ИНФОРМАЦИОННЫЙ_РЕСУРС__АРТ-МЕНЕДЖМЕНТ_МАГИСТРАТУРА_2 / Бел культура 2013 года

Асноўнае месца ў дзейнасці нацыянальна-культурных аб’яднанняў займаюць пытанні адраджэння, захавання і развіцця нацыянальных традыцый, свят, абрадаў, сімволікі, літаратуры і мастацтва, нацыянальных школ і г. д.

Прадстаўнікі большасці нацыянальных аб’яднанняў пражываюць на ўсёй тэрыторыі рэспублікі, пераважна ў гарадах, і займаюць розныя статусныя пазіцыі ў сацыяльных структурах, эканоміцы, палітыцы і культуры беларускага грамадства.

Асноўная ўвага ў рэалізацыі дзяржаўнай палітыкі ў сферы нацыянальных адносін надаецца рабоце са старшынямі нацыянальна-культурных аб’яднанняў шляхам правядзення профільных семінараў, сустрэч, нарад па пытаннях статутнай дзейнасці арганізацый, падтрымцы грамадскіх фарміраванняў нацыянальных супольнасцей і асвятленню гэтай дзейнасці ў сродках масавай інфармацыі.

Аказваецца дапамога ў падрыхтоўцы і правядзенні розных мерапрыемстваў: міжнародных навукова-практычных канферэнцый, семінараў, «круглых сталоў», творчых сустрэч, канцэртаў, фестываляў і г. д.

Актыўна і плённа працуюць аб’яднанні армянаў, рускіх, палякаў, яўрэяў, казахаў, карэйцаў, літоўцаў, палясцінцаў, татараў, башкіраў, немцаў, украінцаў, дагестанцаў, малдаван, грэкаў, азербайджанцаў, чувашоў, грузін, афганцаў, цыганоў і інш.

У Рэспубліцы Беларусь па стану на 2013 г. зарэгістравана і дзейнічае больш за 180 грамадскіх аб’яднанняў і іх філіялаў, якімі праведзена больш за 400 разнастайных мерапрыемстваў.

Пры падтрымцы Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь на сваю гістарычную радзіму для ўдзелу ў фестывалях і святах выязджалі татары, украінцы, расіяне, армяне, грузіны. Калектывы нацыянальна-культурных аб’яднанняў

101

удзельнічалі ва ўсіх культурна­масавых мерапрыемствах, якія праводзіліся ў Беларусі.

Працягвалася супрацоўніцтва з рэспубліканскімі СМІ. Вялікая праграма запісана на спадарожнікавым канале «Беларусь–24», рэгулярна выходзілі перадачы «Суквецце культур» на радыё «Сталіца», праграма «Супольнасць», штотыднёвая праграма «Беларусь — агульны дом» аб жыцці прадстаўнікоў нацыянальнакультурных аб’яднанняў з удзелам галоўнага спецыяліста Міністэрства культуры Л. І. Лебедзь і дырэктара Рэспубліканскага цэнтра нацыянальных культур (РЦНК) М. Л. Рыбакова.

Галоўным вынікам работы нацыянальна-культурных аб’яднанняў у Рэспубліцы Беларусь з’яўляецца фестываль нацыянальных культур (праводзіцца з 1996 г. раз у два гады), які набыў шырокі міжнародны рэзананс, стаў сімвалам міжнацыянальнага сяброўства і міру на беларускай зямлі, яднання нацый, народнасцей, духоўнага багацця, разнастайнасці нацыянальных культур.

X Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур стартаваў урачыстым канцэртам 14 верасня 2013 г. у Белдзяржфілармоніі. З верасня па снежань прайшлі абласныя туры фестывалю, у якіх прынялі актыўны ўдзел нацыянальна-культурныя аб’яднанні і асобныя выканаўцы (больш за 2040 чал.). Яны паказалі высокі творчы і выканаўчы ўзровень, разнастайнасць праграм, добрае касцюміраванне.

Фестываль дэманструе далучанасць яго ўдзельнікаў да духоўнай культуры сваёй нацыі, захаванне яго этнічнай самабытнасці, адчуванне сябе роўным сярод народаў беларускай дзяржавы.

