11. Беларускае нацыянальнае адраджэнне ў пачатку XX ст.

У 1906—1915 гг. у Вільні выходзіла легальная беларуская штотыднёвая грамадска-палітычная, навукова-асветніцкая, літаратурна-мастацкая газета «Наша ніва». Яе выданнем кіравалі лідэры Беларускай сацыялістычнай грамады браты Іван і Антон Луцкевічы. Да 1912 г. газета друкавалася кірыліцай і лацінкай, пазней — толькі кірыліцай. «Наша ніва» арыентавалася пераважна на сялянства і сельскую інтэлігенцыю, дробных служачых і рабочых. Сваю першачарговую і галоўную задачу «Наша ніва» бачыла ў барацьбе за прызнанне факта існавання беларускага народа, за яго раўнапраўнасць з іншымі народамі. Шмат увагі газета надавала тэарэтычнаму абгрунтаванню права беларускага народа на захаванне і развіццё сваей мовы і нацыянальнай культуры. Газета была цэлай эпохай у беларускім адраджэнні пачатку XX ст. і дала гэтаму перыяду гісторыі Беларусі сваю назву — «нашаніўскі». Нацыя — гэта супольнасць людзей, аб'яднаных не толькі тэрыторыяй пражывання, літаратурнай мовай і культурай, але і агульнай ідэяй. Разам з паступовым фарміраваннем беларускай нацыі зараджалася беларуская нацыянальная ідэя — уяўленні, у якіх прадстаўнікі інтэлігенцыі выражалі разумение беларусаў як самастойнай і самабытнай супольнасці людзей і іх жыццёва важныя інтарэсы. У межах нацыянальнай ідэі фармуляваліся мэты і заданы беларускага народа на розных этапах гістарычнага развіцця. Сутнасцю нацыянальнай ідэі з'яўлялася ўтварэнне беларускай дзяржаўнасці. Беларуская нацыянальная ідэя вырасла з літвінскай ідэі аб адраджэнні Вялікага княства Літоўскага, якая аформілася ў першай палове XIX ст. Каля яе вытокаў стаялі прафесары Віленскага універсітэта Міхаіл Баброўскі і Ігнат Даніловіч. Тэарэтычнае абгрунтаванне існавання самастойнага беларускага этнасу ўпершыню распрацавалі беларускія народнікі ў Пецярбургу. У часопісе «Гомон» яны пераконвалі, што ў беларускага народа ёсць свае інтарэсы, што Беларусь як краіна мае свае прыкметы: мову, тып мыслення, культуру. Беларускія студэнты-гоманаўцы выступалі супраць поглядаў на беларускі народ «як на нейкі матэрыял для ўсемаг-чымых эксперыментаў» і разглядалі яго «як жывую народнасць,.здольную самастойна распараджацца сабой». У сувязі з гэтым заяўлялася аб законных правах беларускага народа на самастойнае і раўнапраўнае становішча ў «агульнай славянскай сям'і». Гоманаўцы марылі пра аўтаномію свайго краю ў складзе сацыялістычнай федэратыўнай Расіі.У 1905 г. гоманаўскую ідэю аб аўтаноміі Беларусі ў складзе дэмакратычнай і федэратьгўнай Расіі падтрымалі прыхільнікі БСГ. Кожны народ, які ўваходзіў у склад Расіі, паводле праграмы БСГ, мусіў мець свой парламент, выбіраць сабе чыноўнікаў, гаварыць і пісаць на сваёй мове.Значную ролю ў фарміраванні беларускай ідэі і абуджэнні нацыянальнай свядомасці беларусаў адыграла газета «Наша ніва». Газета выступала супраць афіцыйнай царскай палітыкі, скіраванай на раскол беларускага народа паводле веравызнання на «рускіх» і «палякаў». Рэдактарам «Нашай нівы» з 1914 г. быў Я. Купала.

12. Асноўныя тэндэнцыі развіцця Еўропы ў Сярэднявеччы.

13.Станаўленне ранніх дзяржаўных утварэнняў на ўсходнеславянскіх землях. Кіеўская Русь.

Территория, на которой к концу I тысячелетия сложилась древнерусская народность и гос-во Киевская Русь, охватывала лесостепную и лесную части Восточно-европейской равнины. В течение VI-VIII веков славяне заселили обширные пространства в Восточной, Центральной, Юго-Восточной Европе.

