63. Образование временных органов гос-ой власти на тер. Зап. Бел.

В нач. втор. мир. войны 23 августа 1939 г. правительство СССР заключило договор с Германией, подписав пакт о ненападении, дополненный секретными протоколами, разделявшими сферы влияния Германии и Советского Союза (пакт Молотова-Риббентропа). 1 сентября 1939 г. Германия начала войну против Польши. 17 сентября Красная Армия перешла границу СССР и вступила на территорию Западной Беларуси и Западной Украины. В течение 10 дней вся территория Западной Беларуси была занята Красной Армией. По инициативе местного населения, а также представителей Красной Армии на всей территории Западной Беларуси были образованы временные органы власти: комитеты сел, крестьянские волостные комитеты, съезды и совещания крестьянских комитетов волостей и уездов, временные управления городов и поветов, в состав которых вошли и представители Красной Армии, а также НКВД. В октябре в центрах бывших воеводств были созданы 4 Временных управления областей: Виленское, Новогрудское, Белостокское и Полесское.

64. Народное (Національное) собраніе Западной Белорусіі і его государственно-правовые акты. У пачатку кастрычніка 1939 года ў Заходняй Беларусі пачалася агітацыйная кампанія па ўтварэпні вышэйшага органа народнай улады. Яна праводзілася згодна с пастановай ЦК ВКП(б) ад 1 кастрычніка 1939 года "Пытанні Заходняй Украіны і Заходняй Беларусі", у якой прадугледжвалася правядзенне выбарчай кампаніі пад лозунгамі ўстанаўлення савецкай улады, уваходжашц Заходняй Беларусі ў склад СССР і БССР, правядзенне сацыяльна-эканамічных пераўтварэнняў. Палітычным цэнтрам Заходняй Беларусі на той час стаў Беласток. Выбары дэпутатаў Народнага Сходу Заходняй Беларусі праходзілі па вядомай савецкай сістэме: вылучаць кандыдатаў у дэпутаты маглі толькі часовыя ўпраўленні гарадоў і паветаў, сходы рабочых на прадпрыемствах і сялянскія камітэты - па адным дэпутаце на выбарчую акругу. Удзельнічаць у выбарах маглі ўсе жыхары Заходняй Беларусі, якія дасягнулі 18 гадоў, незалежна ад расавай або нацыянальнай прыналежнасці. Першае пасяджэнне Народнага сходу Заходняй Беларусі адбылося 28 кастрычніка 1939 года ў Беластоку. На яго абмеркаванне былі пастаўлены наступныя пытанні:1.Аб дзяржаўнай уладзе. 2. Аб уваходжанні Заходняй Беларусі ў склад Беларускай ССР. 3. Аб канфіскацыі памешчыцкіх зямель.4. Аб нацыяналізацыі банкаў і буйной прамысловасці. Па ўсіх чатырох пытаннях былі ўхвалены Дэкларацыі. У Дэкларацыі аб дзяржаўнай уладзе гаварылася: "Бела-рускі Народны (Нацыяналны) сход як адзіны і паўнап-раўны выявіцель волі народаў Заходняй Беларусі... аб-вяшчае на ўсёй тэрыторыі Заходняй Беларусі ўстанаў-ленне Савецкай улады. 3 гэтага часу ўся ўлада на тэрыторыі Заходняй Беларусі належыць працоўным горада і сяла ў асобе Саветаў дэпутатаў працоўных".Гэтым актам заканадаўча ўсталёўваўся новы палітычны лад у Заходняй Беларусі. У другой Дэкларацыі дэпутаты Народнага сходу пастанавілі: "Прасіць Вярхоўны Савет СССР і Вярхоўны Савет БССР прыняць Заход­нюю Беларусь у склад Савецкага Саюза і БССР, уз'яднаць рускі народ у адзіную дзяржаву і пакласці тым самым канец раз'яднанню беларускага народа".Дэкларацыя аб канфіскацыі памешчыцкіх зямель ухваліла дзейнасць сялянскіх камітэтаў па перадачы памешчыцкіх зямель сялянам і адначасова абвясціла нацыяналізацыю ўсёй зямлі. Тым самым і сяляне пазбаўляліся права ўласнасці на зямлю. Народны сход сваімі Дэкларацыямі рабіў рэвалюцыйны пераварот у грамадскім і дзяржаўным ладзе Заходняй Беларусі. Дэкларацыі сталі юрыдычнай асновай для прыняцця Вярхоўным Саветам СССР пастановы ад 3 лістапада 1939 года "Аб уключэнні Заходняй Беларусі у склад СССР з уз'яднаннем яе з БССР" і пастановы Вярхоўнага Савета БССР ад 14 лістапада 1939 года "Аб прыняцці Заход­няй Беларусі ў склад БССР".

65 Согласно Конституции 1937 г. создавались следующие органы власти: • Верховный Совет БССР — высший орган власти, избираемый на 4 года. Обладал законодательными пол­номочиями; • в промежутках между его сессиями действовал Пре­зидиум Верховного Совета; • Верховный Совет формировал правительство — Со­вет Народных Комиссаров (СНК).При СНК существовали Экономическая и Государст­венная плановая комиссия. В его состав входили Предсе­датель, заместители Председателя, председатель Госплана, 14 наркомов, уполномоченный Комитета заготовок СССР, начальник Упраатения по делам искусств, 8 упол­номоченных союзных министерств (обороны, иностран­ных дел, внешней торговли, путей сообщения, связи, вод­ного транспорта, тяжёлой и оборонной промышленности). Существовало 14 наркоматов: пищевой промышлен­ности, лесной промышленности, лёгкой промышленно­сти, земледелия, зерновых и скотоводческих совхозов, финансов, внутренней торговли, внутренних дел, юсти­ции, охраны здоровья, просвещения, местной промыш­ленности, коммунального хозяйства, социального обеспе­чения. В 1946 г. СНК был переименован в Совет Министров БССР, а народные комиссариаты — в министерства. Местные органы власти (Советы депутатов трудящих­ся) по Конституции 1937 г. должны были формироваться на основе всеобщего равного, прямого избирательного права при тайном голосовании.

66. Оккупационные органы власти в Беларуси в период ВОВ. На акупаванай немцамі тэрыторыі быў устаноўлсш і гітлераўскі бесчалавечны рэжым, які ставіў сабе за мэту знішчыць як мага больш людзей. Адразу пасля заняцця Беларусі немцы ўвялі тут ваеннае кіраванне, якое было заменена цывільным. На Беларусі ўсталяваўся акупацыйны рэжым. Начальнікам цывільнага праўлення на Беларусі Гітлер прызначыў у ліпені 1941 года Вільгельма Кубэ. Яму былі падпарадкаваны нямецкія галоўныя камісары акруг і Мінска.

