Ҡарға бутҡаһы

«Ҡарға бутҡаһы» – бөтә ауыл, ҡала халҡы байрамы. Унда теләгән бер кеше ҡатнаша ала. Ә бына байрамды ойоштороуҙың күп өлөшө бала-сағаға тапшырыла. «Ҡарға бутҡаһы» булаһы көндә иртә менән бер төркөм булып йыйылып урам буйлап китәләр.

Ҡарғаның ҡанат ҡаҡҡанына оҡшатып, ҡулдарҙы елпей-елпей бер туҡтауһыҙ таҡмаҡлап баралар;

Ҡарға әйтә ҡар, ҡар,

Туйым етте, бар, бар.

Ярма, күкәй алып бар,

Һөт, майымды тағы ал.

Бар, бар, бар.

«Ҡарға бутҡаһы»на өй һайын йөрөп һый йыйыу бурысы ла балаларға тапшырыла. Өй һайын йөрөп ишек шаҡыйҙар, һамаҡлайҙар;

Өйҙәме түтәй?

Тиҙерәк бир күкәй!

Бирһәң беҙгә өс күкәй,

Тауығың һалыр йөҙ күкәй,

Май кәрәк, ярма кәрәк,

Ҡарға бутҡаһына бар тиҙерәк\

Түтәй (апай) балаларҙың һораған әйберҙәрен биргәс, балалар шатланып, ҡыйыуланып китәләр һәм дауам итәләр.

Тағын, булһа, он сыған,

Бешерербеҙ сумар.

Шәкәр кәрәк, тоҙ кәрәк,

Сығар, апай, тиҙерәк!

Апайҙың йомартланыуын күргәс, рәхмәт әйтеп, маҡтап алыуҙың да үҙ хикмәте бар. Һинең кеүек уңған апай был донъяла бик һирәк!

Шулай итеп, бөтә ауылға, ҡалаға һөрән һалып сыҡҡас, ҡарты-йәше, бала-сағаһы – барыһы ла итен-майын, икмәк-тоҙон алып һыу буйына, болонға йыйыла, ҡаҙан аҫалар, бутҡа бешерәләр.

«Ҡоштар бейеүе» уйыны.

Уйнаусылар ҙур түңәрәк яһап торалар. Алып барыусы уртала күңелле көй уйнай. Барыһы ла шул көйгә ҡоштарҙың хәрәкәттәрен яһап бейейҙәр һәм бер үк ваҡытта ниндәй ҡош ниндәй хәрәкәт яһауын әйтергә тейештәр. Әгәр уйында берәйһе яңылышһа, уйын туҡтатыла. Яңылышҡан кешенән берәй әйбер алына. Алып барыусы уйынсыларҙан«Был кешегә ниндәй яза бирергә/» - тип һорай. Уйында ҡатнашыусыларҙың теләге буйынса, яңылышыусы, әйберен алыу өсөн, берәй һөнәр күрһтергә, йырларға, бейергә, көләмәс һөйләргә тейеш. Артабан уйын шул тәртиптә дауам итә.

Йүгерешеп килеп ҡаҙанды ҡарайҙар. Ҡул сабып «Бешә! Бешә!\» - тиҙәр һәм дауам итәләр;

Бығыр-бығыр бутҡа бешә,

Уртаһына май төшә.

Эй инәйҙәр, апайҙар,

Тәмле булһын бутҡалар!

Бутҡағыҙҙы ауыҙ иткәс,

Ирәйеп китһен ҡорталар!

Бутҡағыҙҙы ауыҙ иткәс,

Ирәйеп китһен балалар!

Бутҡаларҙы ауыҙ иткәс,

Ирәйеп китһен барыһы ла!

Ҡарға килмәй ҡар китмәй,

Ҡабул итеп һыйыңды,

Беҙгә ямғыр яуҙыраһың.

Битен йыуһын тау-ҡырҙарың,

Ҡарғаларға ем булһын,

Баҫыуҙа иген уңһын,

Икмәгебеҙ күп булһын

Эй ҡарғалар!

Ҡарҡылдашып килегеҙ!

Киләһе йыл уңыш өсөн,

Доға ҡылып ҡалығыҙ!

