Презентация №6
.pdf
Evolyusiya
}«Evolyutsiya – bu moddalar integratsiyalashuvi bo‘lib, harakatning tarqalishi bilan kuzatiladi va bu paytda modda noma'lum, bog‘lanishsiz bir xil holatdan ma'lum bog‘langan xilma-xillik holatiga o‘tadi, harakat esa saqlangan modda bilan shunga o‘xshash aylanishga yuz tutadi».
}Evolyutsiya o‘ta olmaydigan chegara – tizimning muvozanatidir.
}Muvozanat buzilgan holda inqirozga yuz tutish (parchalanish) boshlanadi, bunda vaqti kelib yangi evolyutsiya jarayoniga o‘tiladi.
}Barcha mavjud narsalar ushbu rivojlanish va parchalanish davridan o‘tadi.
Evolyutsiya turlari:
organikdan ustun (super organik)
organik
noorganik
Sotsial evolyutsiya:
•Tabiiy tanlov
1
•Yashash uchun kurash
2
•Kuchlilarning yashab qolishi
3
Sotsial evolyutsiya omillari
Ta'sir qilish darajasiga |
Joylashishiga ko‘ra |
||
ko‘ra |
|
|
|
Ichki omillar |
Tashqi omillar |
||
|
|||
|
|
|
|
Birlamchi omillar |
insonning uning ilk paydo |
ibtidoiy odam hayotini |
|
|
bo‘lishi va rivojlanishi |
ifadalovchi iqlim, landshaft, |
|
|
davridagi jismoniy va psixik |
tuproq kabi boshqa |
|
|
(ruhiy) xususiyatlari |
geografik va tabiiy |
|
|
|
xususiyatlar |
|
|
|
|
|
Ikkilamchi omillar |
sivilizatsiya davrida tabiiy |
sotsial institutlar ta'siri |
|
muhitlarning ta'siri ostida |
ostidagi shaxs |
|
inson mohiyatining |
ijtimoiylashuvi |
|
o‘zgarishi |
|
|
|
|
Sotsial institut –
}tashkilot, idora, majburlov tizimi va boshqa shu kabi xususiyatlar bilan bog‘liqlikda namoyon bo‘ladi.
}Sotsial institutlar yig‘indisi, uning fikricha, jamiyatning strukturasi va tashkilotini tashkil etadi.
}Institutlar tahliliga Spenser o‘zining asosiy sotsiologik asari – “Sotsiologiya asoslari”ning salmoqli qismini bag‘ishlaydi.
Sotsial institutlar doirasida uchta organlar (idoralar) tizimi amal qiladi:
Qo‘llabquvvatlovchi
• moddiy ne'matlarni ishlab chiqarish
Distributiv |
Regulyativ |
(taqsimlovchi) |
(davlat) |
•mehnat |
•qismlarni |
taqsimoti |
yaxlitlikka |
asosida |
bo‘ysunishi |
ne'matlarni |
asosida tashkil |
taqsimlash |
etish |
(ijtimoiy |
|
organizm |
|
qismlarining |
|
aloqasini |
|
ta'minlaydi) |
|
Sotsial institutlar – insonlarning birgalikdagi faoliyatini boshqaruvchi mexanizmlar:
}Oila, nikoh
}Urf-odatlar, marosimlar
}Siyosiy
}Diniy
}Kasbiy
}Sanoat ishlab chiqarish
Спенсер таълимотининг аҳамияти
Yutuqlari |
Kamchiliklari |
Spenser ta'limoti uning hayotligidayoq Angliya, |
Sotsiologiyani tabiatshunoslik fanlari |
Fransiya, Germaniya, AQSH, Rossiyada mashhur |
qatoriga kiritgan. |
bo‘lgan. |
|
Uning organitsizm an'anasi XIX asr oxiri – XX asr |
Pozitivizm vakili sifatida materialistik |
boshlarida jahon sotsiologiyasida keng tarqalgan. |
dunyoqarashni qo‘llab-quvvatlagan. |
XIX asrning 2-yarmida Spenser o‘z mamlakatidan |
Qarashlarida biryoqlamalik, naturalizm |
tashqarida asarlari eng ko‘p nashr etiladigan |
(asosan biologik) bo‘lib, u tarixni |
sotsiolog bo‘ldi. AQSHda uning sotsiologiyasi misli |
insonning faollik jarayoni, deb e'tirof |
ko‘rilmagan darajada mashhurlikka erishdi. |
etishga yo‘l bermaydi. |
Spenser sotsiologiyada jamiyatni sotsial organizm |
Oliy ma'lumot olmagan va birorta ilmiy |
sifatida o‘rganadigan tarixiy-nisbiy metodlarni |
daraja va unvonga erishmagan. |
ko‘rsatdi. |
|
U jamiyat tipologiyasini yaratdi va birinchi bo‘lib |
O‘zidan boshqa mualliflarning kitoblarini |
fanga “sotsial tizim”, “sotsial struktura”, “sotsial |
umuman o‘qimagan («aql gigiyenasi»). |
funksiya”, “sotsial institut” tushunchalarini kiritdi. |
|
|
|
E'tiboringiz uchun rahmat!