Тэма 4.1. Паняцце культуры маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення

№ раздзела, тэмы, занятку

Назва раздзела, тэмы, занятку; пералік пытанняў для вывучэння

Колькасць аўдыторных гадзін

Вучэбна-метадычнае

і матэры-

яльнае

забеспячэнне

Літаратура

Формы кантролю ведаў

Лекцыі

Практычныя (семінарскія заняткі)

1

2

3

4

5

6

7

I.

Мова ў грамадстве: гісторыя і сучаснасць

2

1.1.

Мова і соцыум

2

1. Функцыі мовы ў грамадстве.

2. Беларуская мова ў прасторы і часе.

3. Нацыянальная мова і духоўная культура народа.

4. Гістарычныя этапы фарміравання і развіцця беларускай літаратурнай мовы.

5. Паняцце білінгвізму. Моўная інтэрферэнцыя.

2. Віды інтэрферэнцыі (фанетычная, акцэнталагічная, лексічная, марфалагічная, сінтаксічная, словаўтваральная).

3. Марфалагічная інтэрферэнцыя. Назоўнік (несупадзенне ў родзе, ліку, скланенні; канчаткі -у- (-ю-), -а-, (-я-) у Р.скл.; чаргаванне канцавых зычных к//ц, г//з, х//с у М. і Д.скл.; канчаткі назоўнікаў у М.скл.; скланенне назоўнікаў на -мя; скланенне асабовых і ўласных назоўнікаў).

4. Марфалагічная інтэрферэнцыя. Прыметнік (абмежаванае ўжыванне кароткіх прыметнікаў, суфіксы прыметнікаў вышэйшай ступені параўнання, канчаткі прыметнікаў у М. і Д.скл.); лічэбнік (родавае адрозненне, скланенне лічэбнікаў); асаблівасці ўтварэння займеннікаў; асаблівасці канчаткаў 1 і 2 спражэння дзеясловаў у 3-й асобе адз.ліку; асаблівасці ўтварэння дзеепрыметнікаў і дзеепрыслоўяў, варыянтнасць словаўтваральных формаў дзеепрыметнікаў.

5. Сінтаксічная інтэрферэнцыя: асаблівасці кіравання дзеясловаў і выкарыстання прыназоўнікаў (ужыванне прыназоўніка па з М.скл.назоўніка; прыназоўніка з пры дзеясловах смяяцца, жартаваць, кпіць, здзеквацца; асаблівасці пабудовы пытальнага сказа з часціцай ці і інш.).

Асн. літ. 2, 4, 5, 7 15, 17.

Дад. літ. 23, 26, 29, 31, 34, 40, 41.

Вуснае апытанне

II.

Лексічная сістэма беларускай літаратурнай мовы: навуковая тэрміналогія

2

2.1.

Слоўнікавы склад беларускай літаратурнай мовы

2

2.1.1.

1. Лексікалогія і прадмет яе вывучэння. Лексічнае значэнне слова.

2. Амонімы, сінонімы, антонімы, паронімы

3. Безэквівалентная лексіка беларускай мовы.

4. Лексіка беларускай мовы паводле паходжання (спрадвечна беларуская і запазычаная лексіка).

5. Актыўная і пасіўная лексіка. (устарэлыя словы і неалагізмы).

6. Агульнаўжывальная лексіка і лексіка абмежаванага выкарыстання (дыялектызмы, прафесіяналізмы, спецыяльная тэрміналагічная лексіка, жарганізмы).

7. Месца тэрміналогіі ў лексічнай сістэме беларускай мовы.

8. Паняцце тэрміна і тэрміналогіі. Асноўныя прыкметы тэрмінаў.

9. Галіновыя тэрмінасістэмы беларускай мовы.

10. Асаблівасці словаўтварэння беларускай навуковай тэрміналогіі. Прадуктыўныя спосабы ўтварэння тэрмінаў (суфіксальны, прэфіксальны, прэфіксальна-суфіксальны, складанасуфіксальны і інш.).

11. Гістарычныя этапы развіцця беларускай тэрміналогіі.

12. Беларуская навуковая тэрміналогія на сучасным этапе. Асноўныя тэндэнцыі яе развіцця.

Асн.літ. 1, 2, 3, 5, 6, 11, 12, 13, 14, 16, 20.

Дад.літ.

21, 30, 38, 34, 37, 39, 42.