* * *

Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь усталявала цесную творчую сувязь з грамадскімі арганізацыямі беларусаў замежжа і ажыццяўляе падтрымку іх дзейнасці.

Беларуская дыяспара складае на цяперашні час каля 2,5—3 млн чал. Прыкладна пражывае: 800 тыс. чал. — у Расіі , каля 500 тыс. — у ЗША, больш за 270 тыс. — ва Украіне, каля 200 тыс. — у Польшчы, 110 тыс. — у Казахстане, 100 тыс. —

уКанадзе, 80 тыс. — у Латвіі, 25 тыс. — у Эстоніі і г. д. Яны згуртаваны ў болей як 200 нацыянальна-культурных аб’яднанняў. Найбольш шматлікія з іх зарэгістраваны ў Расіі, краінах Балтыі, Польшчы, ва Украіне, у Казахстане, Малдове. Беларуская дыяспара прысутнічае таксама ў краінах далёкага замежжа —

уАўстрыі, Вялікабрытаніі, Нідэрландах, ЗША, Канадзе, Аўстраліі, Аргенціне і інш.

У 2013 г. імі праведзены шматлікія мерапрыемствы па захаванню, развіццю і папулярызацыі беларускай культуры за мяжой. Многія з іх былі прадстаўлены на конкурс праектаў па падтрымцы беларускай культуры ў краінах пражывання, арганізаваны РЦНК. Былі дасланы 28 заявак з 12 краін свету. Найбольш цікавай прызнана работа беларускага фальклорнага ансамбля «Кірмаш» (г. Масква), які

102

падрыхтаваў і паказаў ва ўласнаручна вырабленых старабеларускіх строях цыкл арыгінальных канцэртаў беларускай музыкі. Адзначана актыўная работа па арганізацыі нацыянальных свят і абрадаў беларускага таварыства «Сябры» (г. Нарва, Эстонія) і Паўладарскага абласнога этнакультурнага аб’яднання «Беларусь» (Казахстан).

На працягу года больш за 20 беларускіх творчых калектываў з­за мяжы прынялі ўдзел у святах і фестывалях, якія праводзіліся ў нашай краіне («Браслаўскія зарніцы», «Вянок дружбы», «Дняпроўскія галасы ў Дуброўне», Свята горада Мінска і інш.).

Міністэрства культуры ў рамках сваёй кампетэнцыі працягвае работу па пашырэнню і актывізацыі культурнага супрацоўніцтва з беларусамі замежжа, пры гэтым найважнейшай задачай застаецца падтрымка з боку дзяржавы захавання і развіцця культурнай самабытнасці беларусаў за мяжой. За кошт сродкаў, выдзеленых з рэспубліканскага бюджэту на арганізацыю супрацоўніцтва з беларускім замежжам, Міністэрствам культуры былі набыты і накіраваны праз замежныя ўстановы Міністэрства замежных спраў беларускім грамадскім арганізацыям:

•дзяржаўная сімволіка;

•нацыянальныя касцюмы для дзіцячых і дарослых творчых калектываў;

•музычныя інструменты;

•гукаўзмацняльная апаратура;

•аргтэхніка (тэлевізары, DVD-прайгравальнікі і г. д.);

•відэазапісы аб Беларусі, яе гісторыка­культурнай спадчыне, народных абрадах, сацыяльна-эканамічным жыцці ў нашай краіне;

•літаратура аб Беларусі і беларускіх аўтарах.

Такая дапамога з боку Міністэрства культуры аказвалася беларускім аб’яднанням у Арменіі, Казахстане, Латвіі, Літве, Малдове, Расіі, Польшчы, ва Украіне, у Эстоніі і г. д. Гэта не толькі маральная і матэрыяльная падтрымка, што з’яўляецца першачарговай задачай, але і папулярызацыя беларускай прадукцыі за мяжой, аб’ектыўная інфармацыя аб сацыяльна-эканамічным жыцці ў Беларусі праз суайчыннікаў, якія выкарыстоўваюць перададзеныя матэрыялы пры правядзенні культурна­масавых мерапрыемстваў у месцах пражывання.

