- •28 Октября 2008 г., протокол № 2
- •Введение
- •Тематический план изучения цикла историко-философских дисциплин по специальности 1-21 02 01 «Философия»
- •Раздел 1. Философия Древнего Востока
- •1.1. Планы семинарских занятий Тема. «Восток – Запад»: история и суть проблемы
- •Тема. Древнекитайская философия
- •Литература
- •Литература
- •Литература
- •Литература
- •Тема. Древнеиндийская философия
- •Литература
- •Литература
- •Литература
- •1.2. Контролируемая самостоятельная работа
- •Литература
- •1.3. Глоссарий
- •1.4. Тестовые задания
- •Раздел 2. Античная философия
- •2.1. Планы семинарских занятий
- •Монизм и дуализм первопринципов
- •Литература
- •Холизм и плюрализм (Элейская школа, Демокрит)
- •Литература
- •Тема. Софистическая и диалектическая философия: сходства и различия
- •Литература
- •Тема. Учение Платона о бытии, познании и космосе
- •Тема. Метафизика Аристотеля и ее значение в истории философии
- •Литература
- •Тема. Связь политики и этики в учении Аристотеля
- •Литература
- •2.2. Контролируемая самостоятельная работа
- •Творческое задание
- •Литература
- •Литература
- •Литература
- •Литература
- •Литература
- •Творческое задание
- •Литература
- •Литература
- •2.3. Глоссарий
- •2.4. Тестовые задания
- •Раздел 3. Философия
- •Литература
- •Тема. Основы христианской философии Августина
- •Литература
- •Тема. Теологический рационализм п. Абеляра
- •Литература
- •Тема. Философия Фомы Аквинского
- •Литература
- •Тема. Арабская философия (Аль-Фараби, Ибн-Сина, Ибн-Рушд)
- •Литература
- •Тема. Еврейская философия (Ибн-Гебироль, Маймонид)
- •Литература
- •3.3. Глоссарий
- •3.4. Тестовые задания
- •Раздел 4. Философия Нового времени
- •4.1. Планы семинарских занятий Тема. Эмпирико-индуктивная философия ф. Бэкона
- •Литература
- •Тема. Рационалистическая философия р. Декарта
- •Литература
- •Литература
- •Литература
- •Литература
- •Литература
- •Занятие 2
- •Литература
- •Занятие 3
- •Литература
- •4.2. Контролируемая самостоятельная работа
- •Комментирование текстов (фрагментов)
- •Сравнительный анализ текстов
- •Интерпретационный анализ текста
- •Фактологический анализ текста
- •Теоретическая реконструкция анализа проблемы свободы в новоевропейской философии XVII века
- •Анализ учения о «первичных и вторичных качествах», его роли и развития в философии XVII века
- •Теоретическая реконструкция типологических характеристик философии Просвещения
- •Анализ понятия «идея» в новоевропейской философии
- •4.3. Глоссарий
- •4.4. Тестовые задания
- •Раздел 5. Немецкий идеализм
- •Литература
- •Тема. Учение и. Канта о чувственности и ее априорных формах. Трансцендентальная эстетика
- •Литература
- •Тема. Учение о рассудке. Проблема единства сознания и условий синтеза чувственности и рассудка
- •Литература
- •Тема. «Феноменология духа» как первый вариант гегелевской системы абсолютного идеализма
- •Литература
- •Тема. Логика г. Гегеля
- •Литература
- •Тема. Философия духа г. Гегеля
- •Литература
- •5.2. Контролируемая самостоятельная работа
- •Тема. «Докритический» период творчества и. Канта и начало формирования критической методологии
- •Литература:
- •Тема. Учение о практическом разуме. Этика и. Канта
- •Тема. Философия истории и. Канта. Учение о вечном мире
- •Литература
- •Тема. Философия природы г. Гегеля
- •Литература
- •5.3. Глоссарий
- •5.4. Тестовые задания
- •Раздел 6. Западноевропейская философия
- •XIX века
- •6.1. Планы семинарских занятий Тема. Романтизм как миросозерцание и символ европейской философии первой трети хiх века
- •Литература
- •Тема. Феноменология сознания ф. Шлейермахера
- •Литература
- •Тема. Мир и человек в философии а. Шопенгауэра
- •Суть и предназначение человека в философии Шопенгауэра. Три разновидности человеческой индивидуальности: эгоизм, злоба, сострадание.
