3 Тарау. Қазақстан Республикасының кеден органдарының ұйымдастыру мәселелері менжетілдіру болашағы.

Еркін мемлекет құра отырып алдынғы қатарлы елдердің құқықтық дамуын Қазақстан халқысы өз қолына алды. Қазақстанда орнатылған кеден ережесі мемлекеттегі кеден бңрлестіктерінде, ЕврАзЭС және кейбір ТМД – да өтілетін нормаларға ұқсас.

Осыған қарамастан, кеден заң шығарушылығы жақсы дамуда, өйткені ол халықаралық ұқсас дәрежеде орндалған, құқық ұолдану тәжіребесін молайту керек.

Мемлекеттік кеден құқығы мен кеден саясаты негізгі бағытқа ие болуы керек, ол мемлекеттің және кеден қызметтерінің қызығушылығына жауап. Бұл, тауарлардың кеден шекарасынан өтуіне, кедендік төлемдерді жинауға, бақылауға себеп.

Ділдалдық қызметті, негізгі бақылаулары (мысалы, кеден тасымалдаушылары немесе кеден брокерлары) кеден заңдарымен түгелімен қарастырылмайды.

Қазақстан Республикасының кеден органдарындағы ұйымдық өзгерістерді және мемлекеттік кеден комитетін құруды жақсы жақтанқарастыру қажет. Енді комитет төрағасы Үкімет мүшесі болғандықтан барлық мәжілестерде отыруға құқылы.

Кеден органдарының құрылуында заңды және нормативті актілер қабылданады, оның көбі мемлекеттік тіркеу және кеден тәртіптерін реттейді, яғни төлемді, безендіруді, бақылауды және т.б. Бірақ, қазір олар әлі жеткіліксіз. Қазақстан Республикасының кеден ісінің жарлығына енгізілгенөзгерістерде кеден органдарының қызметкерлерінің кейбір жеңілдіктерінің айрылғандары туралы және категориялы азаматтар атап өткен.

1996 ж. 16 қыркүек №1119 Қауылсында Қазақстан Республикасының кеден органдарының лауазымды тұлғалардың әскери борышын өтеу және ант тексті, бұнда негізгі ержелер, қызметті өтеу және оның негізгі сұрақтары көрсетілген.

Кеден органдарының қарастыруына берілген, Кодексте көрсетілген құқықтық актілерде тауар, көлік жүйесі, кеден баждарының қойылымдары және т.б. жеке сұрақтар қарастырылады.

Біздің ойымызша, қазір осы жақын уақытта кеден органдарының және лауазымды қызметкерлерінің тәртібі және құжаттары жөніндегі жарлықты қабылдауымыз қажет.

Және де Павлодар облысында кеден бекеттерін көбейту қажет, оның себебі бүгінгі күні 16 кеден бекеттерінен тұрады. Павлодар облысы шекаралас облыс болғандықтан оның саны жеткіліксіз. Кеден бақылау комитетінің оперативтік – қызметтік қызметті, қаржы – шаруашылық қызметті тексергендекейбір маңызды жайыттарды анықтады. Атап айтсақ, тауардың лизензиялық - өткізу тәртібін толық қарамау, сертификация мен куәліктердің толық бақылау жеткіліксіз болуы.

Жүктердің кеден ресімдеуі темір жол және автокөлік сызбаларының жетілдіру қажет;кедендік жүк декларациямында әлі де кемшіліктер байқалады; тауарларды әкелу/ әкетудің уақытты бұзылып жатыр; кедендік төлемдерді төлеуіндегі қарыздары дер кезінде төленьей жатыр, т.б. Бұл кадрлардың дайындығы нашар болғандығы туралы көрсетеді. Мамандырылған кадрларды алдын ала даярлау қажет деп ойлаймыз. Бұл жөнінде кедендік бекеттерінде ұйымдық – кадрлық және техникалық нығайту тексерістерін өткізу қажет.

Қазақстан әлемдік мемлекеттерге шағырлану қажет, осыны іске асырғанда Бірлескен мемлекеттер бірнеше іс шараны өткізу қажет. Бұл шараларға мыналарды жатқызуға болады беп, ойлаймыз:

Өткізу пунктерін қайта жанғарту және құру қажет

2. кеден мәліметтерінің «жалған транзит» жөнінде мәліметтермен алмасу қажет. Қазіргі уақытта Қазақстан мен Ресей арасындағы тауарлар алмасуы үйлестірілді және оңайлады. Соған қарамастан тауарлардың қауыпсыздігі бірнеше мемлекеттік органдарымен қадағалынады, Санэпиднадзор, Өсімдіктердің карантинін инспекциясы және ветеренар департаменті жүргізеді.