Акругі падраздзяляліся на воласці, дзе цывільную ўладу ажыццяўлялі старасты, якія цалкам залежалі ад нямецкай цывільнай адміністрацыі, вайсковых камендатур, паліцыі і службы бяспекі. Пааліцэйскае забеспячэнне было падпарадкавана рэйхсфюрэру СС і шэфу нямецкай паліцыі, які меў трава даваць указанні і рэйхскамісару Кубэ. Паліцыя мела сваю практычна незалежную ад цывільнай адміністрацыі сістэму кіравання. Ваенныя камендатуры падпарадкоўваліся вайсковаму камандаванню. Усе гэтыя дзяржаўныя германскія ўстановы кіраваліся адзінай галоўнай мэтай як мага больш рабаваць Бе­ларусь і ўсяляк садзейнічаць поспехам германскай арміі. Яны забяспечвалі пастаўку харчовых і фуражных прадуктаў для арміі, праводзілі прымусовую мабілізацыю насельніцтва для выканання розных работ.Акупанты дапускалі стварэнне і органаў мясцовай адміністрацыі, але толькі на ўзроўні павятовых, валасных і гарадскіх упраў, якія маглі працаваць пад непасрэдным наглядам нямецкай улады. У гэтыя мясцовыя органы прызначаліся, як правіла, не беларусы, а людзі іншага паходжання. На адміністрацыйныя пасады ў заходніх абласцях Беларусі было прызначана шмат палякаў, якія выкарыстоўвалі свае службовае становішча супраць беларускіх нацыянальных дзеячаў і беларускіх партызан. У ліпені 1943 года была ўтворана Беларуская Рада Даверу як адміністрацыйна-нацыянальная дарадчая ўстанова пры Генеральным камісарыяце. Старшынёй Рады быў прызначаны беларускі нацыянальны дзеяч прафесар Іваноўскі. Але пасля смерці Кубэ яго пераемнік Готберг цал­кам ігнараваў Раду Даверу. У снежні 1943 года было абвешчана аб стварэнні Беларускай Цэнтральнай Рады. Галоўнай мэтай яе ставілася мабілізацыя ўсіх нац сіл на барацьбу з бальшавікамі. Рада выкарыстоўвалася немцамі ў прапагандысцкіх мэтах пад лозунгамі беларускай незалежнасці і барацьбы з партызанскім рухам.Галоўнай жа мэтай нямецкіх улад на Беларусі заставалася выкананне распрацаванай Гітлерам праграмы па знішчэнні насельніцтва і рабаванні гаспадаркі. Нямецкія ўлады планавалі знішчыць або выселіць 75%насельніцтва Беларусі, а астатнія 25% анямечыць і тым самым цалкам ліквідаваць беларусаў як нацыю.

67. Развертывание массовой борьбы против фашистских захватчиков весной 1942 г. было связано .с созданием, партизанских бригад. Комиссаром одной из них стал Петр Машеров, бывший учитель физики и математики. Он создал Россрнское партийно-комсомольское подполье, затем стал командиром партизанского отряда, а позже — секретарем, Вилейского подпольного обкома комсомола.. Ксередине 1942 г. партизанское движение на оккупированной территории СССР приняло такие масштабы, что возникла не­обходимость создания единого координирующего центра. 30 мая 1942 г. Государственным Комитетом Обороны (ГКО) были об­разованы Центральный штаб партизанского движения (ЦШПД) при Ставке Верховного Главнокомандования, а также Белорусский штаб партизанского движения (БШПД). Большую роль в активизации партизанского движения сы­грали победа Красной Армии в битве под Сталинградом в ноябре1942 г., положившая начало коренному перелому в ходе Великой Отечественной и Второй мировой войн, и битва на Курской дуге летом 1943 г., завершившая коренной перелом в войне и закрепившая за советским командованием стратегическую инициативу до конца войны. В ходе борьбы с врагом к концу 1943 г. партизанам удалось освободить 60 % территории Беларуси*. Здесь сформи­ровались партизанские зоны. Их было более 20, в том числе Ушачская, Борисовско-Бегомльская, Кличевская. В партизан­ских зонах обрабатывалась и засевалась земля, работали школы и библиотеки, размещались аэродромы, принимавшие самолеты с «Большой земли», шла подготовка к боевым операциям, на­ходили пристанище тысячи мирных жителей. Партизаны установили постоянный контроль за движением поездов на таких важнейших железнодорожных магистралях, как Брест — Гомель, Минск — Орша, Минск — Бобруйск, Полоцк — Витебск. Они нападали на гарнизоны, которые охраняли железнодорожные станции, взрывали железнодо­рожные пути и мосты, выводили из строя паровозы и вагоны. В 1943—1944 гг. была проведена в три этапа так называемая «рельсовая война» по массовому разрушению железнодорож­ных путей с целью дезорганизации немецких военных перевозок. Первый этап «рельсовой войны» проводился в начале августа 1943г., когда Красная Армия начала контрнаступление под Курском. В результате на 40 % сократились перевозки для фашистских армий. Гитлеровское командование вынуждено было отдать приказ разбирать железнодорожные пути в ряде стран Европы, чтобы рельсы и шпалы переправить на.Васток. Второй этап «рельсовой войны» под названием «Концерт» про­водился во второй половине сентября — октябре 1943 г., когда Красная Армия вступила на территорию Беларуси. Третий этап начался в ночь на 20 июня 1944 г., накануне Белорусской на­ступательной операции «Багратион», и продолжался до полного освобождения Беларуси.

68. Правовые основы организации партизанского движения в Беларуси в годы ВОВ. Tэрор і зверствы гітлераўцаў не запалохалі беларусаў. Чым больш лютавалі нямецкія карнікі, тым больш узрастала нянавісць да фашысцкіх захопнікаў, разгаралася барацьба з акупантамі, мацнеў партызанскі рух. Новыя арганізацыйныя формы партызанскі pyx набыў з вясны 1942 года. Партызанскія атрады пачалі аб'ядноўвацца ў брыгады і злучэнні. Узнініклі цэлыя раёны, ачышчаныя ад акупантаў і іх адміністрацыі. У маі 1942 года па пастанове Дзяржаўнага Камітэта Абароны СССР пры Стаўцы Вярхоўнага Галоўнакамандавання быў створаны Цэнтральны штаб партызанскага pyxy. Начальникам штаба быў прызначаны Першы сакратар ЦК КПБ(б) П. Панамарэнка, што сведчыла аб прызнанні вялікай ролі беларускіх партызан у агульнай барацьбе з ворагам. Пазней, у верасні таго ж 1942 года, быў створаны Беларускі штаб партызанскага руху, падпарадкаваны Цэнтральнаму штабу. Беларускі штаб партызанскага руху каардынаваў дзейнасць партызанскіх брыгад і злучэнняў як паміж сабой, так і з баявымі дзеяннямі Савецкай Арміі, дапамагаў партызанам у забеспячэнні іх зброяй, боепрыпасамі, сродкамі сувязі, медыкаментамі.Асабліва стратэгічна значнымі былі дзве "рэйкавыя вайны" партызан, калі яны адначасова ўзрывалі рэйкі на ўсім абшары акупіраванай Беларусі. Першая пачалася 3 жніўня 1943 года, у час контрнаступления савецкіх войск пад Курскам і доўжылася да сярэдзіны верасня таго ж года. Другая пачалася 19 верасня 1943 года і працягвалася да самага вызвалення Беларусі. Уклад партызан Беларусі ў агульную справу перамогі над гітлераўскай ваеннай машынай - вялікі і важкі.