- •Литература
- •Тема. Философская антропология л. Фейербаха
- •Литература
- •Литература
- •Тема. Философия к. Маркса и ф. Энгельса
- •Литература
- •6.2. Контролируемая самостоятельная работа
- •Литература
- •6.3. Глоссарий
- •6.4. Тестовые задания
- •1. Назовите основные предпосылки философии хiх века:
- •2. Выберите основные концепты и принципы романтизма:
- •3. Ф. Шлейермахер утверждал:
- •Раздел 7. Основные направления
- •Тема. Марбургская школа неокантианства
- •Литература
- •Тема. Баденская школа неокантианства. Понятие о предмете философии
- •Литература
- •Литература
- •7.2. Контролируемая самостоятельная работа
- •Тема. Гносеология баденской школы
- •Литература
- •Тема. Философия жизни во Франции. А. Бергсон
- •Литература
- •7.3. Глоссарий
- •7.4. Тестовые задания
- •7.1. Планы семинарских занятий
- •Тема. Феноменология «жизненного мира» э. Гуссерля
- •Литература
- •Опыта искусства х.-г. Гадамера
- •Литература
- •Тема. Контуры современной философской герменевтики
- •Литература
- •Человеческой свободы в философии а. Камю
- •Литература
- •Тема. Современная религиозная философия католической и протестантской традиции
- •Литература
- •Тема. Философия как практическое знание в американском прагматизме
- •Литература
- •Тема. Философские основания аналитики языка л. Витгенштейна
- •Литература
- •Тема. Аналитическая стратегия описания реальности в структурах значений
- •Литература
- •Тема. Основные проблемы современной аналитической философии
- •Литература
- •Тема. Постпозитивистские основания философии науки
- •Литература
- •7.2. Контролируемая самостоятельная работа Тема. Феноменология и ее гуманитарные проекции
- •Литература
- •Тема. Основные идеи философской антропологии
- •Литература
- •Тема. Экзистенциалистская и персоналистская парадигма современной философии
- •Литература
- •Тема. Феноменолого-экзистенциальная и прагматико-аналитическая парадигма в философии XX века
- •7.3. Глоссарий
- •7.4. Тестовые задания
- •Часть третья
- •Планы семинарских занятий
- •Тема. Основания и принципы классического и неклассического структурализма
- •Литература
- •Тема. Философский дискурс о власти в современной философии «пост-»
- •Литература
- •Тема. Трансформация полей субъективности и дискурсивности в условиях пост-современности
- •Литература
- •Тема. Основные принципы постмодернистского философствования
- •Литература
- •Тема. Постмодернизм как диагностика (пост-)современности
- •Литература
- •Тема. Онтология общественного бытия д. Лукача
- •Литература
- •Тема. Постмарксистская критика современности
- •Литература
- •Тема. Политизированный лаканизм с. Жижека: от постмарксизма к постфрейдизму
- •Литература
- •Тема. Социально-критическая теория Франкфуртской школы
- •Литература
- •7.2. Контролируемая самостоятельная работа Тема. «Динамическая концепция социального» в современной критической теории
- •Литература
- •Тема. Постструктуралистская и постмодернистская парадигмы, социальная критическая теория
- •7.3. Глоссарий
- •7.4. Тестовые задания
- •Раздел 8. История русской философии
- •Литература
- •Тема. Философия в. С. Соловьева
- •Литература
- •Тема. Развитие идей марксизма в России
- •Литература
- •Тема. Антропология и философия истории л. И. Шестова
- •Литература
- •Тема. Антропология и философия истории н. А. Бердяева
- •Литература
- •Задание 2. Изучение работы митрополита Иллариона «Слово о Законе и Благодати»
- •Задание 3. Анализ важнейших концептов философии Григория Паламы
- •Задание 4. Сравнительный анализ концепций западников и славянофилов
- •Литература
- •Задание 5. Изучение важнейших идей мыслителей русского религиозно-философского ренессанса начала XX века
- •Задание 6. Реконструкция идей интуитивизма в русской философской традиции
- •Литература
- •Задание 7. Анализ методологических принципов ислледования гуманитарных наук в философии м. М. Бахтина
- •Литература
- •8.3. Глоссарий
- •8.4. Тестовые задания
- •Раздел 9. Гісторыя філасофскай думкі Беларусі
- •Дайце характарыстыку асноўным перыядам развіцця філасофіі ў Беларусі.