3. Заңсыз күштер мен арақ – шарап өнімдерін кеден бекетінің тексеруінсіз өткізіп кетпеуі үшін екі жоқтан да милицияның бақылаушы бекетін қосымша күш ретінде пайдаланудың басты негізі – Ресей мен Қазақстан шекарасының күзетін күшейту мақсатында іске асырылады.

4. Қылмыстық істі тез ашу үшін: ол – мал ұрлығы болса басқа да мүліктерге қатысты болуы мүмкін, біріншіден ҚР мен Ресейдің шекарасына жақын тұратын азаматтардың тергеу мен оперативті шараларына қатыстығын бақылау.

5. Қазақстан мен Ресейдің шекарасынан заңсыз түрде жүктер мен шарап өнімдерін контрабандалық жолмен өткізуші қылмыстық топ туралы Ресей ОВД – сымен оперативті информациямен ауысып отыруын ұйымдастыру.

6. Маңызды сұрақтарды шешу үшін үнемі екі жақтың да заңқорғаушы мүшелерінің жиі кездесіп тұрғаны жөн өйткені: ауыр қылмыстық істі ашу, халықаралық қылмыстық топтарды жою, террористтік шаралардың алдын алу, заңсыз түрде қару мен есірткі айналымдарын ұстау үшін бағытталған.

9. Ресей мен Қазақстан арасындағы кеден мүшелерінің әрдайым екі шақты тәжірибемен алмасу түрін айыруы керек? және де мұндай шаралар басқа да кеден одағының мүшелерінде тұруы көзделеді.

Есірткі қаупі террористтік қауіптің бір құрамды бөлігі болып табылатындықтан мемлекеттік – қоғамдық шара нашақорлық айналымына қарсы қолданудың бірі болып, барлық қоғамдық одақтың күш салуы, мемлекеттік құқықтық институттар, билік жүргізуші структуралар, қоғамдық ақпарат – құрал орындары мен НПО. Бұл бағыттағы маңызды аспек – құқықтық ұйымдастырушылық .

Сондықтан да қоғам мен мемлекеттің аса қажет ететіні заң шығарушы орындардың нашақорлық пен оның мемлекеті мен тыс аумағындағы айналымына қарсы күрес жүргізу жұмыстарын жетілдіру.

Ең алдымен құқықты қолдану тәжірибесін есепке ала заңшығару орындарының стандарттау мен бір қалыпқа салып қолдану мемлекеттік басқару органдары мен жергілікті өзін - өзі басқару субъектінің нормативті құқықтық актар қажет етеді. Бұл қолданылуға арналған терминология халықаралық құқықтық актіге сай болуы керек. Және де ҚР қылмыстық іс жөніндегі кодексіне нашақорлыққа жататын заттар мен қатты улайтын заттарды қатаң бақылаудың жауапкершілігін арту шағын енгізу өте дұрыс деп санайды.

Және де ҚР кодексіне әкімшілік заңбұзушылыққа қарсы қатаң жаза берілетіндігін де енгізген жөн. Ең аяғы нашақорлықпен күресуде мынадай факторды есепке алмай болмайды, ол – нашақорлыққа қарсы жаңа шаралар компьютер техникасы мен жоғары технологияны қолдау.

Техникалық прогресс әрине де әлеуметтік дамуға әкелгенімен оның теріс жоғы да бар. Ол қылмыстық дәстүрлі емес түрінің дамуына әкеліп жоғары технология қылмыстық мақсатында қолданылып оның ішінде ақпаратты интернет арқылы тарату. Наркобизнес осындай көптеген тәсілдерді қолданылады: наркотиктің жеткізілетін мекені жайлы информацияны кодтау, ұйымның қаржылай келісімі электрондық құралдар арқылы құруы, заң қорғаушы структураның ақпаратқа ұйымдастырумен қарсылық қорғаушылықтың өзін - өзі қорғауына, психонтропты заттар мен наркотиктердің заңсыз жарнамасын жүргізу. Қазіргі таңда заң шығарушы органдар наркобизнестің Қазақстан қоғамның рухани өміріне әсерін мүлдем қарастырмай жүр. Тура және жанама нашақорлыққа насихаттау жағдайлары көбінесес кейбір музыка жұлдыздарда, журналисттерде кездеседі.

