- •Введение
- •§1. Понятие вектора и основные определения
- •§2. Базис и координаты
- •§3. Орт и направляющие косинусы
- •§6. Смешанное произведение векторов
- •Контрольная работа № 1
- •Контрольная работа № 2
- •Контрольная работа № 3
- •Тестовые задания
- •Экспресс-опрос
- •Контрольная работа №4 для обучающихся по заочной форме
- •Требования к экзамену по разделу «Векторная алгебра»
- •Библиографический список
§3. Орт и направляющие косинусы
Ортом вектора a называется вектор а о , имеющий то же н а- правление, что и a , и модуль, равный 1:
ао =1; а о ↑↑ а .
ао = а1 а − орт вектора a .
Если |
|
а = (x, |
y, z), |
то координаты орта находятся по формуле |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(рис. 11) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
И |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
||||
а |
о = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Д |
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
x |
2 |
+ y |
2 |
+ z |
2 |
|
|
|
x |
2 |
+ y |
2 |
+ z |
2 |
|
|
|
x |
2 |
+ y |
2 |
+ z |
2 |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
и |
α |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
С |
|
|
|
|
|
Рис. 11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Направляющие косинусы |
|
|
вектора |
|
a |
− |
|
это |
|
косинусы углов |
|||||||||||||||||||||||||||||||
α, β, γ , которые вектор a образует с осями координат. |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= cos (a, Ox); |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cosα |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= cos (a, Oy); |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos β |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cosγ |
= cos (a, Oz). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|||
cosα = |
|
|
|
|
|
;cos β = |
|
|
|
|
|
|
|
;cosγ = |
|
|
|
|
|
. |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
x2 + y2 + z2 |
|
|
|
x2 + y2 + z2 |
|
|
x2 + y2 + z2 |
12
Заметим, что a o = (cosα, cos β, cosγ ), т.е. координаты орта равны направляющим косинусам.
Основное свойство косинусов
cos2 α + cos2 β + cos2 γ =1.
Пример. Найти орт вектора: a = 3i + 4 j −12 k . Решение. Найдём длину a :
a = 32 + 42 + (−12)2 = 169 = 13.
Поэтому a o = |
a |
= |
|
3 |
|
|
|
|
|
4 |
|
|
− |
12 |
|
. |
|
И |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
j |
k |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
i |
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
a |
|
|
|
13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
13 |
|
|
|
|
|
13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
Задачи для самостоятельного решения |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
1. |
Даны |
|
|
|
|
координаты |
|
|
|
|
|
вершин |
треугольника |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
A(1, 2, 3); B(3, 2, 1); C(1, 4, 1). Показать, что треугольник равносторон- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ний. |
|
|
и |
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
С |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
2. |
Вычислить модульбвектора |
|
a = i |
+ 2 |
j |
+ |
k |
− 1 (4i |
+ 8 |
j |
+ 3 |
k |
) и |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
найти его направляющие косинусы. |
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
3. |
Даны точки M1(1, 2, 3) и M 2 (3, − 4, 6). Найти длину и направ- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ление вектора |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M1M |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
Дан вектор |
|
a = 4 |
|
− 2 |
|
+ 3 |
|
. |
Найти вектор b , |
если |
|
|
|
= |
|
|
, |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
i |
j |
k |
|
b |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
первая координата b равна 0, вторая координата b равна второй координате a .
5. Радиус-вектор точки M составляет с осью Oy угол 60 , а с
осью Oz − угол 45 , его длина равна 8. Найти координаты M , если её абсцисса отрицательна.
6. Найти орт вектора a = i − 2 j − 2 k .
13
Ответы:
2. |
|
a |
|
= |
3 |
; cosα = |
1 |
; cos β = cosγ = |
2 . |
||||
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
3 |
|
6 |
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
3. 7; cosα = |
2 |
; cos |
β = − |
; cosγ = |
3 . |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
7 |
|
7 |
4.b = −2 j + 5k или b = −2 j − 5k .
5.M (− 4; 4; 42).
6.13 i − 23 j − 23 k .
Вопросы и задания для самопроверки [1,2,4,6]
1.Что называется координатами вектораИв декартовой прямоугольной системе координат (ДПСК)?
2.Сформулируйте теорему о разложенииД вектора по ортам координатных осей.
3.Дайте определение направляющихА косинусов вектора.
4.Какое основное свойство направляющих косинусов вектора?