- •Чаму беларускія філасофы часам лічаць, што філасофскай традыцыі ў Беларусі “няма”?
- •Літаратура
- •Тэма. Эпоха Адраджэння і Рэфармацыі (канфесійныя палемікі)
- •Літаратура
- •Тэма. Эпоха Адраджэння і Рэфармацыі (грамадска-палітычная думка)
- •Літаратура
- •Тэма. Контррэфармацыя і барока. Віленская школа філасофіі: “другая схаластыка”
- •Літаратура
- •Тэма. Эклектыка: Антоні Скарульскі, Станіслаў Шадурскі
- •Літаратура
- •Тэма. Філасофія Асветніцтва
- •Літаратура
- •Тэма. Філасофія эпохі рамантызму
- •На чым заснаваны кансерватыўны паварот у познерамантычнай думцы (г. Жэвускі)? Хто такі “драўляны дзядок” Яна Баршчэўскага? Тэксты
- •Літаратура
- •Тэма. Ідэалогія народніцтва. Беларускае адраджэнне
- •9.3. Гласарый
- •Гісторыя філасофскай думкі Беларусі – гісторыка-філасофская дысцыпліна, што вывучае традыцыю мыслення (пераважна філасофскага, але не толькі) на тэрыторыі Беларусі.
- •9.4. Тэставыя заданні
- •Ответы на тестовые задания
- •Раздел 1 Философия Древнего Востока
- •Раздел 2 Античная философия
- •Раздел 8
- •Раздел 9
Гісторыя філасофскай думкі Беларусі – гісторыка-філасофская дысцыпліна, што вывучае традыцыю мыслення (пераважна філасофскага, але не толькі) на тэрыторыі Беларусі.
Гісторыя філасофскай думкі Беларусі з аднаго боку з’яўляецца часткай больш шырокай дысцыпліны – гісторыі заходняй альбо еўрапейскай філасофіі (у якой ступені мы можам лічыць філасофіяй усходнія, індыйскія і кітайскія тыпы думкі, застаецца дыскусійным пытаннем). У гэтым агульным кантэксце гісторыя філасофскай думкі Беларусі даследуе лакальную альбо рэгіянальную традыцыю мыслення, звязаную з зонай усходнееўрапейскага памежжа. Ядром гэтай зоны з’яўляецца тэрыторыя сучасных Беларусі і Украіны. Пры гэтым яна мае адкрытыя межы на Поўнач (Літва і прыбалтыйская зона) і на Поўдзень (з аднаго боку Малдова і Румынія, што звязваюць усходнееўрапейскае памежжа з Балканамі і еўрапейскім поўднем, з другога – татарскі Крым і Турцыя – гістарычны выхад праз Асманскую імперыю ў Блізкі Усход ды ісламскую цывілізацыю). З захаду і ўсходу гэтая зона мае выхад на Польшчу – у лацінскі свет і ў Расію – класічны варыянт праваслаўна-еўразійскага свету.