69. Развитие законодательства БССР в 1940- 1950-е гг. Пасля заканчэння вайны заканадаўчая дзейнасць Вярхоўнага Савета БССР і яго Прэзідыума была абмежаванай. Згодна з Канстытуцыяй СССР 1936 года, выданне законаў аб судовым ладзе, судаводстве, крымінальным і грамадзянскім кодэкса, а таксама і па некаторых іншых пытаннях было аднесена да кампетэнцыі Савецкага Саюза, саюзныя рэспублікі не мелі права прымаць свае законы па гэтых галінах права. Новыя заканадаўчыя акты ў пасляваенны перыяд выдаваліся ў асноўным у Маскве, а ў Беларусі іх толькі паўтарал без усялякіх змен. У пасляваенны перыяд на Беларусі працягвалі дзейнічаць законы, указы і пастановы СССР, прынятыя яшчэ да вайны або ў час вайны. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 13 лютага 1942 года была уведзена мабілізацыя працаздольнага насельніцтва: мужчын ад 16 да 55 гадоў і жанчын ад 16 да 45 гадоў. Значныя змены былі унесены ў крымінальнае заканадаўства СССР. У 1945-1947 гадах была распачата падрыхтоўка праекта Крымінальнага кодэкса СССР, але гэтая задума не была ажыццёўлена. У маі 1947 года Прэзідыум Вярхоўнага Савета СССР выдаў Указ "Аб скасаванні смяротнага пакарання", але ён дзейнічаў толькі да 12 студзсня 1950 года, калі зноў была ўведзена смяротная кара. 27 сакавіка 1953 года быў выдадзены Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР "Аб амністыі", згодна з якім з лагераў і турмаў былі вызвалены крымінальныя злачынцы, асуджаныя на невялікі тэрмін. Новы этап у заканадаўстве Савецкага Саюза і ў заканадаўчай дзейнасці саюзных рэспублік пачынаецца пасля XX з'сзда КПСС, які даў дырэктыву на пашырэнне правоў саюзных рэспублік у праватворчасці. Законамі Вярхоўнага Савета СССР ад 11 лютага 1957 года саюзным рэспублікам было дадзена права вырашаць пытанні свайго абласнога адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу, заканадаўства аб судовым ладзе, прымаць Грамадзянскі, Крымінальны і Працэсуальны кодэксы. Пасля гэтага ажывілася заканадаўчая дзейнасць Вярхоўнага Савета БССР і яго Прэзідыума. 20 лістапада 1959 года быў прыняты Закон аб судо­вым ладзе Беларускай ССР, у якім галоўнай мэтай правасуддзя вызначалася ахова грамадскага ладу, сацыя­лістычнай сістэмы гаспадаркі і сацыялістычнай уласнасці, палітычных, працоўных і іншых правоў грамадзян. У раёнах (гарадах), дзе выбіраліся два або больш народных суддзяў, адзін з іх прызначаўся старшым народным суддзёй. У 1956-1959 гадах былі унесены значныя змены ў Працоўны кодэкс БССР, якімі пашыраліся правы рабочых і служачых. На пачатку 1960 года было скасавана Міністэрства ўнутраных спраў СССР, у сувязі з чым аднайменнае Міністэрства БССР было пераўтворайа з саюзна-рэспубліканскага ў рэспубліканскае, а затым ў 1962 годзе, яно было перайменавана ў Міністэрства аховы грамадскага парадку БССР. Аднак у 1968 годзе зноў было адноўлена саюзна-рэспубліканскае Міністэрства ўнутраных спраў СССР, адпаведна з гэтым таксама было ўтворана і Міністэрства ўнутраных спраў БСCP.Адначасова з Крымінальным кодэксам рэспублікі распрацоўваўся і прымаўся Крымінальна-працэсуальны кодэкс БССР (КПК БССР), які быў уведзены ў дзеянне з 1 красавіка 1961 года. Гэты кодэкс упершыню замацаваў палажэнне, што крымінальнае пакаранне можа прызначацца толькі судом. Значнай падзеяй у развіцці заканадаўства БССР былі распрацоўка і прыняцце Грамадзянскага (ГК) і Грамадзянска-працэсуальнага (ГПК) кодэксаў рэспублікі летам 1964 г і ўвядзенне іх у дзеянне з 1 студзеня 1965 года. Новымі ў ГК былі нормы, якія рэгулявалі таварна-грашовыя і маёмасныя адносіны як паміж сацыялістычнымі суб'ектамі гаспадарання, так і паміж імі і грамадзянамі, а таксама і паміж грамадзянамі. Тым самым гэга былі хаця і маленькія, але ўсё ж спробы пераходу да рынкавых адносін. У ГК БССР былі унесены артыкулы ідэалагічнага плану, якія абмяжоўвалі права грамадзян на набыццё прыватнай уласнасці. Так, можна было мець толькі адзін жылы дом або частку яго. Праект Грамадзянска-працэсуальнага, як і Грамадзянс­кага кодэкса, распрацоўваўся Юрыдычнай камісіяй пры Савеце Міністраў БССР з удзелам вучоных і практыкаў рэспублікі, абмяркоўваўся ў рэспубліканскіх і мясцовых органах, а таксама ў спецыяльнай камісіі, утворанай пры Прэзідыуме Вярхоўнага Савета СССР, дзе прымалі ўдзел найбольш вядомыя вучоныя-юрысты краіны.

70.До 1978 г. продолжала действовать Конституция БССР 1937 г. со значительными изменениями, внесенными в нее после приня­тия. Эти изменения коснулись и высших органов государствен­ной власти. Так, в связи с расширением контрольно-надзор­ной и распорядительной деятельности Верховного Совета в его составе увеличивается число постоянных комиссий: в 1955 г.— 4, в 1957 г.- 8, в 1960 г.- 9, в 1963 г.- 12, в 1965 г.- 15, в 1975 г.-16 комиссий. В связи с необходимостью удешевления и сокра­щения государственного аппарата в 1952 г. были упразднены некоторые отделы Президиума Верховного Совета и Приемная Председателя Президиума. Работа Верховного Совета БССР как высшего законодательного органа страны была в этот период весьма напряженной, на­сыщенной и результативной. Это обусловливалось той конкрет­ной социально-экономической и политической обстановкой в СССР и БССР и острой потребностью обновления и системати­зации законодательства. Верховный Совет БССР пятого созыва (1959-1962 гг.) принял 60 законов, среди которых Закон о судо­устройстве БССР (1959 г.), Уголовный и Уголовно-процессуаль­ный кодексы (1960 г.) и др. Верховный Совет БССР седьмого со­зыва (1967—1970 гг.) принял 56 законов, среди которых Кодекс о браке и семье БССР (1969 г.), Закон о здравоохранении и Зе­мельный кодекс (1970 г.) и др. Для развития права этого периода характерны три основные тенденции: демократизация, кодификация и расширение сферы применения права. Эти тенденции проявились под воздействием тех задач, которые определялись правящей коммунистической партией в экономической, социальной, политической и других сферах общественной жизни. Характерной чертой развития права 1950—1980-х годов является большая степень динамичности. Среди многочисленных разноплановых текущих нормативно-пра­вовых актов этого периода особое место занимают постановления ЦК КПСС и Совета Министров СССР и постановления ЦК КПБ и Совета Министров БССР, в которых содержались нормы, вно­сящие принципиальные изменения в действующее законодатель­ство. Так, 22 марта 1962 г. было принято постановление ЦК КПСС и Совета Министров СССР «О перестройке управления сельским хозяйством», 11 января 1963 г.— «Об организации рабо­ты Совета народного хозяйства», 19 декабря 1968 г.— «Об утвер­ждении Положения об органах народного контроля» и многие дру­гие, которые внесли существенные изменения в отрасли права. Большое количество нормативно-правовых актов, принятых в данный период, остро поставило вопрос о систематизации дей­ствующего законодательства, которая начала проводиться в конце 1950-х годов как в масштабе СССР, так и в каждой республике. В БССР также были созданы специальные комиссии для подго­товки кодексов по основным отраслям права. Одним из главных источников, на базе которого разрабатывались кодексы БССР, были Основы гражданского законодательства СССР и союзных республик (1961 г.), Основы уголовного законодательства СССР и союзных республик (1958 г.) и другие подобные нормативные акты СССР, в том числе и Конституция СССР 1977 г. Кодификационные работы, начавшиеся в БССР в конце 50-х годов, продолжались до середины 1980-х годов, когда в 1984 г. впервые был принят Кодекс БССР об административных право­нарушениях. Всего было принято более 10 кодексов и новая Конституция БССР 1978 года. Конституция БССР 1978 г., имея много общего с Конституци­ей 1937 г., отличается от последней и структурой, и содержанием. В новой Конституции БССР, помимо глав и статей, есть еще четко названные разделы, что облегчает пользование ее текстом. Значительно большим было количество статей (172 вместо 122). Статьи о правах, свободах и обязанностях помещены во втором разделе Конституции БССР 1978 г., тогда как аналогичные статьи в Конституции 1937 г. содержатся в восьмой главе. Особенно большие изменения глубоко демократического ха­рактера были внесены по вопросам прав, свобод и обязанностей граждан во втором разделе Конституции БССР «Государство и личность». Впервые на конституционном уровне закреплялось пра­во граждан на участие в управлении государственными и общес­твенными делами (ст. 46), право на жилище (ст. 42), право на го­сударственную охрану здоровья (ст. 40), право на пользование достижениями культуры (ст. 44), право обращаться с жалобами на действия должностных лиц (ст. 56) и другие. Но, к сожалению, как и многие положения Конституции БССР 1937 г., некоторые положения новой Конституции носили декларативный характер и в реальной общественно-политической и государственной жизни не действовали, так как уже в момент принятия Конституции БССР 1978 г. во всех сферах обществен­ной жизни наметились застойные (кризисные) явления, которые в середине 1980-х годов вызвали острую необходимость проведе­ния радикальных реформ во всех сферах общественной жизни и на всех уровнях — в СССР и республиках. Руководящая партия вынуждена была публично заявить об этом на XXVII съезде КПСС в 1986 г., на XIX Всесоюзной конференции КПСС в 1988 г. и определить основные направления реформ.