Сярод знакавых мерапрыемстваў па падтрымцы дзейнасці аб’яднанняў беларусаў за мяжой варта нагадаць удзел Міністэрства культуры Беларусі ў правядзенні гала-канцэрта на XIX Агульнапольскім фестывалі «Беларуская песня–2013» у г. Беластоку (Польшча).

Працягваецца работа Кансультатыўнага савета па справах беларусаў замежжа пры Міністэрстве культуры Рэспублікі Беларусь (старшыня — Міністр культуры Б. У. Святлоў). Чацвёртае пасяджэнне савета адбылося ў верасні 2013 г. Новымі напрацоўкамі падзяліліся: старшыня Саюза беларусаў Латвіі В. А. Піскунова, старшыня Цюменскай рэгіянальнай абласной грамадскай арганізацыі «Саюз —

103

інтэграцыя брацкіх народаў», Ганаровы консул Рэспублікі Беларусь у Цюмені У. Ф. Шугля, старшыня Рады беларускай грамады ў Малдове Ю. А. Статкевіч, старшыня савета Рэгіянальнай нацыянальна-культурнай аўтаноміі «Беларусы Масквы» С. Л. Кандыбовіч, дырэктар дзяржаўнай установы культуры «Новасібірскі цэнтр беларускай культуры» Н. В. Кабанава і інш.

Былі абмеркаваны пытанні далейшага супрацоўніцтва Міністэрства культуры, іншых дзяржаўных органаў з грамадскімі аб’яднаннямі беларусаў замежжа, актывізацыі інфармацыйнага абмену, развіцця творчай дзейнасці мастацкіх калектываў беларусаў у краінах пражывання.

Актыўная работа з беларусамі замежжа праводзіцца ў Інстытуце культуры Беларусі. Штогод на базе Інбелкульта праводзяцца тыднёвыя стажыроўкі для кіраўнікоў аматарскага мастацтва беларускай дыяспары. Спецыялісты з Беларусі таксама наведваюць таварыствы беларускай культуры для аказання практычнай дапамогі.

У 2013 г. вышлі ў свет нарысы знакамітага вучонага, прафесара, доктара філалагічных навук, супрацоўніка Інстытута культуры Беларусі А. Мальдзіса — кніга аб нашых продках і сучасніках, якія праславіліся за межамі зямель

крыніцай для выкладчыкаў і студэнтаў, што займаюцца пытаннямі гісторыі Беларусі, а таксама будзе выкарыстоўвацца як каштоўная інфармацыйная крыніца забеспячэння дзейнасці розных міністэрстваў і ведамстваў.

На базе Інстытута культуры Беларусі з чэрвеня 2013 г. дзейнічае выстаўка «Беларусы ў свеце». У чэрвені 2013 г. у Інстытуце адбылося адкрыццё выстаўкі твораў мастакоў аб’яднання «Маю гонар» (Латвія) на чале са старшынёй гэтага аб’яднання Вячкам Целешам. За апошнія два гады сабраны прадметы, кнігі і навуковыя працы нашых суайчыннікаў і даследчыкаў у замежжы, фотаздымкі, розныя дакументы, карціны і г. д.

У2013 г. Інстытут культуры Беларусі стаў ініцыятарам і арганізатарам конкурсу на прысваенне ганаровага наймення «гаспадарыня-беларусачка» сярод жыхарак Беларусі і нашых суайчынніц за мяжой. Пераможцам першага этапу былі ўручаны ганаровыя пасведчанні на Шостым з’ездзе беларусаў свету. Конкурс выклікаў вялікую цікавасць з боку беларускіх аб’яднанняў і суполак за мяжой і будзе перыядычна асвятляцца на старонках газеты «Голас Радзімы», якая распаўсюджваецца ў 53 краінах свету.

На працягу года быў разгледжаны і прадстаўлены Нацыянальнаму Сходу Рэспублікі Беларусь праект Закона Рэспублікі Беларусь «Аб беларусах замежжа».