В римских источниках 1-11 вв. славян называют венедами. Впервые под своим именем славяне упоминаются в 6 в.. Первая археологическая культура, которую связывают со славянами, — пражская, она распространилась от среднего Днепра до Балтики, от Эльбы до Подунавья. Тогда же славяне расселились и на Балканах. На судьбы славян повлияло Великое переселение народов (4-10 вв.). В 7 в. обособляются восточные славяне — предки русских, украинцев, белорусов. Важные сведения об их расселении сообщает «Повесть временных лет». В среднем Поднепровье жили поляне, к западу от них древляне, у истоков Днепра — кривичи, у оз. Ильмень — словене, по Оке — вятичи, в Белоруссии —дреговичи и радимичи, на среднем Днестре—тиверцы, между Днепром и Днестром — уличи, в Прикарпатье — дулебы. Возникали племенные союзы. Славяне занимались земледелием, ремеслами, охотой, рыболовством, собиранием меда и воска диких пчел (бортничество).

На территориях, вошедших в состав Киевской Руси проживало 12 славянских союзов и племенных княжеств, сложившихся в VI-VIII веках. На основе Полянского союза племенных княжеств к началу IX века сложилось политическое образование, носившее название Русь.

НОРМАНСКАЯ ТЕОРИЯ. Основоположниками норманской теории были: Байер, Миллер, Шлёцер – XVIII век. Факт присутствия на Руси в IX-X веках скандинавских дружинников-варягов и летописный рассказ о варяжском происхождении древнерусской правящей династии Рюриковичей породили дискуссию между Норманистами и Анти-Норманистами. Первые отстаивали точку зрения о создании древнерусского государства скандинавами, вторые отрицали это. В настоящее время у отечественных и зарубежных исследователей не вызывает сомнения как местные корни восточнославянской государственности, так и активное участие в процессе складывания государственности выходцев из Скандинавии – ВАРЯГОВ. Вместе с тем сохраняется и ряд разногласий по частным вопросам этой проблемы, в частности о призвании Рюрика.

Основной ячейкой феодального хозяйства была вотчина. Она состояла из княжеской или барской усадьбы и зависимых от неё общин.

17. Асноўныя тэндэнцыі развіцця сусветнай гісторыі ў Новы час.

Но́вое вре́мя (новая история) — условное историческое понятие, обозначающее период истории человечества, следующий за средневековьем. Хронологически Новое время охватывает события 16-19 веков, его крайними вехами считают открытие Колумбом Америки и Первую мировую войну. Понятие нового времени появилось в европейской историко-философской мысли в эпоху Возрождения, когда итальянские гуманисты 15 века разделили историю на древнюю, среднюю и новую. Для гуманистов Новым временем была их современность, а его критерием стал расцвет в период Ренессанса светской науки и культуры. Понятие Нового времени утвердилось в исторической науке и широко используется, хотя смысл его во многом остается расплывчатым.

Новое время стало эпохой глубоких перемен в социальной, экономической, политической и культурной сферах жизни. Эта эпоха заняла более краткий по сравнению с древним миром или средневековьем период, но получила в европейской истории исключительное значение. Великие географические открытия, открытия Коперника и Галилея перевернули старинные представления о Земле, как о центре мироздания, расширили представления человека о мире, показали его безграничность, многообразие, сложность, раскрыв новые горизонты. В эпоху Возрождения и Реформации были заложены основы современных знаний как в сфере естественных и точных, так и в области гуманитарной мысли. Критерием истины стал эксперимент, опыт, новая система доказательств. Результатом деятельности гуманистов стала система университетского и академического образования. Имена Ф. Бэкона и Р. Декарта открыли философию Нового времени. Длительный период развития Ренессанса, завершившийся уже в Новое время, привел к кардинальному перевороту всей системы европейской культуры, мышления, понимания человеком своего места в природе и истории. Движение Реформации отвергло власть папства над религиозным сознанием, раскололо Западную Европу на католическую и протестантскую части. Общей тенденцией для развития большинства европейских стран стало становление национальных государств вокруг единого центра, изменение форм верховной власти, усиление, расцвет и кризис абсолютистских монархий; на втором этапе Нового времени — становление парламентской демократии в наиболее развитых странах. В Новое время сложилась общеевропейская, а позднее и общемировая система международных отношений. В социально-экономической сфере важнейшими процессами были генезис и развитие капиталистических отношений, переход в индустриальное общество в результате промышленного переворота.