Такім чынам, прадметам гісторыі філасофскай думкі Беларусі з'яўляецца не гісторыя нацыянальнай філасофіі, а лакальная традыцыя думкі, падабенства з якой шукаюць сёння беларуская, літоўская, часткова ўкраінская і польская культуры.
Нацыянальная ж гісторыя філасофіі – гэта адначасова і адзін з мадэрных праектаў, які з’яўляецца ў другой палове XIX стагоддзя, і тая наратыўная і дысцыплінарная рамка, у якую ўкладаюцца сёння вынікі нашай работы, тая форма, у якой увасабляюцца лакальныя традыцыі думкі у сённяшнім свеце нацый.
Другая схаластыка. Другая палова XVI стагоддзя – часы адраджэння схаластыкі, якая выступае як “новая”, малодшая альбо “другая”.
Першая схаластыка як тып мыслення пачала фарміравацца ў Еўропе ў XI – XII стагоддзях. У XIII – XIV стагоддзях схаластыка дасягае свайго апагею, а са з’яўленнем тамізму (сістэмы Томаша Аквінскага) афармляецца ў аўтаномную тэарэтычную канструкцыю. Цэнтрамі яе з’яўляліся Сарбона і Оксфард.
У XIV – XV стагоддзях на фоне адраджэнска-рэфармацыйнага мыслення схаластыка «адступае», але неўзабаве аднаўляецца, уключае ў сябе асобныя элементы ідэйнай спадчыны Рэнесансу і ў XVI стагоддзі зноў выходзіць на авансцэну ўжо як «малодшая», альбо «другая схаластыка».
Узнікненне другой схаластыкі было звязана з дзейнасцю езуіцкіх філасофскіх асяродкаў у Іспаніі і Партугаліі – у Саламанцы і Коімбры.
Ключавой інтэлектуальнай падзеяй для гэтага тыпу філасофскай культуры стаў выхад у 1597 г. ў Саламанцы «Метафізічных разваг» Францыска Суарэса (1548-1617), якія на працягу наступных двух стагоддзяў вытрымалі больш за дзвесці выданняў па ўсёй Еўропе і служылі базавым тэкстам для другой схаластыкі.
Калі параўноўваць першую і другую схаластыкі, то першая схаластыка ў свой час з’яўлялася адзіным тыпам філасофскага пазнання, а другая схаластыка стала адказам на гуманістычна-рэфармацыйнае мысленне і адпаведна вымушана была ўлічваць шматлікія «новыя» веды, палемізаваць з імі або нават уключаць ва ўласную сістэму. Такім чынам, другая схаластыка як сістэма ўсё больш станавілася толькі фармальнай матрыцай, структурай, гатовай да абнаўлення ўласнага зместу.
У Беларусі і Літве другая схаластыка з’яўляецца ў другой палове XVI ст. у межах езуіцкай сістэмы адукацыі (калегіумы, Віленская Езуіцкая Акадэмія) і выступае як гістарычна першы тып прафесійнай філасофскай культуры.
Фізіякратызм. Як пэўная эканамічная дактрына і адначасова кірунак асветніцкага мыслення фізіякратызм узнік у Францыі ў сярэдзіне XVIII стагоддзя. Яго заснавальнікам быў Франсуа Кенэ (Quesnay), а найбольш вядомым прыхільнікам — маркіз дэ Мірабо. Фізіякратызм як эканамічная дактрына займаўся аналізам гаспадарчага развіцця краін і ў якасці галоўнай падставы гэтага развіцця вылучаў капіталізаваную сельскую гаспадарку, якая адзіная ў стане даваць чалавеку станоўчую даданую вартасць, альбо дадатковы натуральны прадукт. Эканамічная тэорыя фізіякратаў знайшла сваё сістэмнае адлюстраванне ў «Эканамічнай табліцы», Кенэ, якая змяшчала матэматычныя схемы цыркуляцыі і рэпрадукцыі гаспадаркі ў цэлым.