Сондықтан осы мақсатты көздей отырып, кейбір «Бұраттық ақпарат құралдары туралы», «Жарнама туралы» заңдарға түзетулер енгізілу қажет.

Наркобизнес күресін жетілдіру үшін Павлодар облысы бойынша Кедендік бақылау департаменті кинологиялық қызметтін жақсарту қажет. Кинолог-инспекторлардың, қызметтік-іздеу иттерінің санын көбейту, иттерді есірткі заттарын іздеуге баулу жұмыстарын жүргізу. Осы шаралар кеден органдарының жұмыстарын асырауында көмек болады деп ойлаймыз.

Менің ойымша, бірыңғай бақылау - өткізу пунктерін Ресей мен Қазақстан және кеден киоскылардың санын, кеден және басқа төлемдерді электронды формада төлеу үшін жабдықтарды орнату қажет.

Қорытынды.

Зерттеу жұмыстарының нәтижесінде төмендеуге қортындыға келуге болады. Қазақстан Республикасы 2030 – стратегиясы бойынша мемлекеттік жақсы жақтарымен әлсіз жақтарын көрсетіп негіздеді. Президенттің жолдауы бойынша әр адамның қауіпсіздігін және де халықаралық қайырымдылық қорын, мемлекеттік деңгейде халық жағдайының өсуіне де көп көңіл бөлінді. Қазақстан Республикасының тенденциясына сүйене келгенде, дүние – жүзілік халық ұмтылысының дайындау нүктелерімен әр аймақпен қарым – қатынас жасау көзделген. Мысалы: (Еуропа ұйымымен, Орта Азиямен және Азия елдері). Күрделі даму процесіне нұқсан келтіретін – кеден, кеден орналасқан территория, кеден тарифтері; кедендік және кедендік емес заңдардың бұйрыққа енуі болып табылады. Экономика саласынан мүлдем хабары жоқ адамдармен жеке басты қорғаушылар жеке актке қол қойып, өз ісін қарқынды орындаумен бірге жеке міндеттермен қатар кеден салықтарын да төлейді. Кеден органдарында бақылау функцияларымен, ауқымды мінездеме және де заңды қатал түрде сақтайтын функция қызметкерлері жұмыс істейді. Бұнда ең алдымен бақылау функциясымен заңға көп көңіл бөлінген. Бұл берілген жұмысты орындау үшін, кеден арқылы өткен тауарларға, кеден режимдеріне, кедендік салық төлеушілерге, кедендік бақылауға, кедендік шарттарды бұзушыларға алғы шарттар мен өзінің заңдары түсіндіріледі. Кедендік бақылау комитеті өзінің көздеген мақсатын жүзеге асыру үшін кеден органдарымен орындарында белгілі бір тәртіпке (режим) сүйенеді.

Кеден комитетінің негізгі тапсырмалары болып:

• Қазақстан Республикасының ұлттық және экономикалық қауіпсіздігін және де адам өмірімен, денсаулығын, қоршаған ортаны қорғау болып табылады.

• Қазақстан Республикасының кеден заңдарымен, орындалған жұмысқа дұрыс бақылау жүргізу болып келеді.

• Кедендік саясатты дұрыс түсіну.

• Қазақстан Республикасының территориясынан өтетін тауарларды дұрыс бақылауға алып, кеден бақылау функциясын жүргізу.

• Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелерін орындау, сондай – ақ шетелдік мемлекеттермен кеден ұйымының, жұмыстарының сұрақтары енеді.

• Халықаралық бірлестіктің іске асуы.

• Кеден жұмыстарының құқық қорғауға қатысушыларының қызығушылықтарымен сыртқы экономикасы.

Кеден жүйесінің ұйымына: депортамент комитетінің кедендік бақылауы және де кеден бағынушыларының орналасу жүйесі енеді.

Кеден бақылау депортаментінің комитетінің басты бағыты: Павлодар облысындағы нашақорлықпен күресу болып табылады.

Қазақстан Республикадағы нашақорлықпен күресу проблемасы кейінгі жылдары болған ең басты әскери – саясат сипаттамасымен және де сол сияқты заңсыз нашақорлықпен айналысу, халықаралық терроризм да орын алады.

Географиялық орналасу бойынша Қазақстан басқа елдермен қарым – қатынас жасаудағы ең басты “өткел” болып табылады және де Оңтүстік - Шығыс, Оңтүстік – Батыс Азиядан Ресейге одан кейін Еуропаға өтеді.