Ағас төптәренә ҡарғаларға бутҡа һалып ,таҡмаҡтар әйтәләр.Байрам тамамлана.Баларға бүләктәр тапшырыла.

Ҡарғаларға ем булһын да,

Баҫыуҙа иген уңһын,

Бура иген менән тулһын,

Икмәгебеҙ күп булһын!

Тип һамаҡлап әйтәләр.

Таҡмаҡтар

Алдар бул4анда 4ы на,

Г0лд2р бул4анда 4ына.+

К18ел к1т2ренке була

Берг2 бул4анда 4ына.

Бейе1сене8 ит2ген2

Г0лйемешт2р й2бешк2н.

Бейе1сег2 316 2йтм2ге6,

Я8ы бейерг2 т0шк2н.

Ирт2 тора, кис тора,

Арба майла4ан була.

Ат ту4арып ег2 белм2й,

?ы66ар 3айла4ан була.

Ура6аны8 тауы бейек,

Тауы бейек, ташы ю7.

Ошо бе66е8 "лфи2не8,

Ауы6ы бар, теше ю7.

№ин д2 матур 16е82,

Мин да матур 16ем2,

Эсе таш7ан башма7 ке1ек

К1рен23е8 к16ем2.

Муйыл япра4ы ке1ек

О6онса бул3а8 ине,

?о6алар мен2н бейерг2

?о6аса бул3а8 ине.

?аршы тау6ы8 баштарында

?ыл4ан бес2не у84ан.

?ы9ып тотма 7улдарымдан,

Барыбер 3и82 булмам.

?аршы тау6ы матур ти62р,

Ташынан баш7а ние бар.

Был кей216е матур ти62р,

?ашынан баш7а ние бар/

?улымда4ы й060г0мд08

Исемд2ре Х0п0тдин.

№ине уйлап бара инем,

Бер со7ор4а 3оп иттем.

Им2нме и62неге6 62,

?айынмы и62неге6/

Им2н бул3а и62неге6,

Ны4ыра7 2йл2неге6.

А4и6елд2н а4ып кил2

Х2митй2нде8 шинеле,

Алла бир32, булам 2ле

Ситди7 7артты8 килене.

Килде бит заманалар,

Ауыл 3айын кибетт2р,

К2л2ш алмай й0р0й62р

«А7 3а7аллы» егетт2р.

Колхоз-совхоз б0тт0 х26ер,

Бай6ар халы7 талай6ар.

Матур-матур йорттар 3ала

Бе66е8 т1р2 а4ай6ар.

Туй4а бар3а8, тана бир,

Тана ите йомоша7.

Тана биреп, килен ал3а8,

Ултырыр3ы8 йомошап.

Туй4а бар3а8, к2з2 бир,

К2з2 ите тос була.

К2з2 биреп ал4ан килен

К2з2н2н д2 сос була.

?улымда4ы й060г0мд08

Исемд2ре Люци2.

№инеке офицер бул3а,

Минеке – милиция.

Тау башында тары,

Япра7тары 3ары.

Т0ш т2 бейе, т0ш т2 бейе,

Бай4а6ыны8 та6ы.

?ара урман урта3ында

Шатыр-шотор ут яна,

Мин д2 31ндерерг2 бар6ым

№алам тей2п бер сана.

?улымда4ы й060г0мд08

Исеме Ш2рифулла.

№0йг2н й2ре8 бул3ын ине

Й2 баянист, й2 мулла.

?ара 7алпа7, а7 7алпа7,

№0й608 ни, 30йм2не8 ни/

№е66е8 ке1ек малай6ар6ы

№0й608 ни, 30йм2не8 ни/

Бейек тау6ы8 баштарында

!92лер м2тр1шк2.

Бер к0н кил2, бер к0н килм2й

Бе66е8 егет д2реск2.

Ике тауы7 3ыу4а бара,

Мамы7 ш2лен ябынып.

"т2с абзый 7арап 7ала,

Папиросын 7абы6ып.

Ирт2н тороп тыш7а сы73а8,

"т2с менг2н к2рт2г2.

