25. Статут Вялікага княства Літоўскага 1529г.: крыніцы, структура, змест, значэнне

Работы па падрыхтоўцы Статута 1529 праводзілася на працягу першай четверціі 16ст.

К 1522 быў падрыхтаваны першы варыант статута, аднак ен не быў зацверджаны, і работы па складанню статута працягваліся да 1529.

Крыніцы для распрацоўкі: звычаевае права, агульназемскія, валасныя, абласныя, гарацкія граматы, судзебнік Казіміра 1468, адміністратыўная судовая практыка дзяржавыв, нормы захлднееўрапейскага і польскага права.

Даследчыкі спрачаюцца: з’яўлялася рымскае прва крыніцай для расрацоўкі.

Упершыню вырашалі шэраг тэарэтычных і практычных пытанняў: пытанні аб разделеніі норм права па галінах права, аб размяшчэнні іх у пэўнай сістэме, увялі шмат н овых палажэнняў, раней невядомых праву ВКЛ.

Раздзелы Статута 29 падзяляюцца на артыкулы.

Першапачаткова было 244 або 245 артыкулаў, у 30 16ст – былі ўнесены дапаўненні ў выніку – 283.

У статуце правазглашалася правіла згодна з якім, все ліца должны былі судзіцца па нормам, ізложанымі в статуце.

Вялікі князь абавязываўся захоўваць тэрытарыяльную целаснасць дзяржавы.

Па статуту 15229 была ўладкавана судовая сістэма ВКЛ (абмяжоваўся памер судовых пошлін, дапускаўся ўдзел у седзе адваката, правазглашалася прававая абарона)

Статут 29 замацаваў прававую абарону правоў і прывілегій саслоўя шляхты.

На думку Юхо, класіфікацыя права Скарыны была выкарстана пры падрыхтоўцы статута.

26. Статут Вялікага княства Літоўскага 1566г.: прычыны распрацоўкі, важнейшыя палажэнні і асноўныя змены ў параўнанні з Статутам 1529г

Змены, якія адбываліся ў сацыяльна-палітычным жыцці ў 40-50г, патрабавалі ўдасканалення права.

Найбольш істотныя захады па падрыхтоўцы праекта новага Статута былі ўжыты ў 1554, калі была створана камісія. (меркавалася 10 челавек, але на самой справе ў склад камісіі ўваходзілі таксама мершалкі, харужыя, прадстаўнікі шляхты і доктара прав.

Праект Статута абмяркоўваўся на соймах, пачынаючы з 1561

Канчаткова Статут быў ухвалены на Бельскім сойме 1564

Упачатку меркавалі ўвесці новы Статут у дзеянне з 11 лістапада 1564, але ен пачаў дзейнічаць з 1 сакавіка 1566

Выдадзены ен быў з дадаткам да яго прывілеяў 1563, 1564 і 1565

Статут падзяляўся на 14 раздзелаў і 367 артыкулаў. Найбольш важныя нормы : нормы дзяржаўнага права, што вызначалі склад тэрыт орыі дзяржавы, парадак утварэння і дзейнасць дзяржаўных органаў, правы і прывілеі пануючага класа.

У статуце былі замацаваны асноўныя прынцыпы права: дзяржаўны сувірынітэт, прыарытэт пісанага права, абмежаванне ўлады вяліызнакага князя.

Паколькі асноўныя часку ядра дзяржавы складалі беларускія землі, беларуская мова была прызнана дзяржаўнай па ўсей тэрыторыі княтсва.

У статуце: абвяшчалася захаванне ўсіх ільгот і прывілеяў, атрыманых шляхтай раней; важнае значэнне мелі нормы, што рэгулявалі парадак прыняцця новых законаў.

Больш пойна і ясна паўторана норма статута 1529, якая забараняла даваць маенткі і пасады “чужаземцам” і суседзям ВКЛ.

У статут ўвайшлі некаторыя ўстарэлыя нормы, якія не адпавядалі новым эканамічным і палітычным адносінам, таму ў чэрвені 1566 былі ўнесены змены.

Правядзенне аграрнай рэформы 1557 і падпісаннеакта Люблінскай уніі выклікалі неабходнасць унесці новыя змены ў заканадаўства.

У 1574 і 1578 – змены і дадаткі, датычыліся норм судовага, крымінальнага, грамадзянскага права.

Ен дзейнічаў у Беларусі і Літве да 1588, а ў правабэрэжней Украіне і ў 17-185ст – называўся валынскі статут.

Вядомы пераклады на лацінскую і польскую мову.