71. Органы власти и управления БССР во второй половине 1940- 1980-е гг XXвв. У пасляваенны перыяд актывізаваў сваю дзейнасць Прэзідыум Вярхоўнага Савета БССР. У яго склад уваходзілі аддзелы: інфармацыйна-статыстычны, юрыдычны, па ўліку і рэгістрацыі ўзнагароджаных, па падрыхтоўцы да разгляду хадайніцтваў аб памілаванні, фінансава-гаспадарчы, а таксама канцылярыя Прэзідыума і прыёмная Старшыні Прэзідыума Вярхоўнага Савета рэспублікі. 3 1947 г. па 1965 г. Прэзідыум Вярхоўнага Савета БССР кіруе арганізацыйна-масавай працай мясцовых саветаў і іх выканкамаў, зацвярджае палажэнні аб выбарах, прымае указы аб парадку правядзення выбараў, вырашае пытанні адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу ў рэс-публіцы, здзяйсняе нарматворчую дзейнасць, ратыфікуерозныя міжнародныя дагаворы. У 50-60-я гг. развіваецца кантрольна-наглядальная і распарадчая дзейнасць Вярхоўнага Совета БССР, з'яўляюцца новыя камісіі. Апроч бюджэтнай, заканадаўчых прапаноў, па замежных справах і мандатнай камісій, у 1957 г. былі створаны камісіі: па народнай адукацыі і культурна-асветніцкай рабоце, ахове здароўя і сацыяльнаму забеспячэнню, жыллёваму будаўніцтву, камунальнай гаспадарцы і добраўпарадкаванню, сельскай гаспадарцы. У 1957 г. у СССР адбыліся значныя змены ў сферы кіраўніцтва народнай гаспадаркай. У адпаведнасці з рашэннямі кіраўніцтва Камуністычнай партыі была праведзена рэарганізацыя органаў кіравання прамысловасцю і будаўніцтвам. 3 мэтай больш аператыўнага кіравання народнай гаспадаркай замест сістэмы міністэрстваў, арганізаванай па галіноваму прынцыпу, для кіраўніцтва народнай гаспадар­кай была створана сістэма саветаў народнай гаспадаркі (саўнаргасаў), пабудаваных на падставе тэрытарыяльнага прынцыпу. Г'этыя змены былі праведзены на падставе закона СССР ад 10 мая 1957 г. «Аб далейшым удасканаленні арганізацыі кіравання прамысловас­цю і будаўніцтвам». У Беларускай ССР быў створаны адзіны Саўнаргас, які выступаў як агульны орган дзяржаўнага кіравання народнай гаспадаркай, надзелены пэўнымі выканаўча-распарадчымі паўнамоцтвамі. У прыватнасці, ён ажыццяўляў кіраўніцтва даручанымі яму галінамі гаспадарчага жыцця і перададзенымі яму ў падначаленне прадпрыемствамі і рознымі арганізацыямі. У межах сваёй кампетэнцыі, на пад­ставе і ў кантэксце выканання законаў СССР і БССР, а таксама пастаноў Саветаў Міністраў СССР і БССР Саўнаргас рэспублікі выдаваў пастановы і распараджэнні, якія станавіліся абавязковымі для выканання ўсімі падначаленымі яму прадпрыемствамі і арганізацыямі на тэрыторыі Беларускай ССР. Пастановы і распараджэнні Саўнаргаса БССР маглі быць змененыя, скасаваныя або дапоўненыя Саветам Міністраў БССР. Саўнаргас БССР з'яўляўся калегіяльным орга­нам, а яго структурныя падраздзяленні (упраўленні і аддзелы) вырашалі ўсе пытанні на аснове адзінаначалля. У 1958 г. у Беларускай ССР на падставе агульнасаюзных нарма-тыўных актаў быў праведзены шэраг мерапрыемстваў, накіраваных на паляпшэнне дзейнасці калгасаў і рэарганізацыю машынна-трактар-ных станций (МТС). Законам СССР ад 2 кастрычніка 1965 г. «Аб змяненні сістэмы органаў кіравання прамысловасцю і ператварэнні некоторых іншых органаў дзяржаўнага кіравання» і аднайменнымі законамі саюзных рэспублік сістэма саўнаргасаў была скасавана. Зноў ствараюцца агульнасаюзныя, саюзна-рэспубліканскія і рэспубліканскія галіновыя міністэрствы і ведамствы. У цэлым дзяржаўна-эканамічныя пераўтварэнні ў Беларускаіі ССР у канцы 50-х - першай палове 60-х гг. адбываліся ў адпапсд насці з рашэннямі Камуністычнай партыі. У аснове сваёй яны былі накіраваны на ажыццяўленне адпаведных пастаноў XX з'езду КПСС (1956), потым XXI з'езду (1959), які абвясціў аб уступе СССР у перыяд разгорнутага будаўніцтва сацыялізму. У 1961 г. XXII з'езд КПСС прыняў новую праграму Камуністычнай партыі Савецкага Caюза, у якой было заяўлена аб плане будаўніцтва камунізму ў СССР на працягу жыцця аднаго пакалення і пераўтварэнні пад кіраўніцтвам КПСС дзяржавы дыктатуры пралетарыяту ў агульнанародную дзяржаву. У наступныя гады на змену «эпосе адлігі» з яе шматлікімі рэформамі і пераўтварэннямі дзяржаўнага і партыйнага апарата савецкай дзяржавы прыйшла «эпоха застою». Яе характэрнымі рысамі стала адсутнасць радыкальных зменаў у жыцці дзяржавы. На гэтым этапе вышэйшыя органы дзяржаўнай улады і кіравання здзяйснялі ў аснове сваёй кантрольна-наглядальную і распарадчую дзейнасць па кіраўніцтву рознымі галінамі народнай гаспадаркі, клапаціліся аб захаванні грамадскага парадку ў дзяржаве. Славутым партыйным і дзяржаўным дзеячам Беларускай ССР гэтага перыяду быў П.М. Машэраў, які з'яўляўся першым сакратаром ЦККПБ (вышэйшая партийная пасада ў БССР) у 1965-1980 гг. У 1960-я гг. актывізуецца праца пастаянных камісій Вярхоўнага Савета БССР па асноўным накірунку сваёй дзейнасці - падрыхтоўцы законапраектаў і кантролю за выкананнем законаў і іх эфектыўнасцю. Узрастае актыўнасць Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР у сферы кантрольна-распарадчых паўнамоцтваў. Асноўнымі напрамкамі дзейнасці становіцца ўдасканаленне арганізацыйнай работы мясцовых саветаў, развіццё і арганізацыйнае ўмацаванне грамадскіх арганізацый працоўных (таварысцкіх судоў, народных дружьшаў і інш.), ахова правоў і законных інтарэсаў грамадзян рэспублікі. Па пытаннях дзейнасці мясцовых саветаў Прэзідыум Вярхоўнага Савета БССР штогод з канца 1960-х гг. прымаў спецыяльныя пас­тановы. Апроч таго, праводзілася актыўная праца па ўладкаванні адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу рэспублікі, арганізацыі выбараў у саветы дэпутатаў працоўных і ў народныя суды, па тлума­чэнні дзеючага заканадаўства, а таксама па ратыфікацыі міжнарод-ных актаў. Паступова павялічвалася колькасць міністэрстваў, дзяржаўных камітэтаў, структурных звёнаў міністэрстваў і інш. Напрыклад, з 1966 па 1974 гг. былі створаны тры саюзна-рэспубліканскія міністэрствы (лясной гаспадаркі, нарыхтовак, юстыцыі). У 1960 г. Міністэрства юстыцыі БССР было ліквідавана і функцыі па кіраўніцтву абласнымі і народнымі судамі, натарыяльнымі канторамі былі ўскладзены на Вярхоўны Суд БССР. Пачалі дзейнічаць тры новыя рэспубліканскія міністэрствы (будаўніцтва і аўтамабільных дарог, камунальнай гас-падаркі, бытавога абслугоўвання), а таксама Камітэт па фізічнай культуры і спорту. Павелічэнне колькасці дзяржаўных органаў, накіраванае на павышэнне эфектыўнасці іх функцыянавання, з аднаго боку, дапамагала ўлічваць спецыфіку той або іншай галіны народнай гаспадаркі, а з другога - рабіла службовы апарат неабгрунтавана «раздзьмутым» і менш падкантрольным.

