«Эцкимм һазр»

Шүлг

Туһл, темәдлә көөлдҗ йовсн

Таңхин хотна ар сөгин

цаһан өвсд.

Һулмтын һалас цоонград

һарсн һашун утан,

Өрүн, асхнд,

һарх, орх

Орчлңгин нарна улан сүүр,

Зооһас оруһин усншң гүүлдсн

Зултрһна шим шиңгәсн гөрәсд,

Цаһан мөңгншң цәәсн цандгуд,

Цуһар эдн уханасм утхар

Керчвчн һаршго.

Цагин күчәр

Күгдләд җилмүд

һарвчн мартгдшго…

Довтлсн дәәни

дегдлсн цуста хаалһ

Дошулад намаг

хамаран эс хайв?..

Тер бийнь

зүркм эцкимм аглһ

төрсн һазр,

усинь кесг санулв.

Седклдм сәәхн

һаңхад урсад бәәдг

Свислоч, Неман

шин дуд төрүлв.

Эдниг мартлго

хальмг келәрн магтлав,

Элдв эркнь,

көләрн йовсн орчлңгдм -

Зууһад җилмүдт

өвкнрин шүтсн һазрм,

Зүүдндм үзгдәд,

дуундм орҗ йовла.

Эцкимм өссн

тег, модн хатярт -

Зан, ирвск,

жирафмуд уга болвчн,

Ээҗин седклшң

тиньгрч, теңгсшң дөгәтә,

Зунын сард

шар арат болад

нарнд хуухрвчн

олн зүсн җирһлтә.

Нанд гиҗгтә

күүкн мет таалмҗта…

Элә шовун

харулта өргн теегм

Өдр болһн

өмнм өсҗ босна.

Чи минич,

эцкимм һазр, усн,

Чамаһан юунасчн

дольшгов, теңгр эн!

ТОЛИН КӨДЛМШ

Аглһ – олнас салу бәәх ә- чимән уга һазр

һулмт – ишкә герин дунд бәәдг хот- хол кедг орм

дөгәтә - альвн

мартгдшго – күүнә сананд үлдх

сөг – шимтә өвстә царң

хатяр – ховр

хуухрх – һалд өгрх, нарнд шатх

цоонгрх – деегшлх, деегшән һарх (утан, тоосн)

шүтх – сүзглх, гүүнәр иткх

КҮҮНДВРИН СУРВРМУД

1. Юуһарн ончта шүлгчин эцкин һазр? Эврәннь эцкиннь һазран меддвт?

2. Седклднь бәәсн Свислоч, Неман һолмуд юуһарн Хоньна Михаилд өөрхн?

3. Юңгад эн һолмуд төрсн һазринь санулна?

4. Шүлгч эцкиннь аглһ юунла дүңцүлнә?

5. Ухан - седклән ямаран үгмүдәр батлна?

«Элст – таңһчимм хотл»

Шүлг

Элст Эк, Эцкәрм үүрүләд,

Темәһәр, царар чирүләд өслә,

Эрм цаһан көдәд сүүрләд

Таңһчимм хотл болҗ босла.

Салькн ишкрн- дуулҗ үләһәд

Элстим элсәр цацҗ дөөгллә,

Сар, теңгрәс өңгәҗ хәләһәд,

Элстим эргәснь һархинь күләлә.

Элстм газар бешән түләд,

Төмр хаалһчнрт цәәһән нернә,

Элстүрм теегин эздүд хурад,

Төр, җирһлән хаһлҗ күүнднә.

Элст өрчәрн сальк өрәд

Сарсаһад, инәһәд, эргәсн һарв.

Элстм һал падрҗ кеерәд,

Сарас үзгддг балһсн болв.

Элстм одачн ульһн, баахн,

Тоомсрнь- өдр ирвәс элвнә,

Элстм- хальмг күүкншң сәәхн,

Тогтун, дулан, җирһләр байсна.

Элст, 1966җ.

ТОЛИН КӨДЛМШ

Үүрх - нурһн деерән авч йовх

чирх – 1) көлгәр, эс гиҗ талдан юмар татх ; 2) (һарас) көтлх

эрг – эңг, көвә

эрм цаһан көдә - урһмл уга тег

КҮҮНДВРИН СУРВРМУД

1. Элст гидг нерн ямаран үгәс тогтсмн?

2. Элст бәәх һазрт кен түрүн болҗ бүүрлсмн?

3. Юңгад эн һазр бүүрлсн улст таасгдв?

4. Кедүдгч җилд Элст селән, балһсн, хөөннь хотл балһсн болҗ темдглгдсмн?

5. Ямаран утх- зокъялын эв- арһ шүлгт харһна?

6. «Элст Эк, Эцкәрм үүрүләд, темәһәр, царар чирүләд өслә» гиһәд келгдсн үгмүд яһҗ медҗәнәт?

7. «Тоомсрнь- өдр ирвәс элвнә» гиҗ шүлгт келгдҗәнә, балһсна өдгә цагин тоомсринь нерәдтн.