2.3. Работа рэжысёра з мастаком над мастацка-дэкаратыўным вырашэннем абраду

Мастацкі вобраз – абагульненае мастацкае адлю­стра­ванне аўтарскай задумы ў архітэктурна-дэкара­тыў­ным, пластычным і музычным увасабленнях. Мас­тац­кі вобраз – адзінства пачуццяў і інтэлекту, эмацыя­наль­нага і рацыянальнага, ён павінен успрымацца ча­ла­векам і ўздзейнічаць на яго пачуцці. Вобраз павінен быць непаўторным. Нават калі некалькі рэжысёраў адначасова распрацоўваюць адзін і той жа абрадава-свя­точны матэрыял на аснове агульных ідэйных па­зі­цый, кожны з творцаў знойдзе прынцопава арыгіналь­ны вобраз, які будзе мець адбітак яго мастацкай інды­відуальнасці.

Сімвал (ад грэч. symbolon – знак) – вызначаная, устой­ліва сацыяльна-зафіксаваная рэч, змест і прына­зна­чэнне якой перадаюцца ад пакалення да пакалення. Сімвал – найбольш выразны элемент святочна-абра­да­вай урачыстасці.

Падчас сумеснай работы мастака і рэжысёра над ува­сабленнем традыцыйнага абраду неабходна больш пільна засяроджваць увагу на наступных пазіцыях:

а) высокай мастацкай дасканаласці і даставернасці прадметна-рэчавых сімвалаў, якія не толькі ўпрыгож­ва­юць абрад, але і дапамагаюць увайсці ўдзельнікам у псіхалагічны стан дзеяння; вызначэнні сімволікі ў на­род­ным абрадзе і яе афармленні. Прызначэнне абрада­вай сімволікі – выклікаць у свядомасці людзей пэўныя асацыяцыі з устойлівымі, звыклымі вобразамі (хлеб – соль – зямля і сонца, сімвал добрых пачуццяў і наме­раў да гасцей, сноп – сімвал дабрабыту, ручнік – част­ка касмічнай прасторы або веха ў жыцці чалавека, вя­нок – зберагаючае кола, сімвал дзявоцкасці, яйка – сім­вал Сусвету, цыклічнасці нараджэння і смерці, пу­дзі­ла – вобраз зімы, холаду, адыходзячага часу, бяроза – сімвал росквіту прыроды, дрэва Лады, дуб – святое дрэ­ва Перуна і Рода, абрадавае печыва – урадлівасць, блі­ны – сонейка, калядная зорка – колазварот жыцця, ел­ка – дрэва жыцця, абрадавая каша, куцця, – сімвал па­чатку і канца, жыцця і смерці адначасова);

б) сімволіцы міфалагічных вобразаў, тэматыцы па­ган­скай міфалогіі і яе сімвалаў-вобразаў: мадэль Сус­ве­ту, Зямлі, Неба, Дрэва жыцця; сакральных знакава-сімвалічных матывах і візуальна-знакавых архетыпах: Жыццё, Маці, Адраджэнне, Урадлівасць, дамашні Рай, Змей-дракон, птушка, алень і інш.

в) прадметна-рэчавых сімвалах у абрадах: нату­раль­ных (бяроза, куст, сноп, пшаніца, каліна, кветкі і да т.п.) і штучных (паходня, канструкцыя кастра, абеліск, ручнік, вянок, вясельныя пярсцёнкі, пудзіла зімы, ру­сал­кі і інш.), творах мастацтва (карнавальныя маскі, кас­цюмы, атрыбуты), прадметах дэкаратыўна-пры­клад­нога мастацтва ў якасці абрадавых сімвалаў;

г) касцюмах і знаках адрознення выканаўцаў і ўдзель­­нікаў абраду: святочна-рытуальных строях, іх рэкан­струк­цыі, рэстаўрацыі (сямейна-абрадавы, што­дзён­­ны, вясельны, каляндарна-абрадавы касцюм і яго сімво­лі­ка); сімвалічным кодзе беларускага традыцый­на­га арна­мен­ту ў касцюме (геаметрычны, раслінны, зааморфны і антрапаморфны); элементах мужчынскага і жаночага народных строяў і іх рэгіянальных адмет­нас­цях; адзенні нацыянальных меншасцей Беларусі;

д) аптымальным размяшчэнні сімвалаў, эмблем і атры­­бутаў абраду; вызначэнні формы, колеру, кан­струк­цыйных асаблівасцей, тэхналогіі, вырабу абрада­вай сімволікі, атрыбутыкі і рэквізіту; зместавай насы­ча­насці каларыстыкі свята, адпаведнасці тэме і ідэі, вобразнай стылістыцы абрадавай дзеі.

Этапы работы рэжысёра з мастаком над мастацка-дэкаратыўным вырашэннем абраду наступныя.

1. Падрыхтоўчы:

– планіроўка абрадавай дзеі як вынік аўтарскага ба­чан­ня ідэйна-тэматычнай накіраванасці мастака-пас­та­ноўшчыка;

– падрыхтоўка эскіза мастацкага афармлення;

– выраб макета як першай стадыі праекта мастацка-дэ­карацыйнага афармлення абрадавай дзеі;

– састаўленне выпіскі мэблі і рэквізіту сумесна з рэ­жы­сёрам для “выгарадкавых” рэпетыцый;

– падбор мэблі і касцюмаў для рэпетыцыйнага пра­цэсу.

2. Вытворчы:

– выраб дэкарацый, рэквізіту, бутафорыі, касцюмаў.

3. Рэпетыцыйны:

– рэпетыцыі ў “выгарадках” на асноўнай сцэне;

– прымерка касцюмаў на сцэне па групах;

– рэпетыцыі ў “выгарадках” на асноўнай сцэне з част­ковымі элементамі дэкарацый і касцюмаў;

– манціровачныя рэпетыцыі;

– светлавыя рэпетыцыі (распрацоўка светлавой пар­ты­туры);

– работа з касцюмерамі, грымёрамі.