72. Историко-правовой анализ Конституции 1978г. У Беларускай ССР для падрыхтоўкі праекта Канстытуцыі были створана ў 1977 г. Канстытуцыйная камісія Вярхоўнага Cавета БССР, а ў 1978 г. -Рэдакцыйная камісія, якая і падрыхтавала канчатковы варыянт тэкста Канстытуцыі. Праца над праектам здзяйснялася пад непасрэдным кіраўніцтвам першых асобаў партыйнага і дзяржаўнага апарата рзспублікі. Узначальваў камісіі першы сакратар ЦК КПБ П.М. Машэраў. 14 красавіка 1978г. на пазачарговай 9-й сесіі Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання новая, ужо чацвёртая Канстытуцыя Беларускай ССР была прынята і ўведзена ў дзеянне. Канстытуцыя БССР 1978 г. па сваей сутнасці і структурна была пабудавана, як таго патрабаваў агульнасаюзны закон, «у поўнай адпаведнасці з Канстытуцыяй СССР» і складалася з прэамбулы, 10 частак, 19 раздзелаў, якія ўключалі ў сябе 172 артикулы . Прэамбула была ўпершыню была ўключана ў Канстытуцыю БССР. Падкрэслівалася раўнапраўнае з іншымі саюзнымі рэс-пубдікамі становішча БССР у складзе СССР, гаварылася, як аб рэ-альным факце, аб пабудове развітога сацыялістычнага грамадства і аб фармаванні новай гістарычнай супольнасці людзей - савецкага народа. У першую частку Канстытуцыі, якая называлася «Асновы гра-мадскагаладу і палітыкі БССР», былі ўключаны палажэнні аб палітычнай і эканамічнай сістэме, адзначалася кіруючая і накіроўваючая роля КПСС у жыцці грамадства і дзяржавы. Замацоўвалася сацыялістычная ўласнасць на сродкі вытворчасці ў форме дзяржаўнай і кал-гасна-кааператыўнай, разглядаліся пытанні сацыяльнага развіцця і культуры, знешнепалітычнай дзейнасці БССР і абароны сацыялістычнай Бацькаўшчыны. Значна была дапоўнена канстытуцыйнымі нормамі другая часткао Канстытуцыі «Дзяржава і асоба». Яна была прысвечана грамадзянству Беларускай ССР, пытанням забеспячэння раўнапраўя грамадзян і асноўным правам, свабодам і абавязкам грамадзян рэспублікі. Прадугледжвалася роўнасць усіх грамадзян перад законам. Замацоўваліся асноўныя правы, свободы і абавязкі грамадзяніна БССР - права на працу, адпачынак, ахову здароўя, матэрыяльнае забеспячэнне ў старасці, у выпадку хваробы, поўнай або частковай страты працаздольнасціі інш. Новым у канстытуцыйным заканадаўстве было абвяшчэнне пра­ва грамадзян на жыллё. У трэцяй частцы Канстытуцыі «Нацыянальна-дзяржаўнае і адміністрацыйна-тэрытарыяльнае ўладкаванне БССР» гаварылася аб становішчы рэспублікі ў складзе Саюза ССР і правамоцтвах Бела­рускай ССР. Абвяшчалася, што БССР з'яўляецца суверэннай сацыялістычнай дзяржавай, якая самастойна здзяйсняе дзяржаўную ўладу на сваёй тэрыторыі. Аднак у адрозненне ад папярэдніх Канстытуцый БССР у новым Асноўным законе адсутнічаў пералік пытанняў, якія адносіліся да выключнай кампетзнцыі органаў улады і кіравання СССР. Гэта давала магчымасць агульнасаюзным органам кіравацца толькі Канстытуцыяй СССР у азначэнні прадмета іх кампетэнцыі і пры неабходнасці яго дапаўняць, не ўносячы якіх-небудзь змяненняў у Канстытуцыю БССР. У чацвёртай частцы Канстытуцыі «Саветы народных дэпута­тау і парадак іх выбрання» замацоўвалася сістэма і прынцыпы дзейнасці Саветаў народных дэпутатау, выбарчая сістэма, асновы прававога статуса народнага дэпутата. У адпаведнасці з агульнасаюзнай Канстытуцыяй Асноўны закон БССР замацаваў новае найменне органаў улады - з Саветаў дэпутатау працоўных яны ператварыліся ў Саветы народных дэпутатау.Пятая частка Канстытуцыі «Вышэйшыя органы ўлады і кіраван-ня Беларускай ССР» утрымлівала нормы, якія вызначалі месца і ролю Вярхоўнага Савета як вышэйшага органа дзяржаўнай улады рэспублікі, парадак фарміравання і дзейнасці Прэзідыума Вярхоўнага Савета, а таксама склад і кампетэнцыю ўрада - Савета Міністраў Беларускай ССР. Астатнія часткі і раздзелы Канстытуцыі былі прысвечаны парад­ку фарміравання і дзейнасці мясцовых Саветаў і іх выканкамаў, дзяржаўнаму плану эканамічнага і сацыяльнага развіцця і дзяржаўнаму бюджэту рэспублікі, правасудцзю, арбітражу, пракурорскаму нагляду і інш. Замацоўваліся парадак фарміравання судовых органаў рэспублікі, падначаленне органаў пракуратуры Генеральнаму пракурору СССР. Асобны раздзел, як і ў папярэдняй Канстытуцыі, быў прысвечаны дзяржаўнай сімво-ліцы - гербу, сцягу, гімну Беларускай ССР. У наступныя гады ў сувязі з пачаткам перабудовы ў СССР і актывізацыяй дэмакратычных працэсаў, якія набіралі моц і ў Беларус­кай рэспубліцы, а потым у сувязі са спыненнем існавання Саюза ССР у Канстытуцыю БССР 1978 г. быў унесены цэлы шэраг істотных змяненняў. У 1990 і 1991 гг. у Канстытуцыю былі унесены важныя змяненні, якія тычыліся палітычнай, эканамічнай сістэмаў дзяржавы, формаў права ўласнасці і інш. Змяненні канстытуцыйнага закона працягваліся і ў далейшым. Дзеянне Канстытуцыі БССР 1978 г. спынілася ў сувязі з прыняц-цем 15 сакавіка 1994 г. на 13-й сесіі Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання новай Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь.