5.Сформулируйте условиебколлинеарности векторов.и
ется число, равное |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
С |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
= |
|
a |
|
|
|
|
|
|
cos(a, |
|
), |
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
b |
|
b |
||||||||||||||||||||
или |
a |
|
= |
|
a |
|
(проекция |
|
на a )= |
|
|
|
|
|
Пр |
|
a = |
|
a |
|
Прa |
|
. |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
b |
|
|
b |
b |
b |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
b |
||||||||||||||||||||||||||||
|
Свойства: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a b = ba (коммутативность);
(α a ) (bβ )= (α β ) (ab) (сочетательность);
14
a (b + c )= a b + a c (дистрибутивность).
Действительно, a (b + c )= a Прa (b + c )= a (Прa b + Прa c )=
= a Прa b + a Прa c = a b + a c .
Критерий перпендикулярности (ортогональности) ( ) векторов
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
a |
|
= 0 . |
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
b |
|||||||||||||||||||||||
Основное использование: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
1. a a = |
|
a |
|
2 ; |
|
a |
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
− нахождение длины вектора. |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
a a |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
a b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
2. cos(a, |
|
)= |
|
|
− нахождение угла между векторами. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
И |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Теорема (вычисление скалярного произведения). |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Если a = (x , y , z |
) и b = (x |
2 |
, |
y |
Д, z ) − два вектора, то их скаляр- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
ное произведение находится по формуле |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
+ z1 z2 . |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a b = x1 x2 + y1 y2 |
||||||||||||||||||||||
Доказательство. |
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
и |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
Запишем векторы a , b в виде линейной комбинации базисных: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
+ y1 |
|
+ z1 |
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
j |
k |
b |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
= x1i |
|
= x2 i |
+ y2 j + z2 k . |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
Тогда |
|
|
|
С |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a b = (x1i + y1 j + z1k) (x2 i + y2 j + z2 k)= x1x2i i + x1 y2i j +
+ x1z2i k + y1x2 ji + y1 y2 j j + y1z2 j k + z1x2 k i + z1 y2 k j + z1z2 k k =
= x1x2 + y1 y2 + z1z2 .
Здесь использованы скалярные произведения базисных векторов:
15
i j = i k = j k = 0, т. к. i j k ; i i = i 2 =12 =1; j j =1; k k =1.
Примеры.
1. Найти скалярное произведение векторов |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a = 3i |
|
+ 4 j + 7 k и b = 2i − 5 j + 2 k . |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. |
Находим |
a |
|
= 3 2 + 4 (− 5)+ 7 2 = 0 . |
Так как |
скалярное |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
произведение векторов a |
|
= 0; a ≠ 0; |
|
|
≠ 0, то a |
|
|
. Векторы a и |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
b |
b |
b |
b |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ортогональны. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2. Даны векторы a = mi |
+ 3 j + 4k и b = 4i |
+ m j − 7k . При каком |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
значении |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
И |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
m эти векторы перпендикулярны? |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
Решение. |
Находим |
|
|
|
скалярное произведение |
|
|
|
|
|
|
этих |
векторов: |
a b = 4m + 3m − 28 = 0. Так как a |
|
|
|
|
, то a |
|
|
= 0. Отсюда 7 m − 28 = 0 , |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
b |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
m = 4 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Д |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
3. Найти |
(5 a + 3 |
b |
|
)(2 a − |
b |
), если |
a |
= 2; |
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
= 3; a |
b |
. |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. (5 a + 3 |
|
|
)(2 a − |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
)= 10 a 2 |
|
− 5 a |
|
|
+ 6 a |
|
|
− 3 |
|
2 = |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
b |
b |
b |
b |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
= 10 a 2 + a |
|
|
− 3 |
|
|
|
2 |
|
= 10 22 + 0 − 3 32 = 40 − 27 = 13. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
b |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a b |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
С |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 при a b. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Здесь использованыбсвойства a 2 |
= a 2 = 22 ; a b = |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4. Определить угол между векторами |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a = i |
|
|
+ 2 j + 3k и b = 6i + 4 j − 2 k. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. Так как a |
|
|
= |
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
cosϕ , то cosϕ = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Имеем |
a |
|
= 1 6 + 2 4 + 3 (− 2) = 8; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
a |
|
= |
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
= 2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
1 + 4 + 9 |
|
|
|
|
14; |
|
|
b |
36 +16 + 4 |
14; |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
cosϕ = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
8 |
|
|
= 2 и ϕ = arccos |
2 . |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 14 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14 2 |
14 |
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
16
5. Дана сила F{− 5, −1, − 4 } , точки A(− 2,3,6) и B(1,5, − 3). Ка-
кую работу производит сила F , когда точка ее приложения, двигаясь прямолинейно, перемещается из точки А в точку В?
