Шешендік, боссөзділік, мылжыңды

Сөздің көркі мақал, Жүздің көркі сақал.   Байлауы жоқ шешеннен, үндемеген есті артық.   Ақынның тілі қылыштан өткір, қылдан нәзік.   Көп сөз — күміс, Аз сөз — алтын.   Көп сөз — есекке жүк.   Ділмардың сөзі ұстаның бізінен өткір.   Шешендік күші — шындық.   Тұз астың дәмін келтіреді, Мақал сөздің дәмін келтіреді.   Сөзшенді үндемеген жеңеді.   Мылжың үндемесе басы ауырады.   Суды шым тоқтатар, Сөзді шын тоқтатар.   Аз сөйлесең де саз сөйле.   Аузына келгенді сейлеу — Ақымақтың ісі.   Алдына келгенін жеу — Айуанның ісі.   Отқа барған әйелдің — отыз ауыз сөзі бар.   Түймедейді түйедей етіп.   Құр судан ман шықпайды, Құр сөзден мән шықпайды.   Ине көзінен сынады, Шешен сөзінен сынады.   Көп сөйлесең тақылдақ дер, Сөйлемесең ақымақ дер.   Дәлдеп атып жауды өлтір, Дәлдеп айтып дауды өлтір.   Тілге шешен — іске мешел.   Жалғыздық құдайға жарасар, Көпсөзділік құранға жарасар.

Шебердің қолы ортақ, Шешеннің сөзі ортақ.  

Көңілдегі құпияңды — Көзің айтып қояды, Көп сөйлеген күпілдеп — Сөзің айтып қояды.   Орынды айтылған сөз — Орнына қағылған шеге сияқты.   Шешеннің сөзі мерген, Шебердің көзі мерген.   Әзілде кек жоқ, Өсекте шек жоқ.   Тілде тиек жоқ, Ауызда жиек жоқ.   Қысыр сөзде қырсық көп.   Өсекшінің тілі қышып тұрады.   Тіл қылыштан өткір.   Ертеңгі сөз түсте жоқ, Түстегі сөз кешке жоқ.   «Көрдім» деген көп сөз, «Көрмедім» деген аз сөз.   Сөз қуғанға пөле жолығады, Жол қуғанға қазына жолығады.   Ауызбен орақ орғанның белі ауырмайды.   Аузымен астау шапқан Қолымен жаңқа жара алмас.   Аңдамай сөйлеген ауырмай өледі.   Ауыз — дарбаза, сөз — самал, Құдай ұрғанға не амал.   Тілменен тікен тартып болмайды.   Жақсы адам тауып айтады, Жаман адам итше қауып айтады.   Мал басынан байланады, Адам тілінен байланады.   Ұялмас бетке талмас жақ береді.   Айтуға оңай, істеуге қиын.   Үндемеген үйдей пәледен құтылады.

Жоқтық ұят емес, Тоқтық мұрат емес.   Бай бауырын танымас, Сауда досқа қарамас.   Ашаршылықта бай баласы бірінші өледі.   Жарлы байғұс жаманар, Жаманар да қуанар.   Нені кем тұтсаң, соған зар боларсың.   Аттыға жаяу жолдас болмас.   Несиеге ет жесең, Сүйегі ішегінді жыртар.   Жаяуға жол алыс.   Аш бала Тоқ баламен ойнамайды. Тоқ бала Аш болам деп ойламайды.   Жіп жіңішке жерінен үзіледі.   Асы жоқ үйді ит те сүймейді.   Аштың ақылы тамағында, Жаяудың ақылы табанында.   Аш ақылмен тоқ болмайды.   Қарны ашқанға Қара талқан майдай көрінеді.   Күші жоқ ит те жүгірмес.   Төреге ерген ер-тоқымын арқалар.   Аспаннан киіз жауғанда Сорлыға ұлтарақ та тимепті.   Адасқанға — жұлдыз айдай, Қарны ашқанға — көже майдай.   Тоңған тонын мақтайды, Адасқан жолын мақтайды.   Алпыс қарсақ ат болмас.   Қысқа жіп күрмеуге келмес.   Ай бетінде де дақ бар.   Қасық тары ботқа болмас, Ботқа болса да жұртқа жетпес.   Жоққа жүйрік жетпейді. Ит жоқта шошқа үреді.   Мысық жоқта тышқан төбеге шығады.   Жоқ болса, тұз да қат.   Ұста нышаққа жарымас, Етікші етікке жарымас.   Балықшының аты шөлден өледі.   Балық жоқта бақа да балық.   Бие көп болса, құлын көп.   Сауыны аздың жазы қысқа.   Етік жамағанды көрдік, Тақия жамағанды көрмедік.  

Құсы жоққа тұрымтай Сұңқармен тең Аты жоққа қотыр тай Тұлпармен тең.

 Кісі берген кісіге ырыс болмас.   Басқа түссе — баспақшыл.   Жоқшылық жомарт ердің қолын байлар.   Кедей менен бай жолдас болмас, Қасқыр менен қой жолдас болмас.   Қасқыр ішігі бар кісі Жолдасының тоңғанын білмес.   Біреу тойып секіреді, Біреу тоңып секіреді.   Қойың болмаса, байлықта ойың болмасын.   Жуан жіңішкергенше, жіңішке үзілер.   Жаяушылық тартқанда, Жүрмес есек ат болар, Қарын қатты ашқанда, Қара талқан қант болар.   Жарлылығын жасырған жарымас.   Ақша ашпайтын құлып жоқ.   Ақшада көз жоқ.   Арық атқа қамшы жау, Жыртық үйге тамшы жау.   Ит арық болса, ауылдың намысы.   Алтынды тот баспайды.   Тар киім — тозғақ.   Түк таппаған тұз жалар.   Жұтаған шүкірге тоймайды.   Барлық жарастырады, жоқтық таластырады.   Тамыр тартқан тарықпас.   Ашаршылықты көп көрген өзі тоймай «мә» демес.   Аш атасын тыңдамас.   Түйесі жоқ ауылға тайлақ атан көрінеді.   Кедейге өлең айтқан да — шығын.   Қалтасында тыйыны жоқ, түйенің тісін ашып көреді.   Аузы қисық болса да, байдың ұлы сөйлесін.   Еліктің мойнын оқ кеседі, Ердің мойнын жоқ кеседі.   Қарны ашқанға қара нан да май татыр, Шөлдггенге қара су да бал татыр.   Базар бай, алушы кедей.   Базар ақшалыға базар, ақшасызға назар.   Қарыз қатынас бұзады.   Адамды тарлық шынықтырады, Адамгершілікті барлық ұмыттырады.   Байдан пайда артылмас, Қудан айла артылмас.   Гіленшіге жел қарсы.   Бай атқа мінсе құтты болсын дейді, Кедей атқа мінсе қайдан алдың дейді.   Байға жағынамын деп жарлының тоқтылы қойы шығыпты.