73. Внешнеполитическая деятельность БССР в 1944-1980 гг. У канцы вайны актывізуецца міжнародная дзейнасць вышэйшых органаў улады Саюза ССР. 1 лютага 1944 г. Вярхоўны Савет СССР прыняў закон «Аб прадастаўленні союзным рэспублікам паўнамоцтваў у вобласці знешніх зносінаў і аб пераўтварэнні ў сувязі з гэтым Народнага камісарыята замежных спраў з агульнасаюзнага ў саюзна-рэспубліканскі». Закон замацаваў права саюзных республік уступаць у непасрэдныя адносіны з замежнымі дзяржавамі, заключаць з імі дамовы і абменьвацца дыпламатычнымі прадстаўнікамі. У сувязі з гэтым Вярхоўны Савет БССР 24 сакавіка 1944 г. прыняў закон «Аб утварэнні Народнага камісарыята замежных спраў», на падставе чаго быў унесены шэраг дапаўненняў у Канстытуцыю БССР 1937г. Наркамат замежных спраў БССР адразу ж пачаў актыўна ўдзельнічаць у міжнародных зносінах. Напрыклад, увосень 1944 г. адбываліся беларуска-польскія перамовы па пытаннях змянення дзяржаўнай мяжы. 26 сакавіка 1946 г. Наркамат замежных спраў БССР быў пераўтвораны ў Міністэрства замежных спраў. Утвораны орган разгарнуў актыўную дзейнасць у сферы міждзяржаўных адносінаў БССР, пацверджаннем чаму з'явіўся ўдзел БССР, разам з 50 іншымі дзяржавамі, у заснаванні Арганізацыі Аб'яднаных Нацый і ў распрацоўцы яе СтатутаПытанне аб удзеле ўсіх савецкіх рэспублік у ААН было пастаўлена дэлегацыяй СССР увосень 1944 г. на перамовах ў Думбартон-Оксе. Аднак толькі на Ялцінскай канферэнцыі ў лютым 1945 г. была дасягнута дамова аб прадстаўніцтве ў ААН дзвюх з 16 савецкіх рэспублік- Беларускай ССР і Украінскай ССР. Адразу ж пасля адкрыцця канферэнцыі Аб'яднаных Нацый 26 красавіка 1945 г. савецкая дэлегацыя паставіла пытанне аб уключэнні Беларускай і Украінскай рэспублік у склад ААН, матывуючы гэта тым, што яны валодаюць суверэннымі правамі, «кожная з іх выставіла па мільёну байцоў у Чырвоную Армію» і што менавіта на гэтыя рэспублікі абрынуўся першы ўдар фашызму. Рашэнне аб уключэнні УССР і БССР у лік паўнапраўных членаў ААН было прынята аднагалосна. 6 мая 1945 г. паўнамоцная дэлегацыя БССР на чале з народным камісарам замежных спраў К.У. Кісялёвым прыбыла ў Сан-Францыска і ўключылася ў працу канферэнцыі ААН. 26 чэрвеня 1945 г. упаўнаважаныя дзяржаў - заснавальніц ААН, у тым ліку і прадстаўнікі Беларускай ССР, падпісалі Статут ААН. 30 жніўня 1945 г. Прэзідыум Вярхоўнага Савета БССР ратыфікаваў Статут ААН. Удзел Беларускай ССР у працы ААН паклаў пачатак новаму эта­пу яе знешнепалітычнай дзейнасці, якая працякала ў адпаведнасці з нормамі міжнароднага права і здзяйснялася ў розных міжнародных формах. Рэспубліка мела свае прадстаўніцтвы ў некаторых краінах, вяла значную дыпламатычную перапіску, удзельнічала ў працы роз­ных міжнародных канферэнцый і арганізацый, мела значную дагаворную практыку, аказвала дапамогу развіваючымся краінам. Цэнтральныя органы знешніх зносінаў (Прэзідыум Вярхоўнага Савета БССР, Савет Міністраў БССР) і замежныя органы знешніх зносінаў (прадстаўніцтвы, дэлегацыі і інш.) выступалі з рознымі дэкларацыямі, заявамі і зваротамі па агульных і прыватных пытаннях міжнародных адносінаў. 3 цягам часу ўсталяваліся пастаянныя кантакты ўрада БССР з замежнымі дзяржавамі і міжнароднымі міжурадавымі арганізацыямі. У паеляваенны перыяд атрымалі далейшае развіццё міжнародна-прававыя формы знешнепалітычнай дзейнасці Беларускай ССР, яна уступала ў непасрэдныя перамовы з замежнымі дзяржавамі. Аднак у цэлым міжнародная дзейнасць рэспублікі ажыццяўлялася ў межах «агульнай лініі сацыялізму» пад непасрэдным кантролем кіраўніцтва СаюзаССР

74. Правовые основы правозглашенія государственного суверенітета Белорусской ССР. У канцы 80-х гг. выразна стала выяўляцца тэндэнцыя нарастания палітычнага руху за выхад са складу СССР і імкненне савецкіх рэспублік да набыцця рэальнага суверэнітэту. Першымі пачалі рэалізацыю гэтай мэты прыбалтыйскія рэспублікі. Так, у сакавіку 1990 г. Вярхоуны Савет Літоўскай рэспублікі абвясціў аб аднаўленні поўнага дзяржаўнага суверэнітэту. Потым аб сваім суверэнітэце абвясцілі Латвійская і Эстонская рэспублікі. 27 ліпеня 1990 г. Вярхоўны Савет Беларускай ССР прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце рэспублікі. Дэкларацыя вызна­чыла новыя суадносіны ўладных паўнамоцтваў Саюза ССР і Бела­рускай рэспублікі. Раней існаваўшая сістэма ўлады была скасавана. На тэрыторыі Беларусі было аб'яўлена вяршэнства Канстытуцыі БССР і законаў рэспублікі, а не Канстытуцыі і законаў СССР. Прыняцце Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР азначала, што Беларусь вылучыла ў якасціабсалютнага прыярытэту свой уласны шлях дзяржаўнага развіцця, хоць і не выключала мажлівасці аб'яднання з іншымі рэспублікамі ў новай Саюзнай дзяржаве. У сакавіку 1991 г. на агульнасаюзным рэферэндуме большасць насельніцтва Беларусі выказалася за ўступленне ў абноўлены Саюз. Тады ж Вярхоўны Савет БССР прыняў пастанову «Аб канцэпцыі но­вага Саюзнага дагавору», у якой было замацавана палажэнне «прызнаць мэтазгодным уваходжанне Беларускай ССР у склад Саюза ССР з улікам пёраўтварэння яго ў сапраўды дэмакратычную прававую дзяржаву, заснаваную на добраахвотным аб'яднанні раўнапраўных суверэнных рэспублік».Адначасова быў прыняты Закон «Аб асноўных прынцыпах народаўладдзя ў Беларускай ССР», у якім абвяшчалася, што ўся ўлада ў БССР належыць народу, які з'яўляецца носьбітам суверэнітэту і адзінай крыніцай дзяржаўнай улады ў рэспубліцы. Падкрэслівалася, што выключнае права выступаць ад імя народа належыць Вярхоўнаму Савету Беларускай ССР. Ідэі забеспячэння суверэнітэту БССР і захавання СССР у жыцці не былі рэалізаваныя. У жніўні 1991 г. групай вышэйшых дзяржаўных і партыйных дзеячаў СССР была зроблена спроба дзяржаўнага перавароту шляхам стварэння Дзяржаўнага камітэта па надзвычайным становішчы (ДКНС) з мэтай аднаўлення ранейшай сістэмы функцыянавання дзяржавы. Усё гэта стварыла перадумовы для паскарэння працэсу рэфармавання грамадства ў СССР і хуткага набыцця Беларускай рэспублікай поўнай незалежнасці.25 жніўня 1991 г. Вярхоўны Савет Беларускай ССР прыняў За­кон «Аб забеспячэнні палітычнай і эканамічнай самастойнасці БССР». 19 верасня 1991 г. - Закон «Аб назве Беларускай ССР і ўнясенні змяненняў у Дэкларацыю Вярхоўнага Савета БССР аб дзяржаўным суверэнітэце БССР і Канстытуцыю (Асноўны Закон) Беларускай ССР». У адпаведнасці з гэтым Законам беларуская дзяржава стала звацца «Рэспубліка Бела­русь», скарочана - «Беларусь». Была зменена таксама дзяржаўная сімволіка. 18 кастрычніка быў прыняты важны Закон «Аб грамадзянстве Рэспублікі Беларусь».8 снежня 1991 г. у Белавежскай пушчы кіраўнікі Расіі, Беларусі і Украіны падпісалі Дагавор аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД). Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь ратыфікаваў гэты дагавор 10 снежня 1991 г. Адначасова была прынята пастанова аб дэнансацыі дагавору 1922 г. аб стварэнні Саюза ССР. Дагавор аб Садружнасці Незалежных Дзяржаў аб'яўляўся адкрытым для далучэння да яго іншых дзяржаў - былых рэспублік СССР. Афіцыйным месцам знаходжання каардынацыйных органаў СНД быў абраны Мінск. 21 снежня 1991 г. насустрэчыў Алма-Аце падпісваецца пратакол да Белавежскага пагаднення аб утварэнні СНД, у адпа­веднасці з якім на раўнапраўнай аснове ўтвараецца Садружнасць 11 незалежных дзяржаў - Расіі, Беларусі, Украіны, Малдовы, Арменіі, Азербайджана, Казахстана, Кыргызстана, Узбекістана, Туркменістана.Таджыкістана. Пазнейу Садружнасць увайшла і Грузія.У Дэкларацыі ўдзельнікі сустрэчы заявілі аб імкненні пабудаваць дэмакратычныя прававыя дзяржавы, адносіны паміж якімі павінны развівацца на аснове ўзаемнага прызнання і павагі дзяржаўнага суверэнітэту, неад'емнага права на самавызначэнне, прынцыпаў раўнапраўя і неўмяшання ва ўнутраныя справы.У Дэкларацыі аб'яўлялася, што з утварэннем СНД Савецкі Саюз спыняе сваё існаванне. 25 снежня Прэзідэнт СССР М.С. Гарбачоў (пасада Прэзідэнта СССР была ўсталявана ў сакавіку 1990 г.III з'ездам народных дэпутатаў СССР) абвясціў, што ў сувязі з распадам Саюза ССР ён спыняе сваю дзейнасць на пасадзе Прэзідзнта СССР.