Решение. Работа силы равна скалярному произведению вектора силы F на вектор перемещения AB = {1+ 2; 5 − 3; − 3 − 6}= {3; 2; − 9}. Находим работу:
А= F AB = −5 3 + (−1) 2 + (−4) (−9) = −15 − 2 + 36 = 19 .
Задачи для самостоятельного решения
|
|
|
1. Найти скалярное произведение векторов |
|
3a − 2b и 5 a − 6b , |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
если |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
И |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a = 3i |
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 4 j + 5k и b = 4i + 5 j − 3k . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
3. При каком значении m векторы a = mi + j и b = 3i − 3 j + 4k |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
перпендикулярны |
иб |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2a + 3b + 4c и 5a + 6b + 7c , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
С |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
если |
a |
= 1; |
|
b |
|
= 2; |
c |
|
= 3; (a, |
b |
)= |
(a,c )( |
b |
,c )= π . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 2 |
|
|
+ |
|
|
|
и |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
j |
k |
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 3 j + 2k . Найти Прa b |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
5. Даны векторы a = 2i |
|
= 6i |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
и Пр |
|
a . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
F{3;1, − 4 }; |
|
A(2,0,1); B(1, 4, − 2). |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
6. Дана сила F , точки А и В: |
|
|
|
|
|
Какую работу производит сила F , когда точка ее приложения, двигаясь прямолинейно, перемещается из точки А в точку В?
Ответы:
1.336 .
2.arccos 17 .
50
17
3.1.
4.547.
5.203 и 207 .
6.13.
Вопросы и задания для самопроверки [1,2,3,4,6]
1.Определите скалярное произведение векторов.
2.Как выглядит критерий перпендикулярности векторов?
3.Напишите формулу для вычисления через координаты скалярного произведения векторов.
4.Каков геометрический смысл скалярного произведения?
5.Чему равно скалярное произведениеИj k ?
6.Что называется скалярным произведением n-мерных векторов? ДА
c = a × b (c = [a,b]) (см. прил. 4), удовлетворяющий условиям: |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1) c |
= a |
|
|
b sin (a,b) − дл на векторного произведения; |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
С |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
2) с |
a, |
c |
b |
− вектор |
с перпендикулярен плоскости векторов |
|||||||||||||||
a и |
b |
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с = a × |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
0 |
y |
|
|
а |
б |
|
Рис. 12 |
18
3) с расположен по отношению к векторам a и b так же, как
ось OZ к осям OX и OY (рис. 12).
Направление вектора с определяется правилом буравчика (правого винта).
Свойства:
a × b = −(b × a ) (антикоммутативность);
(α a )× (β b)= α β (a × b) (сочетательность); a × (b + c )= a × b + a × c (дистрибутивность).
Критерий коллинеарности
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Д |
|
|
|||
|
|
|
a || |
b |
a × |
b |
= 0 . |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|||||
Замечание. Если известны координатыИвекторов, то для провер- |
|||||||||||||||
ки их коллинеарности можно проверить пропорциональность коорди- |
|||||||||||||||
нат. |
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
||||||
Пример. Известны координаты векторов: |
|
||||||||||||||
|
|
a = (3;1; 4); |
|
= (6; 2; 8); c = (6; 3; 8). |
|
||||||||||
|
|
b |
|
||||||||||||
|
С |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Так как |
3 |
= 1 = 4 |
, то a || |
b |
; |
3 |
≠ 1 ≠ |
4 , то |
a || c . |
||||||
|
6 |
2и8 |
6 |
3 |
8 |
|
Теорема (геометрический смысл векторного произведения).
Пусть a и b имеют общее начало. Тогда длина векторного произведения векторов равна площади параллелограмма, построенного
на a и b .
Доказательство.
Вспомним формулу площади параллелограмма (рис. 13):
Sпар = a b sin (a,b).
19
а
S
b
Рис. 13
Заметим, что по определению векторного проиведения
a × b = a b sin (a,b), т. е. Sпар = a × b .
Основное использование
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
И |
|||
1. |
Sпар = |
|
a × |
b |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
2. |
S∆ = 1 |
|
a × |
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
||||||
Теорема (выражение векторного произведения векторов че- |
|||||||||||||||||||||||||
рез их координаты). |
б |
|
|
|
Д |
||||||||||||||||||||
Пусть a = (x1, y1, z1 ) и |
|
= (x2 , y2 , z2 ). Тогда |
|||||||||||||||||||||||
b |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
С |
|
|
|
|
|
i |
|
|
j |
k |
|
|||||||||||||
|
a × |
|
= |
x1 |
y1 |
z1 |
. |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
x2 y2 |
z2 |
|
Доказательство.
