Тұтынушылардың тұтыну нарықтары мен кәсіпорындар

нарығындағы мінез - құлқы

Жоспар

Кіріспе..................................................................................................................3

1. Тұтынушы түсiнiгi.................................................................................4

2. Қажеттiлiктi анықтау.............................................................................4

3. Кәсiпорын нарықтары...........................................................................6

4. Кәсiпорын тұтынушылары мiнез-құлықтарын зерттеу.....................7

Қорытынды.........................................................................................................9

Пайдаланылған әдебиеттер..............................................................................10

Кіріспе

Маркетинг — сұранымды жан-жақты зерделеп‚ болжау‚ жарнаманы пайдалану‚ өндірісті ынталандыру‚ сақтау мен тасымалдаудың осы заманғы тәсілдерін‚ тауарлардың тұтынушыға жетуіне жәрдемдесетін тех. және басқа түрлерін қолдану негізінде кәсіпорынның жаңа өнімді әзірлеу‚ өндіру мен өткізу жөніндегі ұйымдық-техникалық‚ қаржы‚ коммерциялық және басқа қызмет түрлері жатады.

Ағымдағы нарықтық жағдай, тиісті міндеттерді, маркетинг стратегиясында көзделген шараларды жүзеге асыру негізінде қысқа мерзімге арналған маркетинг мақсаттарына жету. М. т. компанияның әрбір рыноктағы және әрбір тауар бойынша мақсаттарын межелі уақытта әзірлеуді, сондай-ақ межелі маркетинг стратегия-сында іске асыруға бағытталған нақты іс-қимылды көздейді. Мұнда маркетингтің аралық мақсаттарын белгілеу, бұл мақсаттарға жету құралдарын таңдау, маркетингтік операциялардың уақыт жөнінен дәйектілігін айқындау, соның ішінде рынокқа кіру мен одан шығу сәтін таңдау, маркетинг үдерісіне түрлі қатысушылар арасында әрбір кезеңдегі міндеттері мен жауапкершілігін бөлісу, маркетинг бойынша түрлі кезеңдердегі шығындарын оңтайландару қамтылады. М. т. тұрақты пайда деңгейіне қол жеткізуге, коммерц. қызметтердің рынокта белсенділік көрсетуіне, жағдайдың өзгеруіне бейімделуге, қызметкерлердің бастамашылығын пайдалануға, бәсекелестердің іс-әрекетіне жауап шаралар қолдануға, тұтынушылар сұранымының өзгеруіне орай іс- қимылдарға түзетулер енгізіп отыруға бағытталады.

Кәсіпорынның (фирманың‚ кәсіпкердің‚ т.б.) сұранымды‚ бағаны‚ жарнаманы пайдалануға, өндірісті ынталандыруға‚ сақтау мен тасымалдаудың осы заманғы тәсілдерін‚ тауарлардың тұтынушыға жетуіне белсенді ықпал жасайтын қызмет көрсетудің техникалық түрлері мен басқа да түрлерін қолдануды жан-жақты зерделеу мен болжауға байланысты қызметі. Кәсіпорын өнімнің (тауардың, бұйымның) нақты түріне және оны тұтынушыларға орай М. қ-тің белгілі бір элементтеріне баса назар аударады. Мысалы, тұтыну тауарлары үшін бұқаралық ақпарат құралдары арқылы берілетін жарнаманың маңызы зор‚ ал өндірістік мақсаттағы өнім үшін жөндеу қызметін көрсетуді ұйымдастыруға, қосалқы бөлшектермен жабдықтауға баса мән беріледі.

1. Тұтынушы түсiнiгi

Сатып алушыларды зерттеу, оларды сатып алуға апаратын негiзгi себептерiн анықтау және тұтынушылардың құлықтарын талдау iсi қазiргi рынокта табысты жұмыс iстеудiң қуатты құралы болады. Сатып алушыларды терең түсiнудiң өзi фирмаға кең мүмкiндiктер жасайды, атап айтқанда:

• әлеуеттi тұтынушылармен қарым-қатынасты жақсартады,

• олардың қажеттерiн болжауға көмектеседi,

• сұранысы көбiрек тауарларды шығаруды қамтамасыз етедi,

• тұтынушылардың мұқтажын түсiнiп, оны қанағаттандыру арқылы олардың сенiмiне ие болады,

тиiстi маркетинг стратегиясын тауып, жүргiзуге көмектеседi.