Қолданған шараға қарамастан, нашақорлық ситуациясы ең басты проблема болып табылады. Заңсыз нашақорлықпен айналысу көлемі Қазақстан бойынша өсуде, яки нашақорлық ол тек жеке адамға ғана қатысты емес сонымен қатар: денсаулығына, халық жағдайына, экономикасына, саяси - әлеуметтік жағдайына, мемлекеттік өзгеріс жүйесіне әсер тигізеді. Нашақорлықпен күресу бағдарламасы бойынша, Қазақстан Республикасында 2004 – 2005 жылдарға қатысты 10.9 – пунктінің жоспарлаумен іске асыру және оны басқару бағдарламасы Қазақстан Республикасындағы 2003 – 2006 жылдарында бесінші қыркүйектің 2003 жылы № 903 бойынша, сондай – ақ Қазақстан Республикасының президентінің жолдауы “Қазақстан – 2030” “Қазақстан – 2030” – да айтылған “Гүлдену, басқа елдермен бейбітшілік қарым – қатынаста болу қауіпсіздігі” айтылған, көрсетілген болатын. Нашақорлықты болдырмау және оған нақты бір шаралар қолдану; ол өкмет билеушісінің, басқарушысының ең басты тапсырмасы, яки Қазақстан Республикасының қабылданған заңына тоқталсақ “Кімде – кім нашарқорлықпен айналысып, жеке бір адамның денсаулығына, құқығына қол жұмсаса, сол адамды белгілі бір жауапкершілікке тарту және оған белгілі бір шара қолдану керектігі” белгіленген болатын. Қазақстандағы 2001 – 2005 жылдары президенттің бұйрығымен он алтыншы мамыр 2000 жылдардағы № 394 – номер бойынша мемлекетті нашақорлыққа қарсы күрес бағдарламасы. Қазақстан Республикасында 2000 – 2001 жылы және 2002 – 2003 жылдары, сондай – ақ Мемлекет бұйрығы бойынша; он алтыншы мамыр 2000 жылғы № 395 номірленген бұйрық, сегізінші шілде 2002 жылғы №736 номірмен байланысты құрастырылған. Шартта белгіленген нақты жұмыс істеу міндеттемелерінің ішіндегі ең басты көрсетілген жүйелі шарт: әрбір жұмыс істеушінің қандайда бір қылмыстық істерге қарсы тұруы белгіленген. Қазақстан Республикасының кеден заңы бойынша мынандай міндеттемелер жүктелген:

• белгілі бір норма.

• Негізгі жағдайы.

• Реті мен кедендік ақы төлеуі.

• Тауар шығарушы елдерге қойылатын сұрақтар мен талаптар.

• Шартта белгіленген, жоспарланған заңнан ауытқумау.

• Мерзімімен төлеу және тәртіп сақтау. Осы шарттарды орындаса ғана

белгілі бір нәтижеге қол жеткізуге және де көздеген мақсатқа жетуге болады делінеді. Кедендік саясатты жүргізу арқылы Қазақстан экономикасын көтеру, тауарларды экспорттау, импорттау жүйесі, шет елдермен экономикалық қарым – қатынас жасау, сыртқы экономиканы дамыту, экономикадағы ең басты тапсырмалар мен оны шешу жолдары және де сауда қарым – қатынасы орын алады. Республикадағы кеден ұйымдары: экономиканың ішкі және сыртқы саясатына, мемлекет бюджетіне, халықтың даму функцияларын орындауға үлкен жағдай жасайды. Қазақстан Республикасының кеден ұйымдары кедендік бақылау шараларын, жаңа техника мен информациялық жүйенің дамуына, ең басты нашақорлықпен террорға қарсы күрес жүргізеді.

Сондай – ақ Қазақстан Республикасының Кедендік ұйымдарының рекомендациясына мыналар жатады:

- Кедендік бақылау пункті.

• Ары қарай кеден қатынасының даму жүйесі.

• Кедендік бақылау депортаментінің материалдық базасының жақсаруы.

• Дамыған елдермен қатынас.

• Нашақорлықпен күресу және заңсыз зат, тауарларды қадағалап бақылауға алу.

• Жеке адам құқығын қорғау.

Қорыта келгенде: Қазақстан Республикасының Кеден ұйымдары алдағы Республикасының саясатының дамуына, экономиканың ішкі және сыртқы саясатына, халық жағдайының жақсаруына, бейбітшілік өмір сүруге ең бастысы көздеген, халық көздеген мақсатына жетуге, оған қол жеткізуге үлкен мүмкіндік беретіні күмәнсіз.