75. Формирование системы государственных органов РБ в 90-е гг XXвв. 15 сакавіка 1994 г. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь была прынята Вярхоўным Саветам Рэспублікі Беларусь.Канстытуцыя аб'яўляла Рэспубліку Беларусь унітарнай дэмакратычнай сацыяльнай прававой дзяржавай. Упершыню Канстытуцыя РБ 1994 г. абвясціла на канстытуцыйным узроўні пра­вы чалавека, свабоды і гарантыі іх рэалізацыі вышэйшай каштоўнасцю і мэтай грамадства і дзяржавы. Важным прынцыпам фарміравання прававой дзяржавы Кансты­туцыя Рэспублікі Беларусь разглядала падзел уладаў на заканадаўчую, выканаўчую і судовую. Вышэйшым прадстаўнічым заканадаўчым органам у Рэспубліцы Беларусь аб'яўляўся Вярхоўны Савет, які складаўся з 260 дэпутатаў, абраных тэрмінам на 5 гадоў, У кампетэнцыю Вярхоўнага Савета ўваходзіла прыняцце і змяненне Канстытуцыі; прыняцце законаў і пастаноў; ажыццяўленне кантролю за іх выкананнем; тлумачэнне Канстытуцыі і законаў; прызначэнне выбараў дэпутатаў Вярхоўна-га Савета, выбараў Прэзідэнта; абранне суддзяў Канстытуцыйнага, Вярхоўнага і Вышэйшага Гаспадарчага судоў, Генеральнага пракурора, Савета Кантрольнай палаты, старшыні і членаў кіраўніцтва Нацыянальнага банка, ратыфікацыя і дэнансацыя міжнародных дагавораў і інш.Законы і пастановы Вярхоўнага Савета лічыліся прынятымі, калі за іх прагаласавала большасць дэпутатаў (пры ўмове, калі іншае не прадуі леджвалася Канстытуцыяй). У дзёсяцідзённы тэрмін са дня прыняцця законы павінны былі накіроўвацца на подпіс Прэзідэнту. Канстытуцыяй РБ 1994 г. быў прадугледжаны пералік суб'ектаў, якім належыла права заканадаўчай ініцыятывы: дэпутаты Вярхоўнага Савета, пастаянныя камісіі Пар­ламента, Прэзідэнт, Канстытуцыйны суд, Вярхоўны і Вышэйшы Гас-падарчы суды, Генеральны пракурор, Кантрольная палата, Нацыя-нальны банк, а таксама грамадзяне рэспублікі ў колькасці не меней за 50 тысяч чалавек, якія валодалі выбарчым правам. Правам тлумачэння Канстытуцыі валодаў беларускі Парламент. Вялікую ўвагу надавала Канстытуцыя статусу Прэзідэнта РБ. Галава дзяржавы і выканаўчай улады ў Рэспубліцы Беларусь абіраўся непасрэдна народам тэрмінам на 5 гадоў. Прэ-зідэнт уступаў у пасаду пасля прыняцця прысягі. Адна і тая ж асоба магла абірацца на пасаду Прэзідэнта не больш як на два тэрміны. Адпаведна з Канстытуцыяй Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь з'яўляўся Галоўнакамандуючым Узброенымі Сіламі рэспублікі, здзяйсняў кіраўніцтва сістэмай органаў выканаўчай улады, забяспечваў іх узаемадзеянне з прадстаўнічымі органамі; ствараў і касаваў міністэрствы, дзяржаўныя камітэты і іншыя цэнтральныя органы кіравання рэспублікі; прадстаўляў Вярхоўнаму Савету кандыдатуры для абрання на пасады старшыняў Канстытуцыйнага, Вярхоўнага, Вышэйшага Гаспадарчага судоў, старшыні кіраўніцтва Нацыянальнага банка; прадстаўляў дзяржаву ў адносінах з іншымі краінамі і міжнароднымі арганізацыямі. У Канстытуцыі рэгламентавалася дзейнасць Кабінета Міністраў, члены якога прызначаліся і вызваляліся ад пасады Прэзідэнтам, замацоўваліся асновы арганізацыі і дзейнасці судоў і інш.У 1994 г. першым Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь быў абраны Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка. 10 ліпеня ў другім туры галаса­вання за яго прагаласавалі 81 % грамадзян. Важнымі палажэннямі перадвыбарнай праграмы Прэзідэнта былі: барацьба з карупцыяй і злачыннасцю; забеспячэнне суверэнітэту, эканамічнай і палітычнай стабільнасці рэспублікі; правядзенне курсу на рэфарміраванне грамадскіх адносінаў; паляпшэнне матэрыяльнага становішча народа. Наступны этап развіцця заканадаўства Беларусі быў звязаны з рэферэндумам 1996 г., прыняўшым Канстытуцыю Рэспублікі Бела­русь са змяненнямі і дапаўненнямі, якая і зараз з'яўляецца дзеючым Асноўным Законам. У Асноўным Законе быў замацаваны прынцып вяршэнства пра­ва (арт. 7), што забяспечвае больш поўную рэалізацыю канцэпцыі падзелу ўладаў і большую свабоду судовых органаў пры здзяйсненні правасуддзя. У адпаведнасці з новымі палажэннямі Канстытуцыі галавой дзяр­жавы, гарантам Канстытуцыі Рзспублікі Беларусь, гарантам правоў і свабодаў чалавека і грамадзяніна з'яўляецца Прэзідэнт. Ён прымае меры па ахове суверэнітэту Рэспублікі Беларусь, яе нацыянальнай бяспекі і тэрытарыяльнай цэласнасці, забяспечвае палітычную і эканамічную стабільнасць, пераемнасць і ўзаемадзеянне органаў дзяржаўнай ула-ды, здзяйсняе пасрэдніцтва паміж органамі дзяржаўнай улады і інш. Новымі палажэннямі Канстытуцыі быў пашыраны пералік актаў заканадаўства дэкрэтамі і ўказамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Нацыянальны сход адпаведна Канстытуцыі з'яўляецца вышэйшым прадстаўнічым і заканадаўчым органам у Рэспубліцы Беларусь. Ён складаецца з дзвюх палат - Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі. Палата прадстаўнікоў разглядае па прапанове Прэзідэнта альбо па ініцыятыве не меней за 150 тысяч грамадзян, якія валодаюць выбарчым правам, праекты законаў аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Канстытуцыю, аб тлумачэнні Канстытуцыі; прызначае выбары Прэзідэнта, дае згоду Прэзідэнту на прызначэнне Прэм'ер-міністра, заслухоўвае даклад Прэм'ер-міністра аб праграме дзейнасці ўрада і ўхваляе або адхіляе праграму, прымае адстаўку Прэзідэнта і інш. Савет Рэспублікі ўхваляе або адхіляе прынятыя Палатай прадстаўнікоў праекты законаў аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у Канстытуцыю, аб тлумачэнні Канстытуцыі, праекты іншых законаў. Ён дае згоду на прызначэнне Прэзідэнтам старшыні Канстытуцыйнага Суда, старшыні і суддзяў Вярхоўнага Суда, старшыні Цэнтраль-най камісіі па выбарах і правядзенні рэспубліканскіх рэферэндумаў, Генеральнага пракурора, старшыні і членаў Кіраўніцтва Нацыянальнага банка; абірае шэсць суддзяў Канстытуцыйнага Суда; разглядае высунутае Палатай прадстаўнікоў абвінавачанне супраць Прэзідэнта аб здзяйсненні дзяржаўнай здрады або іншага цяжкага злачынства, прымае рашэнне аб яго расследаванні. Законапраекты становяцца законамі пасля прыняцця Палатай прадстаўнікоў і ўхвалы Саветам Рэспублікі большасцю галасоў ад поўнага складу кожнай палаты.