Самі фізіякраты лічылі сябе адкрывальнікамі новай сапраўднай навукі, якая ў стане закласці трывалы фундамент чалавечага прагрэсу. Тэрмін «фізіякратызм» (ужыты ўпершыню французкім абатом Бадо ў 1767 г.) азначаў «натуральны ды сацыяльны парадак, заснаваны на прыроднай неабходнасці і неаспрэчнай сіле відавочнага». Паводле меркаванняў прыхільнікаў фізіякратызму, гісторыя, палітыка, маральнасць, натуральныя навукі ды правазнаўства ўпершыню маюць шанс стаць дакладнымі навукамі.
У выніку адукацыйных рэформ, праведзеных Камісіяй Нацыянальнай Адукацыі, фізіякратызм стаў адзінай філасофскай школай (у сваіх неэканамічных версіях). Ён выцесніў не толькі традыцыйныя схаластычныя курсы і філасофію новых, але і спрычыніўся да адмены філасофіі самой па сабе, якая разглядалася як састарэлая форма ведаў, пераадоленая ў межах новага аптымістычнага светаўспрымання, якое імкнулася прымірыць паміж сабой фізічны (натуральны) і маральны ўклад рэчаў.
Фізіякратызм дамінуе ў Вільні ў канцы XVIII стагоддзя, замяняючы сістэматычныя філасофскія курсы, служыць адмысловай ідэалогіяй і філасофіяй Асветніцтва.
Філасофія новых (philosophia resentiorum). Сам тэрмін philosophia resentiorum першапачаткова ўзнік у межах схаластычнай філасофіі для абазначэння новаеўрапейскага рацыяналізму XVII стагоддзя, які нараджаўся і функцыяніраваў па-за школьнай філасофіяй і толькі паступова, на працягу XVIII стагоддзя быў уключаны ў яе сістэму.
У далейшым гэты тэрмін стаў выкарыстоўвацца для абазначэння вынікаў гэтай інкарпарацыі, як азначэнне філасофскай фармацыі, якая спрабавала сістэматызаваць набыткі новай філасофіі, адаптаваць іх для мэт навучання, а ў самых радыкальных сваіх праявах – рэфармаваць школьную філасофію, прывёўшы яе ў адпаведнасць з корпусам новых ведаў, які ўзнік у выніку развіцця эксперыментальнага прыродазнаўства.
Гэтая інкарпарацыя мела агульнаеўрапейскі характар. Знакавай постаццю для гэтага працэсу выступае постаць Хрысціана Вольфа, які ў сваёй «Логіцы, альбо разумных думках пра моц чалавечай развагі» (1712) ды іншых творах спрабаваў сінтэзаваць погляды Дэкарта, Спінозы, Лока і Лейбніца, адаптаваць іх да мэт інстытуцыйнага выкладання філасофіі. Характэрна, што сістэма Вольфа, будучы кампрамісам між схаластычнай формай і новаеўрапейскім зместам, панавала ва універсітэтах Германіі (і не толькі) практычна да Канта, але пры гэтым не пакінула істотнага следу ў новаеўрапейскім філасофскім каноне.
У Кароне першым асяродкам прыхільнікаў філасофіі новых стала кола Варшаўскіх піяраў на чале з А. Вісьнеўскім, які праз стварэнне новай праграмы навучання філасофіі ў духу resentiorum сцвердзіў гэтую філасофію як новую нарматыўнасць эпохі. Праца А. Вісьнеўскага Propositiones philosophica ex physica resentiorum (1746), а таксама серыя публічных дэманстрацый фізічных эксперыментаў выклікалі шырокую палеміку і спрыялі яе далейшаму пышырэнню.
У Кракаўскім універсітэце прыхільнікамі гэтага кірунку былі Л. Залускі і А. Путановіч. Апошні стаў першым прафесарам утворанай у 1765 г. кафедры philosophiae resentiorum.