4. Займеннік як часціна мовы.

Займ. — самаст. ч. м., якая ўказв. на прадм., прыметы, к-ць, але не назыв. іх. Займ. маюць абагульн. зн-не, якое канкр-ца, стан. зразумел. т-кі ў кантэксце. Напр., у ск. Душой я вольны чалавек і гэткім буду цэлы век. агульн. знач. як-ці, выражанае займ. гэткім, канкр-ца значэннем прым. вольны.

Суадноснасць з інш. ч. м. Знач., марфал-мі прыметамі і сінтакс. ф-цыямі адны займ. набліж. да назоўн., 2-я — да прым., 3-я — да лічэбн. Зн. м/выдзел.: займ-наз-кі (абагульн.-прадметн.): я, ты, мы, вы, ён (яна, яно), яны, сябе, хто, што, ніхто, нішто, нехта, нешта, хтосьці, штосьці, хто-небудзь, што-небудзь, абы-хто, абы-што; займ-прым. (абагульн.-якасн.): мой, твой, свой, наш, ваш, які, катары, чый, гэты, такі, той, кожны, усякі, самы, увесь, сам, некаторы, ніякі; займ.і-лічэб. (абагульн.-колькасн.): колькі, столькі, гэтулькі, некалькі.

Займ.-прым. дапас. да наз-каў і змян. па род., лік.і скл. (кожны дзень, кожная траўка), а займ., суадносн. з наз-мі або лічэбн., змян. па скл. (вы, вас, вам...) . У сказе займ. м/выступ.у ролі дзейн.: Мы гады ўславім росквітам зямлі.; азн-ня: Над хатаю месяц чырвоны.; дап-ня: Ускарміла зямля, успаіла і яго, і цябе, і мяне.; рэдка — выказн.: Першае слова — твае.; ак-ці: Пісаць вучыўся сам. (К-с)

Разрады паводле знач-ня: 1) асабовыя служаць аналітычным сродкам выражэння персанальнасці.: я, мы, ты, вы, ён, яна, яно, яны. Займ. я абазн. таго, хто гавор., ты — да каго звярт. у размове, ён, яна, яно, яны — пра каго ці пра што ідзе гутарка.

2) зваротныя- указвае на аднсіны асобы да самой сябе: сябе; 3) прыналеж- указв.на прыналежнасць прадмета адной з трох асоб..: мой, наш, твой, ваш, свой, іхні, яго, яе, іх; 4) указальн.- указ.на прадметы,іх якасці,або колькасць: гэты, той, такі, гэ-такі, столькі, гэтулькі; Гэтымі рукамі ён увесь час майструе.Сам указ. на асобу ці прадм., якія ўтвар. дз-не без ч/н дапамогі, або служ. для ўзмацн. знач. наз.: Сам сабе чалавек не вораг! Увесь паказв. сукуп-ць з'яў ці ахоп дз-нем усяго прадмета: Усе даецца ўпартай працай. Усякі, кожны, іншы выдзял. адзінк. прадм. з раду падобных: Кож­ны наш дзень богаты подзвігамі.

5) азначальн.-на абагульненую часць або уласцівасць прадметаў: сам, самы, увесь, усякі, кожны, іншы, усе, усе, уся; 6) пытальныя- ужыв у пытал.сказах і выраж.пытанне пра асобу ці прадмет; адносн.- служ для сувязі частак у складаназалеж.сказе і паказв.на адносіны даданай да галоўн.часткі : хто?што?які?катары?чый?колькі?; 7) адмоўн – пры дапамозе прыстаў.ні.: ніхто, нішто, ніякі, ніный; Адм. – ўказв. на адсут-ць пэўн. прадм., іх як-цей ці прымет. Утв-ца яны ад пыт-адносн. пры дап. прыст. ні-: ніхто, нішто, ніякі, нічый: Ніхто так не адчу.вае набліжэнне вясны, як дзеці.

8) няпэўн нехта, нешта, некато­ры, нейкі, нечы (нейчы), некалькі, хтосьці, штосьці, якісьці, чыйсьці, хто-небудзь, што-небудзь, які-небудзь, чый-небудзь, абы-што, абы-хто, абы-чый, абы-які, хто-ніхто, сёй-той, што-нішто. Няпэўн. – ўказв. на няпэўн. асоб і няп. прадм., як-ці і ўласц-ці. Утв. яны ад пыт-адносн. пры дап. прыст. не-, абы-: нехта, нешта, нечы: У кожной справе нехта першы праходзіць цяжкасці шукання.Пытална-адносныя – служ. для выраж. ці для сувязі частак у складаназал. ск.: Хто шмат пражыў, той шмат пабачыў.