76. Развитие законодательства РБ в 1990-е гг XXвв. 15 сакавіка 1994 г. Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь была прынята Вярхоўным Саветам Рэспублікі Беларусь. Канстытуцыя аб'яўляла Рэспубліку Беларусь унітарнай дэмакратычнай сацыяльнай прававой дзяржавай. Упершыню Канстытуцыя РБ 1994 г. абвясціла на канстытуцыйным узроўні пра­вы чалавека, свабоды і гарантыі іх рэалізацыі вышэйшай каштоўнасцю і мэтай грамадства і дзяржавы. Абвяшчэнне Канстытуцыяй Рэспублікі Беларусь мэтай пабудову прававой сацыяльнай дзяржавы запатрабавала радыкальнага абнаўлення заканадаўства. Канстытуцыйныя нормы служылі асновайдля далейшага ўдасканалення заканадаўства рэспублікіі яго кадыфікацыі. На падставе Канстытуцыі былі распрацаваны і прыняты шматлікія законы: у 1995 г. - «Аб друку і іншых сродках масавай інфармацыі», «Аб стандартызацыі», “Аб інфарматызацыі” «Аб аўтарскім праве і сумежных правах», «Аб зваротах грамадзян» і інш.; у 1996 г. - «Аб Вярхоўным Савеце», «Аб Узброеных сілах», «Аб выбарах дэпутатаў Вярхоўнага Савета», «Аб навуковай дзейнасці»; былі ўнесены змяненні і дапаўненні у Крымінальны і Крымінальна-працэсуальны кодэксы, а таксама ў Кодэкс аб адміністрацыйных правапарушэннях, у законы «Аб падатку на нерухомасць», «Аб падатках і зборах, спаганяемых у бюджэт», «Аб Пракуратуры» і г.д. У чэрвені 1996 г. быў прыняты Закон «Аб прызнанні страціўшымі сілу заканадаўчых актаў Рэспублікі Беларусь па пытаннях дзяржаўнай сімволікі». На рэферэндуме 14 мая 1995 г. па пытанні аб нацыянальнай сімволіцы большасць насельніцтва выказалася за новыя, прапанаваныя Прэзідэнтам, варыянты герба і сцяга. На рэферэндуме было прынята таксама рашэнне аб наданні рускай мове нараўне з беларускай статусу дзяржаўнай мовы. Наступны этап развіцця заканадаўства Беларусі быў звязаны з рэферэндумам 1996 г., прыняўшым Канстытуцыю Рэспублікі Бела­русь са змяненнямі і дапаўненнямі, якая і зараз з'яўляецца дзеючым Асноўным Законам. Канстытуцыя з'явілася асновай для далейшага развіцця заканадаўства Рэспублікі Беларусь. Канец 90-х гг. XX ст. азначыўся ўнясеннем значных змяненняў і дапаўненняў у дзеючыя нарматыўныя прававыя акты і актыўнай кадыфікацыйнай працай. Так, у 1997 г. былі унесены змяненні і дапаўненні ў законы: «Аб Канстытуцыйным Судзе Рэспублікі Беларусь», «Аб дзяржаўнай статыстыцы», «Аб рэкламе», «Аб ахове атмасфернага паветра», «Аб мерах барацьбы з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй», «Аб органах дзяржаўнай бяспекі Рэспублікі Беларусь» і інш. 1998 г. азначаны прыняццем шматлікіх новых законаў і кодэксаў. Так, былі прыняты Мытны кодэкс, Водны кодэкс, Грамадзянскі і Гаспадарча-працэсуальны кодэксы Рэспублікі Беларусь, а таксама законы «Аб радыяцыйнай бяспецы насельніцтва», «Аб дзяржаўным прагназіраванні і праграмах сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь», «Аб Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі», «Аб дзяржаўнай ахове», «Аб знешняй працоўнай міграцыі», «Аб вольных эканамічных зонах», «Аб энергазберажэнні», «Аб Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь і падпарадкаваных яму дзяржаўных органах» і інш. Шмат кодэксаў было прынята таксама ў 1999 г.: «Аб зямлі», «Аб шлюбе і сям'і», Паветраны, Грамадзянска-працэсуальны, Жыллёвы, Працоўны, Крымінальны і Крымінальна-працэсуальны кодэксы. У другой палове 90-х гг. значную ролю ў рэгламентацыі разнастайных пытанняў дзяржаўнага жыцця ў Рэспубліцы Беларусь сталі адыгрываць дэкрэты і указы Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Важнае значэнне для развіцця дзяржаўнасці Беларусі мелі падпісаныя дзяржаўна-прававыя пагадненні з Расійскай Федэрацыяй. 2 красавіка 1996 г. быў падпісаны Дагавор аб стварэнні Садружнасці Беларусі і Расіі; 2 кастрычніка 1997 г. - Дагавор аб Саюзе Беларусі і Расіі. 8 снежня 1999 г. Рэспубліка Беларусь і Расійская Федэрацыя заключылі Дагавор аб стварэнні Саюзнай дзяржавы. Рэспубліка Беларусь пры ўдасканаленні ўласнага заканадаўства ўлічвае вопыт не толькі былых савецкіх рэспублік, але ўсіх суседніх дзяржаў, а таксама назапашаны сусветны вопыт і нормы міжнароднага права. Пасля абвяшчэння незалежнасці дзяржавы Парламентам Рэспублікі Беларусь была ратыфікавана значная колькасць міжнародна-прававых дакументаў. У развіцці права Рэспублікі Беларусь у канцы XX ст. можна вылучыць некалькі тэндэнцый, якія сведчаць аб інтэнсіўным удасканаленні айчыннай прававой сістэмы. Па-першае, гэта абнаўленне папярэдняга заканадаўства з мэтай павышэння яго эфектыўнасці і прыс­тасавання да новых сацыяльна-эканамічных умоў на шляху пабудовы сацыяльнай прававой дзяржавы, а таксама прыняцце шэрагу но­вых законаў з мэтай больш паспяховага рэгулявання важнейшых сфе-раў жыццядзейнасці дзяржавы і грамадства. На мяжы стагоддзяў другой важнай тэндэнцыяй стала актыўная кадыфікацыя заканадаўства Рэспублікі Беларусь. Было прынята каля дваццаці новых кодэксаў і перш за ўсё па важнейшых галінах права -грамадзянскім, грамадзянска-працэсуальным, гаспадарча-працэсуальным, сямейным, працоўным, жыллёвым, крымінальным, крымінальна-працэсуальным, крымінальна-выканаўчым, адміністрацыйным і інш.На сучасным этапе ў мэтах далейшага ўдасканалення сістэмы заканадаўства актуальным з'яўляецца пытанне аб сістэматызацыі абноўленага заканадаўства шляхам стварэння Зводу законаў Рэс-публікі Беларусь.