Уснежні беларускім Урадам зацверджана Дзяржаўная праграма супрацоўніцтва

збеларусамі замежжа «Беларусы ў свеце» на 2013—2015 гады (пастанова Савета

104

Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 3 снежня 2013 г. № 1035). Яе мэтай з’яўляецца стварэнне сістэмы дзяржаўнай падтрымкі і развіцця партнёрскага супрацоўніцтва з беларусамі замежжа ў сацыяльна-эканамічнай, інфармацыйнай, адукацыйнай, культурнай і іншай сферах. Для рэалізацыі гэтай мэты спатрэбіцца вырашэнне наступных задач:

•удасканаленне арганізацыйных механізмаў для далейшага развіцця рознабаковых узаемаадносін з беларускай дыяспарай;

•забеспячэнне і развіццё інфармацыйнага абмену з беларусамі замежжа аб сацыяльна-эканамічным, грамадска­палітычным і культурным жыцці сучаснай Беларусі;

•стварэнне ўмоў для наладжвання эканамічных кантактаў з беларусамі замежжа;

•стварэнне ўмоў і ўдасканаленне механізмаў узаемадзеяння з беларусамі замежжа ў сацыякультурнай сферы, садзейнічанне захаванню беларускай дыяспарай нацыянальна-культурнай ідэнтычнасці;

•садзейнічанне беларусам замежжа ў захаванні беларускай мовы.

У рамках дадзенай праграмы будзе актывізавана ўзаемадзеянне дзяржаўных органаў Рэспублікі Беларусь з кіраўніцтвам грамадскіх аб’яднанняў беларусаў замежжа, забяспечана ўсталяванне дзелавых сувязей паміж СМІ Беларусі і краін пражывання суайчыннікаў, будзе ўзмоцнена дапамога беларусаў за мяжой у правядзенні Дзён культуры Беларусі ў замежных краінах, прадоўжана падтрымка свят беларускай культуры, фестываляў беларускай песні і мовы, адпрацавана сістэма творчых стажыровак кіраўнікоў мастацкіх калектываў беларусаў замежжа ў Беларусі і многае іншае.

Прыняцце названай Праграмы — важны крок на шляху ўмацавання ўзаемадзеяння дзяржавы з суайчыннікамі за мяжой, дэманстрацыя ўвагі да жыцця беларускай дыяспары і яе падтрымкі.

МАТЭРЫЯЛЬНА-ТЭХНIЧНАЯ БАЗА СФЕРЫ КУЛЬТУРЫ

У. П. Панцялейка, намеснік начальніка ўпраўлення капітальнага будаўніцтва і матэрыяльнатэхнічнага забеспячэння

Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь

РАЗВІЦЦЁ матэрыяльна-тэхнічнай базы ўстаноў культуры, яе паступовае ўмацаванне па-ранейшаму складаюць адну з актуальных праблем сферы культуры.

105

У Дзяржаўную інвестыцыйную праграму на 2013 г. былі ўключаны 17 аб’ектаў устаноў культуры з аб’ёмам фінансавання ў памеры 277 651,033 млн руб. Вылучаныя сродкі засвоены ў поўным аб’ёме.

Работы вяліся на 12 аб’ектах культуры: па рэканструкцыі з рэстаўрацыяй Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы (аб’ект уведзены ў эксплуатацыю ў жніўні 2013 г.), Свята-Пакроўскага жаночага манастыра

ўТалочыне Віцебскай вобласці, Косаўскага палацава-паркавага ансамбля, касцёла Божага Цела ў Нясвіжы, палацава-паркавага ансамбля ў в. Жылічы Кіраўскага раёна, комплексу былога калегіума езуітаў у в. Юравічы Калінкавіцкага раёна, сядзібнага комплексу ў в. Чырвоны Бераг Жлобінскага раёна, Успенскага манастыра ў в. Пустынкі Мсціслаўскага раёна, Свята-Уваскрасенскага кафедральнага сабора ў Барысаве; па рэканструкцыі Нацыянальнай кінастудыі «Беларусьфільм» (уведзены ў эксплуатацыю: аўтабаза Мінкультуры і аўтацэх кінастудыі ў чэрвені 2013 г., другая чарга будаўніцтва; пускавы комплекс галоўнага корпуса — у лістападзе 2013 г.); па будаўніцтву культурна­спартыўнага комплексу УА «Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў», Мінскага дзяржаўнага мастацкага вучылішча імя А. К. Глебава, з прымыкаючым інтэрнатам па вул. Б. Хмяльніцкага, 5.

