37. Суды для городского населенія Беларусі в 13-18 в.

Войтауска-лаунічы суд (суд гарадскога населенія): Скалад: войт, лентвойт, лаунікі (засядацелі). Засядацелей выбіралі мяшчане. Стварауся у горадзе адразу пасля атрымання горадам магдэбургскага права. Кампетэнцыя: Крымінальнага, грамадзянскага гарадскога насельніцтва.

38. Суды для крестьян Беларусі.

Копны суд (суд для сялян). Суддзі копнага суда – копныя мужы і копныя старцы (колькасць іх не была пастаяннай, часцей за усе 10-20 копных мужэй і старцау, магло быць і больш). На пасяджэнне копнага суда прысутнічау прадстаунік дзяржавы ці копнапанскай адміністрацыі, які сачыу за захаваннем права і звычаев. Гэты суд не прытрымлівауся саслоунаму падзелу. Рысы копнага суда: 1) Хуткі. (гарачая капа). 2) Справядлівы. (роуныя правы і шляхціча і сяляніна). 3) Міласлівы. (не быу звязаны жорсткімі нормамі). 4) Дешевый. (не патрабавалася пошліны). 5) У сваей дзейнасці спалучау дзейнасць следчага і судовага органа. (збіралася гарачая капа, якая гнала след). Кампетэнцыя: Разглядвау розныя справы: забойства, пабоі, калецтва, грабежах і іншыя.

40. Государственный строй рп. Ограніченность власті короляю Сейм і его деятельность. Государственно-правовое положеніе вкл в составе рп.

У 1569 г. згодна з актам Люблінскай уніі была створана РП. Статут 1588 замацавау дзярж. суверэнітэт ВКЛ.

Захоувалася: уласныя законадауства, войска, фінансы. Бел. Мова працягвала заставацца дз-най.

Выш. органы улады у РП: король і сойм.

Права караля рэгулявалася “пактам канвента” і “генрыкаускімі артыкуламі”. У Беларусі і Літве

яшчэ і статутам 1588.

41. Генрыкаускія артыкулы. Пакта Канвента.

Пакта Канвента. Утрымлівалі шэраг абавязкау, якія абмяжоувалі правы караля (падпісау Генрых Валуа).

Ен пасля падпісання абавязаны быу захоуваць наступныя умовы: 1) Заключау вечны саюз з Францыяй (кожны павінен быу паслаць войскі на дапамогу другому). 2) Стварыць за свій кошт флот на Балтыйскім моры.

Прадугледжвалася стварэнне сумеснага гандлю.

Генрыхаускія артыкулы (1573). Вызначалі паунамоцтвы каралеускай улады і сойма. Кожны новы кароль абавязаны был падпісаць іх. Генрых Валуа не падпісау іх і яны набылі сілу толькі пасля Стэфана Баторыя (30 мая 1576).

Абвяшчалася: свабоднае абранне караля, свабоднае хрысц. Веравызнанне, абавязак склікаць сойм 1 раз у 2 годы на 66 тыдняу, не склікаць агульнае апалчэнне без згоды сойма, мець пры сябе совет 16-ці сенатарау-рэзідзентау. Забаранялася вызначаць новыя падаткі і пошліны без згоды сойма.

42. Попытки проведения реформ рп во 2-ой половине 18 в. 1-ый раздел рп.

У сярэдзіне XVIII ст. у РП разгарнулася вострая палітычная барацьба паміж прыхільнікамі рэформ дзяржаўнага ладу і рэакцыйнымі коламі каталіцкага духа-венства і магнатаў. Першыя імкнуліся рэфармаваць феадальны дзяржаўны апарат і прыстасаваць яго да новых эканамічных і палітычных умоў, рэакцыйныя колы жадалі захаваць у недатыкальнасці старыя феадальныя парадкі. Так, на канва-кацыйным сойме 1764 г. было ўведзена абмежаванне на выкарыстанне права «ліберум вета».У 1764 г., а затым у 1775 г. у РП уводзіцца абавязковы для ўсіх саслоўяў адзіны мытны падатак з адначасовай адменай унутраных пошлін. У 1766 г. усталёўваецца адзіная сістэма мер і вагаў на ўсёй тэрыторыі РП; у 1773 — 1775 гг. фарміруецца адукацыйная камісія => рэформы ў галіне асветы. Рэформы А.Тызенгаўза, дзякуючы якім на паўночным захадзе Беларусі з'явілася даволі значная колькасць мануфактур. Такім чынам, РП, дзякуюючы рэформам , пэўна здолела б пераадолець не толькі эканамічны, але і палітычны крызіс. Гэтыя рэформы не задаволілі рэакцыйных магнатаў. У верасні 1764 г. яны (Расія і Прусія) пасадзілі на каралеўскі трон свайго стаўленіка Станіслава-Аўгуста Панятоўскага. У другой палове 60-х гг. XVIII ст. Расія і Прусія выкарысталі «каталіцкую» праблему, каб яшчэ больш актыўна дыктаваць сваю волю ўладам РП. У 1768 г. сойм задаволіў памкненні католікау, а таксама прыняў закон пад назвай «Кардынальныя правы», які замацаваў непахіснасць свабоднага прымянення вета, захаванне шляхецкіх правоў і недапуш-чэнне рэформ дзяржаўнага ладу. Трэба таксама адзначыць, што ў «Кардынальных правах» утрымліваліся нормы, якія пазбаўлялі ўласнікаў маёнткаў права прыгаворваць залежных сялян да пакарання смерцю, устанаўлівалі крыміналь-ную адказнасць шляхціца за забойства простага чалавека на тэрыторыі Польшчы. У 1768 г. прыхільнікі «залатой» шляхецкай вольнасці пад старшынствам Ю. Пуласкаса арганізавалі ў канфедэрацыю, якая аб'яднала даволі шырокія колы шляхціцаў-католікаў і заклікала іх да барацьбы за адмену раўнапраўя з праваслаўнымі і пратэстантамі. Барскіх канфедэратаў падтрымала Турцыя, якая пачала вайну з Расіяй. Скарыстаўшы момант, Аўстрыя ў 1769—1770 гг. акупіравала частку Польшчы і Украіны, а Прусія — паўночна-заходнюю частку Польшчы і прапанавала Расіі заключыць дагавор аб сумесным падзеле Рэчы Паспалітай. Па першым падзеле (1772 г.) да Расіі адышла Усходняя Беларусь.