Пісьмовае бліц-апытанне; творчыя заданні; тэрмінаў з рускай мовы; стварэнне тэрміналагічнага руска-беларускага слоўніка па спецыяльнасці

III.

Функцыянальныя стылі маўлення

2

3.1.

Класіфікацыя функцыянальных стыляў

2

3.1.1.

V

4.1

1. Паняцце “стыль” у мовазнаўстве.

2. Характарыстыка функцыянальных стыляў маўлення паводле мэты, задачы выказвання, функцый, моўна-стылявых асаблівасцей, разнавіднасцей.

3. Асаблівасці навуковага стылю мовы (аб’ектыўнасць, лагічнасць, яснасць, дакладнасць, доказнасць).

4.Сістэма моўных сродкаў навуковага стылю (агульнанавуковая лексіка; тэрміналагічная лексіка: агульнанавуковая і вузкаспецыяльная тэрміналогія; устойлівыя спалучэнні тэрміналагічнага характару; сродкі лагічнай сувязі (злучнікі, прыслоўі, пабочныя словы); паказчыкі ступені аб’ектыўнасці навуковай інфармацыі (тыпу напэўна, магчыма, верагодна); выражэнне суб’ектыўнасці думкі (тыпу на мой погляд, я лічу, на маю думку); спасылкі на крыніцу інфармацыі (паводле, як адзначалася, адпаведна гэтаму).

5.Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю (пашырэнне функцыі назоўнікаў, аддзеяслоўных назоўнікаў, назоўнікаў у Р.скл.; дэсемантызацыя дзеясловаў, дзеясловы-звязкі, формы 3-й асобы дзеясловаў; пашыранае ўжыванне дзеепрыметнікаў, дзеепрыслоўяў).

6.Асаблівасці сінтаксісу навуковага стылю (выкарыстанне ўскладнёных і канструкцый, няпэўна-асабовыя, абагульнена-асабовыя, безасабовыя канструкцыі, складаназалежныя сказы з даданымі прычыны, умовы, наяўнасць пасіўных канструкцый, устаўныя канструкцыі, разгорнутыя сінтаксічныя структуры).

7.Сістэма жанраў навуковай літаратуры (анатацыя, рэферат, рэзюмэ, тэзісы і інш.). Кампазіцыйна-структурная арганізацыя рэферата. Віды рэферата.

8. Афіцыйна-справавы стыль як адзін з функцыянальных стыляў кніжна-пісьмовай мовы.

9. Лексіка-граматычныя асаблівасці мовы справавых папер і службовых дакументаў (выкарыстанне спецыяльных тэрмінаў і прафесіяналізмаў; устойлівых слоў з афарбоўкай афіцыйна-справавога стылю: вышэйшыя органы, устаноўлены парадак, аднаразовая дапамога; складаных адыменных прыназоўнікаў: у мэтах, у адносінах, па дасягненні; выкарыстанне лічэбнікаў і займеннікаў і інш.).

10. Асабістыя дакументы (заява, аўтабіяграфія, даручэнне, распіска), распарадчыя дакументы (загад, пастанова, распараджэнне), адміністрацыйна-арганізацыйныя дакументы (план, справаздача, кантракт, дамова), інфармацыйна-даведачныя дакументы (даведка, дакладная і службовая запіскі). Кампазіцыйнае і моўнае афармленне.

Культура прафесійнага маўлення

Паняцце культуры маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення

1. Маўленне – маўленчая дзейнасць – агульная культура чалавека.

2. Прафесійна арыентаванае маўленне.

3. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення: правільнасць, дакладнасць, лагічнасць, чысціня і багацце (разнастайнасць) маўлення, дарэчнасць, вобразнасць.

4. Правільнасць маўлення і моўныя нормы (арфаэпічная, акцэнталагічная, арфаграфічная, марфалагічная, лексічная, словаўтваральная, стылістычная, сінтаксічная).

5. Падрыхтоўка да публічнага выступлення з захаваннем якасцей прафесійнага маўлення.

2

2

Апорныя схемы (табліцы), мет.мат. 2

Асн.літ.

2, 5, 9, 10, 12, 13, 20.

Дад.літ.

22, 23, 30, 32, 40.

Асн.літ. 1, 10, 17.

Дад.літ.

22, 24, 28.

Рознаўзроў-невыя кантрольныя заданні

Вуснае маўленне:

мадэлі маўленчага этыкету