Для правядзення капітальнага рамонту ва ўстановах культуры вылучаны сродкі

ўсуме 57 672,0 млн руб., якія выкарыстаны ў поўным аб’ёме.

Працягваецца праца па ўмацаванню матэрыяльна-тэхнічнай базы арганізацый культуры рэспубліканскага падпарадкавання.

Уадпаведнасці з вылучанымі сродкамі ўстановы культуры набылі музычныя інструменты, кінатэхналагічнае абсталяванне, гукаўзмацняльную і асвятляльную апаратуру на агульную суму каля 17 млрд руб. (у 2010 г. — 4,6 млрд руб.). Вылучаныя сродкі засвоены ў поўным аб’ёме.

Уадпаведнасці з планам мерапрыемстваў па аднаўленню ў 2013—2015 гг. фондаў музычных інструментаў для ўстаноў культуры і ўстаноў адукацыі ў сферы культуры былі выдзелены значныя сродкі. Напрыклад, для калектываў Белдзяржфілармоніі закуплены музычныя інструменты (і адрамантаваны вялікі арган) на суму 3,7 млрд руб., для сімфанічнага аркестра Нацыянальнага акадэмічнага Вялікага тэатра оперы і балета — на суму 3,8 млрд руб.

Умэтах умацавання матэрыяльна-тэхнічнай базы арганізацый сістэмы Міністэрства культуры вытворчыя прадпрыемствы прадоўжылі работу па ўдасканаленню вытворчасці і аказанню паслуг установам культуры. Планы мадэрнізацыі на 2013—2015 гг. распрацаваны ААТ «Віцебск­Белпрамкультура», ААТ «Белрэстаўрацыя», ААТ «Гроднатэамантаж», ААТ «Брэстрэстаўрацыя», РУП «Нацыянальная кінастудыя “Беларусьфільм”», РУП «Аўтабаза Мінкультуры», РУП «Тэатральныя майстэрні».

Упералік тэхнічных мерапрыемстваў на 2013 г. уключана набыццё абсталявання

і рамонтна-будаўнічыя работы на суму 12,8 млрд руб., з іх на мадэрнізацыю

106

матэрыяльна-тэхнічнай базы Нацыянальнай кінастудыі «Беларусьфільм» — 10,5 млрд руб.

Абвешчаны ў Беларусі Год беражлівасці стаў лагічным працягам рэалізацыі дырэктывы Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 14 чэрвеня 2007 г. № 3 «Эканомія і беражлівасць — галоўныя фактары эканамічнай бяспекі дзяржавы». У рамках рэалізацыі дырэктывы Міністэрства культуры на 2013 г. распрацавала галіновую праграму па энергазберажэнню і праграму па эканоміі светлых нафтапрадуктаў.

У выніку рэалізацыі галіновай праграмы па энергазберажэнню былі выкананы ўсе запланаваныя мерапрыемствы.

Эканомія ад укаранення энергазберагальных мерапрыемстваў склала 3,5 тыс. т умоўнага паліва. У адпаведнасці з распрацаванай праграмай па эканоміі светлых нафтапрадуктаў выкананы ўсе запланаваныя арганізацыйна­тэхнічныя мерапрыемствы.

Дзеля прапаганды эфектыўнага і рацыянальнага выкарыстання прыродных, паліўна-энергетычных і матэрыяльных рэсурсаў 25 сакавіка 2013 г. у рамках правядзення акцыі «Час зямлі» падведамасным Міністэрству культуры арганізацыям былі адключаны падсвятленне будынкаў і рэкламнае асвятленне.

энергарэсурсаў. А з 19 сакавіка па 7 мая ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі праводзілася культурна­мастацкая выстаўка «Будзь Гаспадаром».

САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ РАЗВІЦЦЁ СФЕРЫ КУЛЬТУРЫ

С. Б. Галоўчыц, намеснік начальніка эканамічнага ўпраўлення

Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь

АСНОЎНАЯ ўвага Міністэрства культуры ў 2013 г. была накіравана на забеспячэнне фінансавання на ўтрыманне арганізацый культуры, кантроль за эфектыўным і мэтавым выкарыстаннем бюджэтных сродкаў, выкананне паказчыкаў прагнозу сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь, а таксама тых, што вызначаны Дзяржаўнай праграмай «Культура Беларусі» на 2011—2015 гады.

