19. De prometheo

Prometheus, qui auxilio Minervae homines ex terra et aqua fecerat, de genĕre humano bene meruit. Di saepe Prometheum ad epulas suas invitabant. Itaque consilium Iovis, qui omnes homines necāre constituerat, Prometheo notum erat. Prometheus aliquando in caelum venit, ignem, quem Iuppiter hominĭbus negaverat, de Olympo subduxit et hominĭbus donavit. Quamquam ira Iovis magna erat, genus humanum non delevit. Prometheum autem Vulcanus in monte Caucaso iussu Iovis ferreis catenis ad saxum alligavit, cotidieque aquila iecur Promethei devorabat. Iecoris pars, quam (яку) aquila interdiu devoraverat, noctu crescebat. Ita Prometheus ingentes dolores tolerabat. Postea Hercules aquilam sagitta necavit Prometheumque liberavit.

20. Saeculum augusti

Vergilius, Horatius, Ovidius poētae celeberrimi Romanōrum fuērunt. Ei omnes amici Augusti erant, nam divus Augustus litteras amabat. Horatius clarior quam Tibullus, sed clarissimus omnium poētārum Romanōrum Vergilius erat. Pulcherrimum opus Vergilii de Aenea narrat. Titus Livius, historiārum scriptor, item amicus Augusti erat. «Saeculum Augusti» aurea aetas appellatur in qua litterae et artes praecipue florebant. Multa opera pulcherrima et utilissima scriptorum Romanōrum ad nostra usque tempŏra pervenērunt.

21. De educatione in sparta

Athenienses artĭbus et litteris illustriores erant, Spartani autem omnium Graecōrum fortissimi. Asperrimis enim morĭbus a pueris educabantur et ad belli labores maxime idonei erant. Etiam hieme acerrima, levissima veste induebantur. Attamen frigora atrocissima tolerabant quotidie in frigida Eurotae aqua natantes et, pedĭbus nudis, celerrimo gradu, montes maxime arduos ascendentes. Sitim quoque et famem patiebantur. Itaque in bello plerumque superiores, raro inferiores, fuērunt.

22. De servis romanorum

Servi Romani misĕre vivebant, miserius etiam quam pecudes. Nam asperrime tractabantur et molestissimi labores eis iniungebantur. Domini in eos vitae necisque ius habebant. Atque urbani quidem servi laborĭbus minus gravĭbus fungebantur quam rustĭci. Sed servi quoque, si neglegentes fuerunt, gravissime puniebantur: vinculis, verberĭbus crudelĭter cruciabantur, ad bestias mittebantur aut cruci affigebantur. Servi autem rustĭci etiam peius se habebant. Nam in omnĭum ore erat dictum Catonis: «Servi, nisi verberati, non operantur». Itaque asperrime tractabantur atque ei, qui aetate provecti erant vel gravĭter aegrotabant, crudelĭter domĭbus extrudebantur. Unde dictum: «Quot servi, tot hostes».

23. De exploratore captivo

Milites in imperatŏris tabernacŭlum exploratorem audacem captīvum adduxērunt. Tum imperator interrogavit eum: «Quis es? Cuius est ista epistŭla quam tecum habes? Quem hominem quaeris? Cur prope castra venisti?» Captivum autem tacebat. «Cur taces? – dixit imperator, – «tibi aut libertatem aut mortem propono: utram eligis?» – «Mortem», – respondit vir fortis in silentio obstinatus. Tum, tanta virtute victus, dux exploratorem clementer tractavit neque eum interfecit.