- •Хамзин с.Қ. Абдушкуров ф.Б.
- •Қазақстан республикасының стандарттары (қр ст), мемлекетаралық стандарттар (мст), олардың атқаратын міндеті мен құрылуы Стандарттардың міндет атқаруы
- •Стандарттардың құрылуы
- •1. Құрылыс материалдарының негізгі физика-механикалық қасиеттері
- •1.1. Физикалық қасиеттері
- •1.1.1. Шын тығыздықты анықтау
- •1.1.2. Орташа тығыздығы анықтау
- •1.1.2.1. Орташа тығыздықты геометриалық пішіні дұрыс нұсқаларда анықтау
- •1.1.2.2. Орташа тығыздықты геометриялық пішіні дұрыс емес
- •1.1.3. Сусымалы материалдардың үйілген тығыздығын анықтау
- •1.1.4. Кеуектіні анықау
- •1.1.5. Жылу өткізгіштікті анықтау
- •1.2. Механикалық қасиеттер
- •1.2.3. Уатылуды анықтау
- •2. Табиғи тас материалдары
- •2.1. Жыныс құрайтын минералдарының қасиеттерін
- •2.2. Тау жыныстарының қасиеттерін оқып білу
- •3. Керамика материалдары
- •3.1. Сыртқы байқаумен кірпіш сапасын анықтау
- •3.3 Кірпіштің маркасын анықтау
- •4. Органикалық емес (минералды) байланыстырғыш заттар
- •4.1. Құрылыс гипсі
- •4.1.1. Гипс қамырының су қажеттілігін анықтау
- •4.1.2. Гипс қамырының ұстасу мерзімдерін анықтау
- •4.1.3. Гипс байланыстырғыштарының тарту майдалығын
- •4.1.4.Гипс тасының беріктігін (гипс маркасын)
- •4.2.Құрылыс ауа ізбесі
- •4.2.2. IзбестiЊ температурасын ж‰не сЌндiру
- •Iзбес сЌндiру уа‹ытын сынау н‰тижелерi
- •4.2.3. Iзбестегi сЌндiрiлмеген тЏйiрлердiЊ
- •СЌндiрiлмеген тЏйiрлердiЊ мЌлшерi
- •4.3. Портландцемент
- •4.3.1. Цемент ‹амырыныЊ суЉа ‹ажеттiлiгiн аны‹тау
- •4.3.2. †Стасу мерзiмдерiн аны‹тау
- •4.3.3. Цемент кЌлемiнiЊ Ќзгеру бiркелкiлiгiн аны‹тау
- •4.3.4. Цемент тартуыныЊ майдалыЉын аны‹тау
- •4.3.5. Цемент маркасын аны‹тау
- •…Зiн-Ќзi ‰зiрлеуге арналЉан сЋра‹тар
- •5. Аур бетон толтыргыштары
- •5.1.4. Құмның түйір құрамын және ірілік модулін
- •5.2. Қиыршықтас пен малтатас
- •5.2.3. Фракциялы емес қиыршықтастың (малтатастың)
- •6. Бетондар
- •6.1. Ауыр бетонның құрамын анықтаудың есеп-эксперименттiк әдiсi
- •Бетон қоспасының 1 м3 судың ұйғарында шығыны
- •6.2. Сынақ илеу дайындау және бетон қоспасының жылжымалылығын не қаттылығын анықтау
- •6.2.2. Бетон қоспасының қаттылығын анықтау
- •6.3. Бетонның шығу коэффициенттерiн анықтау
- •6.4. Бетон құрамын анықтау
- •6.5. Нұсқалар дайындау
- •6.6. Бетонның берiктiгiн анықтау
- •7. Қ¦рылыс ерiтiндiлерi
- •7.1. Құрылыс ерітіндісінің құрамын іріктеу
- •7.2. Ерітінді қоспасының жылжымалылығын анықтау
- •7.3. Ерітінді қоспасының тығыздығын анықтау
- •7.2. Болат цилиндрлік сауыты
- •7.4. Ерітіндінің иілісте және қысуда беріктік шегін анықтау
1.1.2. Орташа тығыздығы анықтау
Орташа тығыздық ρо - бұл табиғи күйдегі материал көлемі бірлігінің массасы
ρо = m / Vт ,
мұндағы ρо - орташа тығыздық, г/см3; кг/м3;
m – материал массасы, г; кг;
Vт - табиғи күйдегі көлем, см3, м3.