Бюджэт па-ранейшаму з’яўляецца самай значнай і стабільнай крыніцай фінансавання сферы культуры.

У 2013 г. аб’ём бюджэтных сродкаў на ўтрыманне і развіццё сферы культуры (без уліку сродкаў на капітальнае будаўніцтва) чакаецца на ўзроўні 0,54 % ад ВУП (2012 г. — 0,51 %) (гл. табл. 1).

107

Табліца 1

Выдаткі на культуру ў кансалідаваным бюджэце Рэспублікі Беларусь на

За кошт бюджэтных сродкаў забяспечваецца дзейнасць дзяржаўных музеяў, бібліятэк, клубных устаноў і ўстаноў адукацыі сферы культуры, ажыццяўляецца падтрымка дзяржаўных тэатральна-відовішчных арганізацый, паркаў культуры і адпачынку, заапаркаў, кінавідэапракатных арганізацый, фінансуюцца мерапрыемствы дзяржаўных праграм, асноўнымі з якіх з’яўляюцца Дзяржаўная праграма «Культура Беларусі» на 2011—2015 гады і Дзяржаўная праграма «Замкі Беларусі» на 2012—2018 гады.

Расходы кансалідаванага бюджэту на культуру ў 2013 г. чакаюцца ў памеры 3316,2 млрд руб., у тым ліку мясцовых бюджэтаў — 2637,9 млрд руб., рэспубліканскага бюджэту — 678,3 млрд руб. (гл. табл. 1).

На забеспячэнне дзейнасці арганізацый Міністэрства культуры, правядзенне цэнтралізаваных мерапрыемстваў і іншых выдаткаў у рэспубліканскім бюджэце прадугледжаны сродкі (без уліку выдаткаў на капітальнае будаўніцтва ) у аб’ёме 793,4 млрд руб., што на 20 % больш у параўнанні з 2012 г. (выдаткі 2012 г. склалі 663,6 млрд руб.).

У рамках Дзяржаўнай інвестыцыйнай праграмы планавыя паказчыкі 2013 г. склалі 277,65 млрд руб.

На працягу справаздачнага года Міністэрства культуры праводзіла работу па забеспячэнню выканання ў поўным аб’ёме паказчыкаў, якія вызначаны Дзяржаўнай

108

праграмай «Культура Беларусі» на 2011—2015 гады, у тым ліку па павелічэнню дзяржаўнымі арганізацыямі культуры пазабюджэтных (уласных) даходаў. У выніку пазабюджэтныя паступленні дзяржаўных арганізацый сістэмы Міністэрства культуры чакаюцца на ўзроўні 824,6 млрд руб., што ў 1,48 разу больш у параўнанні з 2012 г. (пазабюджэтныя паступленні ў 2012 г. склалі 558 млрд руб.) (гл. табл. 2).

Табліца 2

Пазабюджэтныя і ўласныя даходы ў агульных даходах арганізацый сістэмы Міністэрства культуры

Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь устаноўлены нарматыў забяспечанасці расходаў на культуру ў разліку на аднаго чалавека на ўзроўні 1,3 базавай велічыні за кошт бюджэтнага фінансавання.

Выдаткі на культуру ў адпаведнасці з планамі бюджэтнага фінансавання з разліку на аднаго жыхара ў сярэднім па рэспубліцы чакаюцца ў памеры 3 базавых велічынь (гл. табл. 3).

Табліца 3

109

Выкананне нарматыву дзяржаўнага сацыяльнага стандарту па культуры

у тым ліку па абласцях і г. Мінску:

2013 г. — 107 500 руб.

У 2013 г. у параўнані з 2012 г. па арганізацыях Міністэрства культуры тэмп росту экспарту паслуг запланаваны на ўзроўні 109 % (найбольшы аб’ём экспарту паслуг у Нацыянальнай кінастудыі «Беларусьфільм» і ва ўстановах адукацыі).

Сальда па знешняму гандлю паслугамі за 2013 г. прагназуецца станоўчым і чакаецца ў памеры 1200 тыс. дол. ЗША.

ПРАВАВОЕ РЭГУЛЯВАННЕ Ў СФЕРЫ КУЛЬТУРЫ

110