Составим таблицу векторных произведений базисных векторов:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
× i = 0 ; |
|
|
i |
× j = k ; |
|
i × k = − j ; |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= − |
|
|
; |
|
|
|
|
|
× |
|
|
|
= |
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
× |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
|||||||||||||
|
j |
|
|
|
|
|
|
k |
|
|
|
j |
j |
|
|
|
|
|
j |
k |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
× i |
|
|
|
0 |
|
|
|
= i |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
; |
|
|
|
|
× |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
× |
|
|
|
= |
|
. |
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
k |
|
|
|
|
|
|
j |
|
k |
j |
|
|
|
k |
k |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
× i |
|
= −i |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Для запоминания таблицы удобна «шпаргалка»: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
j |
+ |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i j k i |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(рис. 14). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
20
k
i
j
Рис. 14
Докажем теорему. По условию, a = x1 i + y1 j + z1 k и b = x2 i + y2 j + z2 k . Имеем
a × b = x1 x2 (i × i )+ x1 y1 (i × j )+ x1 z2 (i × k )+ y1 x2 ( j × i )+ y1 y2 (j × j )+
+ y1 z2 ( |
|
|
|
× |
|
|
|
)+ z1 x2 ( |
|
|
|
|
)+ z1 |
y2 ( |
|
|
× |
|
)+ z1 |
z2 ( |
|
|
× |
|
|
)= |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
j |
k |
k |
k |
j |
k |
k |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
× i |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ x1 z2 (− |
|
|
)+ y1 x2 (− |
|
|
)+ y1 z2 i |
|
|
|
И |
(− i |
)= |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
= x1 y2 |
k |
j |
k |
+ z1 x2 |
j |
+ z1 |
y2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
= (y1 |
z2 − z1 |
|
|
y2 )i |
|
+ (− x1 z2 + z1 |
x2 ) |
j |
|
+ (x1 |
y2 |
− y1 |
|
x2 ) |
k |
= |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
z |
|
|
x |
y |
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
z |
|
|
|
|
|
x |
|
z |
|
|
|
|
|
x |
||||||||||||||||||||||
= |
|
|
|
|
|
1 |
1 |
; |
|
− |
1 |
|
|
1 |
; |
|
1 |
1 |
|
|
= i |
1 |
|
|
1 |
|
− j |
1 |
|
|
1 |
|
+ k |
|
1 |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
y2 |
|
|
|
|
z2 |
|
x2 |
|
|
z2 |
|
x2 |
y2 |
|
|
y2 |
z2 |
|
|
x2 |
|
z2 |
|
|
x2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
j |
|
|
|
|
k |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
= |
x1 |
|
|
y1 |
|
|
z1 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
x2 |
|
|
y2 |
|
|
z2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
Для демонстрации |
|
С |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
видео |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
нажмите на кнопку |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
https://www.youtube.com/watch?v=go0HWBnuPqs
y1 = y2
Примеры.
1. Пусть a = (1; −1; 0); b = (2;1; −1) − координаты двух векторов. Тогда их векторное произведение равно
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
j |
k |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= (1;1; 3). |
||||||
а × |
|
= |
1 |
−1 0 |
|
+ |
|
+ 3 |
|
, т. е. a × |
|
|||||||||
b |
|
|
j |
k |
b |
|||||||||||||||
= i |
||||||||||||||||||||
|
2 |
1 |
−1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
21
2. Найти векторное произведение векторов
a = 2i + 3 j + 5k и b = i + 2 j + k.
Решение. Имеем
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a × |
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
j |
|
|
k |
|
|
|
|
|
|
|
3 5 |
|
|
|
|
2 5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
= |
2 3 5 |
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
+ |
|
|
|
|
|
= −7 |
|
+ 3 |
|
|
+ |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
|
|
|
|
|
|
|
j |
|
k |
|
|
i |
j |
k |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
= i |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
2 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
3. Вычислить площадь параллелограмма, построенного на век- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
торах |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
И |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− 2 j |
|
6k. |
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a = 6i |
|
+ 3 j − 2k |
и b = 3i |
|
+ |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. Находим векторное произведение векторов a и |
|
: |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
j |
|
|
|
|
|
|
k |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
a × b = |
6 3 |
|
|
|
|
− 2 |
= i |
|
|
3 |
|
|
− 2 |
− j |
|
6 − 2 |
+ k |
6 3 |
= |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− 2 |
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
3 − 2 |
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
− 2 6 |
|
|
б |
Д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− 42 j − 21k. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
= 14i |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
С |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
Так как Sпар |
= |
|
a × |
b |
|
, то |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= 49(кв.ед.). |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
S |
пар |
= |
|
|
|
142 + (− 42)2 |
|
+ (− 21)2 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
4. Вычислить |
|
площадь |
треугольника с |
|
вершинами |
|
A(1,1,1); |
B(2, 3, 4); C(4, 3, 2).
