Раздел III
Урок культуры народов Якутии, его подготовка и проведение
Типы уроков и форм обучения в среднем звене учащихся
Уруок. Уруок типтэрэ: тµмµктµµр, комбинированнай, нестандартные уроки.
Урок.
2. Уруогу ырытыы схемата, кірµІнэрэ.
Схема и виды анализа урока.
IV. САХА РЕСПУБЛИКАТЫН НОРУОТТАРЫН КУЛЬТУРАТЫН ҐЈРЭТИИГЭ ҐЛЭ ФОРМАЛАРА
1. Уруок. Уруок типтэрэ: тµмµктµµр, комбинированнай, нестандартные уроки.
Урок. Типы уроков:
Уруок - µірэтэр µлэни тэрийии сµрµн формата. Уруогу былааннааґын, аттарыы µірэтиллэр тема ис хоґоонуттан, кээмэйиттэн уонна учуутал туруорар сыалыттан тутулуктаах. Хас биирдии уруок бэйэтэ чопчу кірµІнээх. Уруокка ханнык ис хоґоонноох µлэ ыытыллыбытынан эбэтэр сµрµн соруга туох буоларыттан кірін, уруок тибин быґаарыллар.
Уруок тибин µс кірµІІэ араарыахха сіп: 1) кинилэр ис хоґоонноруттан кірін, маннык уруоктаоры араарыллар (саха итэ±элэ, сиэр-туом; олох-дьаґах культурата; историческай кірµµ; искусство; хотугу норуоттар культуралара); 2) уруокка туттуллар сµрµн ньыманан салайтаран,бу курдук уруоктары оІоролллор: лекция-уруок, сэґэргэґии-уруок, киинэ-уруок, экскурсия-уруок, о±о бэйэтин µлэтин уруога уонна комбинированнай уруок; 3. µірэтиллэр тема±а о±о кыттыытын характерын учуоттаґынтан маннык типтээх урулоктар баар буолаллар: µірэх программатын са±алыыр уруок, µірэх дьылын тµмµктµµр уруок, саІа матырыйаалы µірэтэр урулок, чиІэтии урулога, практическай µлэ уруога, хатылааґын уруога, о±о билиитин-билгэлии бэрэбиэркэлиир уруок.
Тірµт культура уруоктарыгар проектнай ис хоґоонноох µлэни тэрийии кідьµµстээх. Уруокка биллэрэр, µірэтэр, сайыннарар, дьо±ур иІэрэр ірµттэр хайпаан да дьµірэлэґиэхтээхтэр. Онон µірэтэр-иитэр µлэ кідьµµґµн улаатыннарар туґуттан, учуутал уруоктар типтэрин айымньылаахтык талан туґаныахтаах.
Тµмµктµµр уруок
Булкаас уруок
Хонтуруол, ону таґынан билиини, µірµйэ±и уонна сатабылы ситэрии, чочуйуу уруога.
2. Уруогу ырытыы схемата, кірµІнэрэ.
Схема и виды анализа урока.
Уруогу ырытыы араас кірµІнэрэ бааллар.
1. Уопсай сибидиэнньэ:
-уруок кµнэ-дьыла;
Уруок тиэмэтэ;
Уруок сыала-соруга.
2. Уруок тэрилэ:
3. Уруок ис хоґооно:
- Уруок ис хоґооно кини сыалларыгар, бырагыраамма±а сіп тµбэґиитэ;
- ханнык билиини, µірµйэ±и уонна сатабылы биэрэрэ;
- µірэнээччилэр туох саІаны биллилэр, ханнык билиини, µірµйэ±и, сатабылы баґылаатылар;
- µірэнээчилэр айар дьо±урдара сайдарыгар уруок матырыйаалын кідьµµґэ;
- µірэнии ханнык сµрµн уонна анал µірµйэхтэрэ, сатабыллара сайынна;
- биридимиэттэри ситимнээн µірэтии туруга;
- уруок о±олор µірэххэ тардыстыыларын тіґі кµµґµртэ.