20. Беларускія землі ў складзе Рэчы Паспалітай (апошняя чвэрць XVI – першая палова XVIII ст.).

У другой палове XVII—пачатку XVIIIстст. шляхецкая Рэч Паспалітая, у тым ліку Беларусь, якая ўваходзіла ў яе склад, знахо-дзілася ў стане глыбокага эканамічнага крызісу. Неабходна высвет-ліць важнейшыя прычыны гаспадарчага заняпаду беларускіх зямель. Па-першае, шматлікія войны: з сярэдзіны XVIIст. Рэч Паспа-літая ўступіла ў паласу разбуральных войнаў і ўнутраных міжусобіц. З 68 гадоў яе гісторыі (1648—1716 гг.) на ваенныя падзеі прыходзіцца 65. Яны з велізарнай разбуральнай сілай пракаціліся па беларускіх землях. У выніку ваенных дзеянняў многія вёскі і гарады Беларусі былі разрабаваны і спалены, частка насельніцтва памерла ад голаду і эпідэмій. Значная колькасць насельніцтва, у асноўным сялянства і рамеснікі, былі захоплены ў палон і вывезены ў Рускую дзяржаву. Па-другое, рэзкае скарачэнне колькасці насельніцтва ў выніку войнаў і выкліканых імі неўраджаяў, эпідэмій і хвароб. Калі ў 1650 г. на Беларусі жыло 2,9 млн чалавек, то ў 1667—1673 гг. не больш чым 1,4 млн. Да 1700 г. колькасць насельніцтва ўзрасла да 2,6 млн, але пасля Паўночнай вайны зноў зменшылася да 1,5 млн чалавек. Чалавечыя страты былі такімі вялікімі, што запатрабавалася 120 га-доў, каб па ліку жыхароў беларускія землі дасягнулі ўзроўню сярэдзіны XVIIст. Па-трэцяе, вялікае змяншэнне колькасці ворыўных зямель з-за таго, што мноства людзей загінула ў гады ваеннага ліхалецця і не было каму апрацоўваць палі. Войны нанеслі гарадам і мястэчкам Беларусі яшчэ большую страту, чым сельскай мясцовасці. Па-чацвёртае, узмацненне феадальнай эксплуатацыі сялянства. Па-пятае, няўстойлівыя палітычныя абставіны, барацьба магнатаў паміж сабой за ўладу. Пасля эканамічнага заняпаду другой паловы ХVII — пачатку ХVІІІст., выкліканага паласой разбуральных войнаў і ўнутраных міжусобіц, з сярэдзіны ХVIIIст. пачалася нармалізацыя гаспадарчага жыцця. Яна знайшла адлюстраванне ў павелічэнні колькасці насельніцтва: з 1,5 млн у 1717 г. да 3,6 млн у 1791 г. Аднаўляецца цэхавае рамяство, але ў гэты перыяд узмацняюцца прыкметы яго разлажэння. Асобныя феадалы з мэтай павелічэння прыбытковасці сваіх уладанняў сталі на шлях радыкальнай перабудовы вядзення сваёй гаспадаркі, ліквідавалі паншчыну і за-мянілі яе чыншам. Працай і самаабмежаваннем сялян да 60-х гг. ХVIІІст. сельская гаспадарка была ў асноўным адноўлена: павялічылася плошча ворных зямель, пагалоўе прадукцыйнай жывёлы, з’явілася тэндэнцыя да параённай спецыялізацыі сельскагаспадарчай вытворчасці. Многія феадалы пачалі ствараць у сваіх уладаннях прадпрыемствы мануфактурнага тыпу. На гаспадарчую дзейнасць станоўча паўплывалі рэформы 60—70-х гг.: стварэнне дзяржаўнай Скарбовай (казначэйскай) камісіі, якая сканцэнтравала ў сваіх руках кіраванне фінансамі, нагляд за гандлем і шляхамі зносін; увядзенне ў 1766 г. адзіных для ВКЛ мер вагі, аб’ёму, даўжыні; увядзенне адзінага, абавязковага для ўсіх (у тым ліку шляхты і духавенства, якія раней не плацілі) падатку і адмена ўнутраных мытных падаткаў; абмежаванне ліхвярства. Усё ж развіццё рамесна-прамысловай вытворчасці на фоне працэсу індустрыялізацыі краін Заходняй Еўропы выглядала вельмі сціпла.