Құрылыс материалдарының көпшілігінде саңылаулар болады. Неғұрлым олар материал көлемі бірлігіне көп болса, соғұрлым оның орташа тығыздығы кіші, материалдың орташа тығыздығына бірқатар оның физика-механікалық қасиеттері байланысты болады, мысалы: беріктігі, жылу өткізгіштігі. Орташа тығыздықтың мағынасы құрылыс құралымдарының кеуектілігін, массасын және өлшемдерін анықтауға қолданылады. Орташа тығыздылығын анықтағанда нұсқаулардың дұрыс та және дұрыс та емес геометриалық пішінін пайдалануға болады.
Аспаптар: штангенциркуль, сызғыш, көлем өлшеуіш немесе Архимед таразы, стандартты құйғыш, аналитикалық таразы.
Материалдар: құрылыс материалдарының үш түрі: геометриалық пішіні дұрыс, дұрыс емес және сусымалы.
1.1.2.1. Орташа тығыздықты геометриалық пішіні дұрыс нұсқаларда анықтау
Текше пішіні бар нұсқа алынады және 1.2-суретте көрсетілгендей әр қыры үш жерде өлшенеді. Әр қырдың соңғы өлшеміне үш өлшемнің орташа арифметикалық мағынасы қабылданады. Өлшеуді 0,1 мм дейінгі дәлдікпен өндіреді.
Цилиндрлік пішінді нұсқаның көлемі екі өзара перпендикулярлы диаметрлерді өлшеумен өндіріледі. Бұдан басқа цилиндлер биіктігінің ортасы бойынша диаметрлердің шамасын өлшеу керек. Нұсқа биіктігі 1.3-суретте көрсетілгендей шеңбермен диаметрлердің қиылысу нүктелерінде өлшенеді нүктелерінде өлшенеді.
Көлемді анықтаған соң, егер нұсқа салмағы 100 г артық болса, 0,01г дейінгі дәлдікпен таразда нұсқа массасы анықталады.Егер нұсқа массасы 100 г аз болса 0,001г дейінгі дәлдікпен анықталады.
1.2 - сурет. Дұрыс текше пішінді нұсқаны өлшеу
1.3 - сурет. Цилиндрлік пішінді нұсқаны өлшеу
Нұсқаның орташа тығыздығы былай анықталады
ρо = m / Vц ,
мұндағы ρо – заттың орташа тығыздығы, г/см3; кг/м3;
m – нұсқа массасы, г; кг;
Vц – нұсқа көлемі, см3; м3.
Цилиндрлік пішінді нұсқаның көлемі
Vц = π d 2 h / 4 ,
Сынау нәтижелері 1.3-кестеге енгізіледі.
1.3 – кесте
Орташа тығыздықты анықтау нәтижелері
Материал аты |
Нұсқа пішіні |
Нұсқа өлшемдері, см |
Нұсқа көлемі, см |
Нұсқа массасы, г |
Орташа тығызды- ғы | |||
ені |
диа-метрі |
биікті- гі |
г/см |
кг/м | ||||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
1.1.2.2. Орташа тығыздықты геометриялық пішіні дұрыс емес
нұсқаларда анықтау
Геометриялық пішіні дұрыс емес нұсқалардың орташа тығыздығын анықтау үшін парафиндеу әдісін қолданады.Бұл үшін алдын ала кептірілген пішіні дұрыс емес нұсқа техникалық таразыда өлшеніледі. Сосын нұсқа бояу жаққыш арқылы парафиннің жұқа қабатымен сыланады және енді парафинмен бірге техникалық таразыда қайтадан өлшенеді. Тек сонан – соң ғана гидростатикалық
таразыда өлшенеді (1.4-сурет).
Заттың орташа тығыздығын мына формула бойынша есептейді
ρo = m / V1 - Vп ,
1.4 – сурет. Гидростатикалық таразы
мұндағы m – құрғақ күйіндегі нұсқа массасы, г;
V1 – парафимен бірге нұсқа көлемі, см3;
Vп – парафин көлемі, см3;
ρо – заттың орташа тығыздығы, г/см3.
Vп = m1 – m / ρп ,
мұндағы m - парафинсіз нұсқа массасы, г;
m1 - ауада парафинмен бірге нұсқа массасы, г;
ρп - парафин тығыздығы - 0,93 г/см3.
V1 = m1 – m2 / ρс ,
мұндағы m2 – суда парафинмен бірге нұсқа массасы, г ;
ρс - су тығыздығы - 1,0 г/см3 .
Сынау нәтижелері 1.4. – кестеге енгізіледі
4 – кесте
Орташа тығыздықты анықтау нәтижелері
Материал
|
Нұсқа массасы, г |
Массаның суда жоғалуы немесе нұсқа көлемі, см3 |
Орташа тығыздық | |||
құрғақ күйінде және ауада, г |
ауада парафин-делген нұсқа-ның, г |
суда парафин-делген нұсқа-ның, г
|
г/см3
|
кг/м3
| ||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |