieszporną godzinę — w czasie nieszporów, tj. po południu.

w. 59 Józef z Nikodemem — Józef z Arymatei, jeden z uczniów Chrystusa; Nikodem — członek sanhedrynu (najwyższej rady żydowskiej), ukryty uczeń Chrystusa.

w. 61 żołtarz czcicie — psałterz czytajcie.

w. 64 złości — zło, grzechy.

w. 66 jeden pacierz pójcie — jedno Ojcze nasz śpiewajcie; dziesiątek — dziesięć Zdrowaś Mario (jak w różańcu).

w. 67 — piętnaście rozmyślań o Bożej Męce; chodzi o piętnaście zwrotek tej pieśni, odpowiadających tzw. piętnastu tajemnicom różańca lub koronki, zawierających materiał do rozważań nad poszczególnymi epizodami Męki Pańskiej.

w. 68 słopienie — stopnie; duszne oświecenie — oświecenie duszy.

I.4 Bądź pozdrowion, Krzyżu Święty

Pieśń jest swobodną, rozbudowaną parafrazą dwóch ostatnich zwrotek hymnu brewiarzowego Wenancjusza Fortunata biskupa Poitiers (ok. 530 — ok. 600): Vexilla regis prodeunt (por. 1.10), na Niedzielę Męki Pańskiej, zaczynających się od słów: „O crux, ave, spes unica” oraz „Te, fons salutis, Trinitas”.

W polskich źródłach średniowiecznych występuje kilkanaście redakcji tego utworu, bądź to w formie modlitwy pisanej prozą rymowaną, bądź w formie wierszowej (stroficznej). Podstawą obecnego wydania jest fragment śpiewnika bernardyńskiego z Kobylina (woj. poznańskie). Jest to rękopis Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu (Teki Erzepkiego), sygn. 1276 nr 2, k. 9 verso — 10 verso. Pismo wskazuje na drugą połowę XV w.

Poprzednie wydanie: Polskie pieśni pasyjne, s. 113–114 (tamże, 8. 111–119, inne średniowieczne redakcje utworu).

Bądź pozdrowion; krzyżu Pana Wszechmocnego,

Tyś uciecha i nadzieja zbawienia naszego;

Wspomóż wszytki w sprawiedliwości,

Daj odpuszczenie naszych złości.

O krzyżu, nasze zbawienie,

Wszytkich grzesznych ucieszenie,

Zaszczyć nas ode wszego złego

I od nieprzyjaciela dusznego.

Tyś chorągiew krześcijańska

I uciecha anjelska.

Strzeż nas czasu wszelkiego,

Przywiedź nas do królestwa niebieskiego.

O nadzieja wszelka nasza,

Dziś cie prosi wszelka dusza,

Byśmy dziś złzy wypuścili,

A rany Boże jimi omyli.

O krześcijańskie obronienie,

Wszytkich grzesznych posilenie,

Wszytkich smutnych uweselenie,

Wszytkich grzesznych odkupienie!

Na tobie Syn Boży wisiał,

Jenże sie za nas człowiekiem <z>stał.

Tyś nade wszystki drzewa nadostojniejsze,

Nad wszytko stworzenie wyborniejsze.

Tyś początek (naszego zbawienia)

I też naszego odkupienia.

Wszędy twoja chwała słynie

I na wieki nie zaginie.

Krzyżu wierny i pokorny,

Daj, by był z nas kożdy skromny;

Otwórz zamek sierca naszego,

Uproś nam łaskę u Syna Bożego.

Bacz to nam dzisia zjednać,

By z nas wszelki dziś mógł słuchać

Męki Syna Bożego,

Dla ucieszenia naszego.

Dajmy dziś chwałę krzyżowi świętemu

I Bogu w Trójcy jedynemu,

I też Duchu Świętemu,

Synowi Bożemu, dziś umęczonemu.

Już po pacierzu spójmy,

Panu Bogu sie polećmy,

Męki Bożej pożałujmy,

A za nasze grzechy zapłaczemy. Amen.