19 даданыя часткі

Асаблівасці

даданых частак

Тып даданай часткі

Пытанні

Што паясняецца ў гал. частцы

Злучнікі і злучальныя словы

Дадатковыя звесткі

Прыклады

1

2

3

4

5

6

Азначаль- ная

які? (ва ўсіх склонах, родах і ліках)

назоўнік, які вы- ступае галоўным ці дад. членам сказа

зл. словы: які, што, хто, чый, дзе, куды, адкуль, калі, як; злучнікі: што, каб, нібы

1. дад. ч. з'яўляецца разгорнутым азна- чэннем;

2. пры назоўніку могуць быць указ. словы: той, гэтакі, такі

Хлопец накіравауся ў той бок, дзе знік магутны цягнік.

у які менавіта?

дзе

[ ¹], (² …).

¹Лабановіч вярнуўся дамоў у надзеі, ²што зноў сустрэне дзяўчыну.

у якой?

што

[ ¹], (² …).

Дапаў- няльная

пытанні

ўскосных

склонаў

1. дзеяслоў-выказ- нік;

2. дапаўненне, выр. указ. займ. той або азначальным займ.: усе, кожны, усякі ці адмоўнымі займ.: ніхто, нішто ва ўскосных склонах

зл. словы: што, хто, які, чый, колькі, дзе, куды, адкуль, як, калі\ злучнікі: што, каб, як, нібы, быццам, ці

¹Я нецярпліва пазіраю ў акно, чакаючы, ²калі пройдзе дождж. (Грах.)

чаго?

калі

[ ¹], (² …).

Дзейні- кавая

хто? што?

дзейнік, выражаны указ. займ. той ці азначальнымі займ.: усе, усё, кожны, усякі

! тыя, што пры

дапаўняльнай

частцы

калі галоўная частка безасабовая, даданая выконвае ролю раз- горнутага дзейніка

^хХто птушку пакрыўдзіць, ²той сам сабе здрадзіць. (Панч.)

хто менавіта?

хто

(¹ …), [ ²].

Нядобра, што ўсё гарачэй пякло сонца. (I. М.)

Выказні- кавая

які менавіта? што менавіта?

выказнік, выр. указальным займ.: той, такі, гэтакі, або азначальным займ. усё

зл. словы; хто, што, які, чый; злучнікі што, быццам, як быц- цам, нібы, як, каб

даданая частка паказ- вае, якім з'яўляецца прадмет, хто ён такі ці што ён такое

¹Выгляд яго быў такі, ²што быццам ён заўсёды працаваў тут. (Бр.)

Акалічн.

а) месца

б) часу

дзе?

куды?

адкуль?

калі? як доўга? з якога часу? да якога часу?

1. акалічнасць месца;

2. дзеяслоў-. выказнік

   1. акалічнасць часу;

   2. дзеяслоў- выказнік

зл. словы: дзе, куды, адкуль

злучнікі: калі, як, пакуль і часціцы ледзь, толькі, чуць у ролі злучнікаў

акалічнаць месца ў галоўнай частцы най- часцей выражаецца прыслоўямі туды, там, тут, адсюль, усюды, скрозь

1. для сувязі частак можа ўжывацца пар- ны злучнік калі... то

2. для сувязі могуць выкарыстоўвацца сас- таўныя злучнікі у той час як, з той пары як, да таго часу калі і інш.

¹Па рыбацкім звычаі лодкі па~ кідаюцца назаўсёды там, ²дзе іх засцігае апошняя бяда. (Бр.)

Калі вясной я іду праз свой лес, то амаль кожны раз углыбляюся ў якія-небудзь далёкія думкі. (Кул.)

(калі...), [то ... ].

Пасля таго як дакасілі, разам

ужо выходзілі і жаць. (I. М.)

1

2

3

4

5

6

в) умовы

пры якой

1) выказнік;

злучнікі: калі,

дадаткова могуць вы-

Вось каб і сёння хто-небудзь

умове?

2) акалічнасць

каб, як, раз,

яўляцца адценні часу

стаяў побач са мною, я пака-

умовы

калі - то,

ці прычыны;

заў бы яму адну з 'яву. (Кул.)

калі - дык,

галоўная частка можа

раз - то,

пачынацца словамі

раз - дык

то, дык

г) прычы-

чаму? з якой

! найчасцей адно-

злучнікі: бо,

Тады ж я нічога не баяўся, бо

ны

прычыны?

сіцца да ўсёй га-

таму што, што,

нічога не ведаў. (Сіп.)

лоўнай часткі, мо-

дзеля таго што

жа паясняць выказ-

нік або акалічнасць

прычыны

для чаго? з

! адносіцца да ўсёй

злучнікі: каб, для

Хмурным асеннім днём, вярта-

д) мэты

якой мэтай?

галоўнай, можа па-

таго каб, з тым

ючыся з грыбоў, я прысеў на

ясняць выказнік або

каб

ўзлеску на пянёк, каб адпа-

акалічнасць мэты

чыць. (Сач.)

нягледзячы

! адносіцца да ўсёй

злучнікі: хоць

! для сувязі могуць

Хоць яшчэ ўсюды светла і чыс-

е) уступкі

на што?

галоўнай часткі

(хаця), нягледзя-

выкарыстоўвацца

та, але сонца ўжо закацілася

чы на тое што,

злучальныя словы

за гладзь роўнай вады... (Гіг.)

часціцы хай

дзе, куды, як, хто,

Як ні лютавала зіма, а вясны

(няхай)

што ў спалучэнні з

не магла адолець. (I. Нов.)

часціцай ні

ё) спосабу

як?

1) выказнік;

злуч. слова як;

Вася зрабіў так, як сказала

дзеяння

2) акалічнасць,

злучнікі: што,

маці. (I. Н.)

выр. прыслоўем

як, быццам,

так

нібы, каб

ж) выніку

у выніку

! адносіцца да ўсёй

злучнікі: то, дык,

! даданая заўсёды

Мы ўсе адзін аднаго павінны

чаго?

галоўнай

так што, пры-

стаіць пасля галоўнай

трымацца, дык гуртам і

слоўе таму,

выйдзе нешта. (К. Ч.)

спалуч. слоў>>

выніку гэтага, у

выніку таго

з) меры

наколькі?

! канкрэтызуе зна-

злучнікі: што,

Кругом было так чыста,

і ступені

у якой

чэнне ўказальных

як, каб, аж,

такая бель', што сляпіла і

ступені?

слоў так, столькі,

быццам;

адбірала вочы. (К-с)

настолькі, такі, да

зл. словы: колькі,

такой ступені і інш.

наколькі

і) параў-

у параўнанні

! адносіцца да ўсёй

злучнікі: як, як

! даданыя сказы неаб-

Няма на свеце большае паша-

нальная

з чым?

галоўнай

бы, быццам, бы,

ходна адрозніваць ад

ны, як жыць з народам думаю

нібы, чым

параўнальных зваротаў

адной. (А. Зв.)

! сказы з парным

Чым багацейшае духоўнае

злучнікам чым...

жыццё чалавека, тым бага-

тым называюць

цейшая яго мова. (Віт.)

параўнальна-

супастаўляльнымі