4. Уруок тиибэ уонна тутула:
- урок кірµІµн талыы тіґі оруннаа±а;
- тиэмэни µірэтии тиґигэр бу уруок миэстэтэ;
- ааспыт уруоктары кытта ситим хайда±а;
- уруок тµґµмэхтэрин утума уонна логическай ситимэ;
- уруок тутула кини тиибигэр сіп тµбэґиитэ;
- уруок биир кэлимэ, тµмµктэниитэ хайдах ситиґилиннэ.
5. Ґірэтии бириинсиптэрин киллэрии:
- дьиІ олоххо научнай µірэтии кістµµтэ;
- µірэтии о±о±о тиийимтиэ бириинсибэ хайдах ситиґилиннэ
- кірдірір босуобуйа туох аналлаах туттуллубута;
- билиини, µірµйэ±и уонна сатабылы µіскэтиигэ тиґик уонна утум бириинсибэ хайдах киирдэ;
- µірэнээччилэр ис санааларынан ылына, кіхтііхтµк уонна ба±аран туран µірэниилэрэ хайдах ситиґилиннэ;
- уруокка о±ону сайыннарыы тіґі табылынна;
- билиини иІэрии ханнык суола баґыйара (репродуктивнай, кірдµµр, айар);
- биирдиилээн уонна арааран µірэтии тутуґуллуута;
- о±олору µірэххэ кі±µлээґин ньымалара.
6. Ґірэтии методтара (ньымалара):
- туттуллубут ньымалар уруок сыалыгар тіґі сіптііхтірі;
- кинилэр о±о билиитигэр дьайыылара;
- ханнык ньыма о±ону µірэххэ кі±µлээбитэ;
- бэйэ ійµнэн µлэ хайдах былааннаан ыытыллыбыта уонна ол о±о билиини хасыґан булар дьо±урун тіґі сайыннарда.
7. Уруокка о±о µлэтин тэрийии:
- хас тµґµмэх аайы сыал-сорук туруута;
- µірэтии кірµІнэрин дьµірэлээґин (биирдиилээн, білі±µнэн, бµттµµн);
- µлэ араас кірµІµн утум-ситим солбуйан иґии;
- µірэнээччилэр µлэлэрин хонтуруоллааґын;
- µірэнээччилэр билиилэрин, сатабылларын сыаналааґын тіґі сібі;
- учуутал о±ону сайыннарар µлэтэ (логическай толкуй, бэйэ санаатын этии, тэІниир дьо±ур, тµмµктээґин);
- µірэнээччилэри салайыыга учуутал туттар ньымата;
- тµґµмэх, уруок тµмµктэрин оІоруу.
8.Учуутал µлэтин тиґигэ:
- уруогу сіпкі тэрийии (бириэмэни тутуґуу, тµґµмэ±и ситимнээн солбуйуу, о±олор µлэлэрин салайыы, кылаас бол±омтотун тутуу, дьиссипилиинэни олохтооґун);
- о±ону µірэнэргэ µірэтии;
- барыллар тиэмэ кээмэйин быґаарыы;
- учуутал быґыыта-майгыта: куолаґа, сіптііх сыґыана, кылааска ханан сылдьара, тас кірµІэ, туттар-хаптар майгыта, тыла-іґі, о±о уйул±атыгар тиийэр дьо±ура, майгыта-сигилитэ (демократичнай, авторитарнай), кырдьыгы тутуґуута;
- о±о майгытыгар сіп тµбэґэр табыгастаах сыґыан.
9. Ґірэнээччилэр µлэлэрин тиґигэ:
- уруок араас тµґµмэ±эр кіхтііхтµк кыттыы;
- уруок килиимэтигэр сіптііх сыґыан;
- учууталга, биридимиэккэ, дьиэ±э µлэ±э сыґыаннара;
- билиини иІэринии таґыма;
- ылбыт билиини, µірµйэ±и уонна сатабылы айымньылаахтык туґаныы.
10. Уруок тµмµктэрэ:
- уруокка торумнаммыт µлэ туолуута;
- уруок биллэрэр, иитэр уонна сайыннарар сыалларын туолуута;
- µірэнээччилэр билиини иІэриниилэрин уонна µлэлиир ньымаларын таґыма;
- µірэнээччи ылыныыта, ійдііґµнэ, ійгі хатааґына;
- уруок тµмµгµн уонна кідьµµґµн сыаналааґын.