Ун д1рт ба7а йырлап й0р0й

Армия4а китерг2.

Ике тауы7 йырлап й0р0й,

"т2с гармун уйната,

Шул тауыш7а сы6ай алмай,

Ата 7а6 илап ята.

"т2с китте армия4а

Сабата4а тей2леп.

Бахыр тауы7 тороп 7алды,

Ба4ана4а 30й2леп.

Й ы р 6 а р

!62н буйы

!62н буйы, !62н буйы,

!62н 3ыу6ары т2мле.

!62н буйына те6елг2н

Колхоз 7ыр6ары й2мле.

Й2йелеп ят7ан 7ыр6ар6а

Эш башлана та8 тыу4ас.

Тал4а 7унып, тал тирб2теп,

№айрай 3ары 3анду4ас.

К18елле, к18елле

Бе66е8 !62н буй6ары.

Г1з2л уны8 с2ск2л2ре,

Ту4ай6ары, 3ыу6ары.

Ки8 7ыр6ар6а 7ояш сы4а,

Нурлы й060н уйнатып,

К18елле йыр, шатлы7лы йыр

Кил2 !62н буйлатып.

№ыу буй6ары й2шт2р мен2н

Берг2 мо8лан4ан ке1ек,

Шат йыр6ар6ы б0т2 донъя

Хал7ы ты8ла4ан ке1ек.

!62н буй6ары й2мле.

Бай4а6ы ауылында й2ш21се Х2с2нова Факи3а ин2й62н я6ып алын4ан йыр6ар=

№212н2кк2й

№212н2кк2й 3ыуы 7аты а4а,

Таш араларынан ур4ылып.

К1п 3ыу6ар6ы эсеп 3ыу3ап 7айтам,

№212н2кк2й 3ыуын 3а4ынып.

№212н2кк2й 3ыуы буй6арында

Бер ген2 бер ауылым Бай4а6ым.

?ыр4а сы4ып й0р0п 3а4ынып 7айтам,

?аршы ала мине8 Ура6ым.

№212н2кк2й 3ыуы ту4ай6ары

Аллы-г0лл0 ген2 с2ск2л2р.

С2ск2л2р62 ген2 3анду4астар

Тир2-й1нг2 йыр-мо8 с2с2л2р.

Хушкилдина Х26ис2 ин2й сы4ар4ан йыр (3е8ле3е Х2с2нова Факи3а ин2й62н я6ып алынды)=

* * *

Ирт2нс2кк2й тороп бер йырланым,

Тауыш7ынам китте 3ыу буйлап.

А7ыл3ы6 6а бала т1гел инем,

А7ылдарым 1тте 3ыу буйлап.

Самауыр6ар 7айнай, с2й62р беш2

А7 с2йн1кк2й62р6е8 эсенд2.

Уттар 4ына яна, 3ыу6ар 7айнай

Тар к1кр2кк2й62рем эсенд2.

№ама7тар

Бай4а6ы ауылында й2ш21се М2хм1това Фатима ин2й62н я6ып алынды.

Кеше т2рби2л21 0с0н и8 м03им д2рес инде ул 3ама7тар 0йр2те1. Бе6 бит т2би42т мен2н берг2 й2ш2йбе6. Т2би42т т2 бе66е8 ке1ек. Шу4а к1р2 т2би42тте8 д2 бе66еке ке1ек 1к 16 йолалары бар. Ошо йолалар6ы зи3енен2 т0йн2г2н бала т2би42тт2н батырлы77а ла, ш2ф72тлелекк2 0йр2н2. Тикт29к2 ген2 а4ас йы77ан, ерг2 типк2н, «т2сбих 2йтеп» ултыр4ан 1л2н, с2с2к2не 06г2н 262ми заттан 7от кит2, ила3 16е у4а бирг2н й2н-42йр2те кит2 ик2н – халы7 2йтк2н ана шул белекте белерг2 тейеш бала. «?айын бе6г2 миндек бир, миндек мен2н 3аулы7 бир\» - тип а4асты ризалатып ал3а8 4ына, 3и82 миндекте8 шифа3ы тей2, уны8 мен2н берг2 с2л2м2тлек кил2 ик2н.