Решение. Находим векторы AB и AC :
AB = (2 −1)i + (3 −1)j + (4 −1)k = i + 2 j + 3k ;
AC = (4 −1)i + (3 −1)j + (2 −1)k = 3i + 2 j + k .
22
|
Известно, что S∆ |
= 1 |
Sпар |
= 1 |
|
|
|
|
|
× |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. Найдём |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AB |
AC |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
j |
|
|
|
k |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
× |
|
|
= |
1 2 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AB |
AC |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
= i |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
− j |
|
3 |
|
|
|
|
|
+ k |
|
3 |
|
|
|
= −4i + 8 j − 4k . |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
2 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
Следовательно, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
S∆ = 1 |
|
|
|
|
|
|
|
× |
|
|
|
|
|
|
= |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
(кв.ед.). |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
AB |
AC |
|
16 + 64 +16 |
24 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
5. Вычислить площадь параллелограмма, построенного на век- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
И |
||||||||||||||||||||||||||||
торах a + 3 |
|
и 3a + |
|
, если |
|
|
a |
|
= |
|
|
|
|
|
|
=1; |
|
(a, |
|
) |
= 30 . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
b |
|
|
b |
b |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
Решение. (a + 3 |
|
|
)× (3a + |
|
)= 3a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
× a |
+ a × |
|
|
|
|
+ 9 |
|
|
× a + 3 |
|
|
× |
|
= |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
b |
b |
b |
|
|
b |
b |
b |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Используем свойства векторного произведения: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a × a = 0; |
b |
|
× |
b |
= 0; a × |
b |
= − |
b |
× a ) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= 3 |
|
0 + a × |
b |
− 9 a × |
b |
+ 3 |
0 = −8a × |
b |
. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Далее |
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
Sпар = |
|
− 8a × |
|
|
= 8 |
|
a × |
|
|
= 8 |
|
a |
|
|
|
|
|
|
sinϕ = 8 1 1 sin30 = 8 1 = 4(кв.ед.). |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
b |
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
b |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
6. Дана силаСF{− 5, −1, − 4 } , точки A( |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
− 2,3,6) и B(1,5, − 3). Оп- |
ределить момент силы F относительно точки В.
Решение. Момент силы F , приложенной к точке А относительно точки В, – это вектор, равный векторному произведению вектора пере-
мещения BA = {− 3; − 2; 9} на вектор силы F :
F 0 = |
|
|
|
|
i |
j |
k |
|
= |
|
|
|
|
|
|||||
|
× |
|
= |
− 3 − 2 9 |
|
||||
BA |
F |
||||||||
|
|
|
|
|
− |
5 −1 |
− 4 |
|
|
23
Итак, А=19; F0 =17i − 57 j − 7k .
Задачи для самостоятельного решения
1. Найти единичный вектор, перпендикулярный векторам
a = i + j + 2 k и b = 2i + j + k .
2. Найти векторное произведение векторов
a= 2i + 5 j + k и b = i + 2 j − 3k .
3.Вычислить площадь треугольникаИс вершинами A(2, 2, 2); B(4, 0, 3) и C(0,1, 0). ДАОпределить
1. ± |
|
|
1 |
|
|
|
(i |
− 3 |
|
|
+ |
|
|
). |
||||||||||
|
|
|
j |
k |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 7 j − k . |
|
|||||||||||||||
2. −17i |
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
С |
|
|||||||||||||
3. |
|
65 |
|
(ед.2 ). |
|
|
и |
|||||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
+ 5 |
j |
+13 |
k |
. |
|
||||||||||||
4. −19i |
|
Вопросы и задания для самопроверки [1,2,3,4,6]
1.Дайте определение векторного произведения векторов.
2.Сформулируйте критерий коллинеарности векторов.
3.Как вычисляют через координаты векторов их векторное произведение?
4.Поясните геометрический смысл векторного произведения.
5.Чему равно векторное произведение i × j ?
24