Маркетинг көқарасына сәйкес тұтынушыларды екi топқа бөлуге болады:

• түпкi тұтынушылар-тауарды өзiне тұтыну үшiн алатын тұтынушылар;

• кәсiпқой-тұтынушылар-тауарды өндiру процесiнде қолдану немесе басқаларға сату үшiн сатып алушылар.

Осы екi түрлi тұтынушылар тобының қылықтары әрқалай болады. Өйткенi олардың:

• тауарды сатып алу мақсаттары әртүрлi,

• сатып алу туралы шешiм қабылдау әдiстерi басқаша,

• сатып алу туралы шешiм қабылдау кезiнде қолданатын тауардың таным көздерi әртүрлi,

• сатып алу себептерi ұқсас емес,

• сатып алу жиiлiлiгi әртүрлi,

• тауар туралы бiлiм деңгейi басқа,

• сатып алғаннан кейiнгi сервис талаптары өзгеше.

Маркетингтi тиiмдi iске асыру үшiн фирма барлық күштерiн тұтынушының қажеттiлiгiн қанағаттандыруға шоғырландыруы тиiс. Ал адам қажеттерi жиi өзгерiп тұрады. Сол өгерiстерге неғұрлым икемдi бейiмделген кәсiпорындар ғана рынокта көп уақыт сәттi өмiр сүре алады. Сондықтан тұтынушыларды зерттеудiң маңызды бағыты олардың қажеттiлiктерiн неғұрлым толық, "түгендеу", талдау, даму бағытын анықтау болады.

2. Қажеттiлiктi анықтау

Адам қажетi дегенiмiз жеке тұлғаның, әлеуметтiк топтың, отбасының және жалпы қоғамның өмiр сүруiн және қамтамасыз ету үшiн белгiлi заттарға, немесе қызметтерге мұқтаждық деген сөз. Рынок жағдайында адам қажетi оның төлей аларлық сұранысы ретiнде әйгiленедi. Қажеттiлiк құрылымы жөнiнде толық бiлiп отыру үшiн оның дамуына әсер ететiн факторларды анықтау керек. Ол факторларға ұлттық, тарихи, рухани, географиялық , саяси, көптеген факторлар жатады. Мысалы, жастар мен қарт адамдардың аяқ киiмге деген қажеттерi әртүрлi. Қажеттердi дұрыс зерттеп , айқындау үшiн оларды топтастыруға тура келедi. Мысал ретiнде төмендегi кестеде бiрнеше көрсеткiштер тұрғысынан қажеттердiң бiраз түрлерi көрсетiлген.

Қажеттердiң түрлерi

Қажеттердi бөлу белгiлерi	Қажеттердiң түрлерi
1	2
Тарихи орнына қарай	Бұрынғы Қазiргi болашақтары
Қанағаттандыру деңгейiне сәйкес	Түгел қанағаттандырылған жартылай қанағаттандырылған Қанағаттандырылмаған
Қалыптасу қарқынына қарай	Сирек кездесетiн Тұрақты кездесетiн өте жиi кездесетiн
Қажеттi қанағаттандыру жолына қарай	Күрделi Оңай
Қалыптасу түрiне қарай	Ашық бүркемелi

Кәсiпорын өзiнiң тауарымен қанағаттандыра алатын қажеттiлiктiң даму болашағын анықтау жұмысы маркетингтiк зерттеуде аса зор орын алады. Өйткенi ол жұмыс тауарды тұтыну мүмкiгдiктерi мен көлемiн және рыноктың даму серпiнiн болжауға мүмкiндiк бередi.

Тарихи орнына байланысты қажеттердi бұрынғы, қазiргi және болашақтағы түрлерiне бөлуге болады. Қажеттердi осы түрлерiне бөлудiң негiзгi мақсаты жаңа пайда болған қажеттермен қатар болашақта болатын қажеттердi дер кезiнде анықтау үшiн жасалады.

Қанағаттандыру деңгейiне сәйкес қажеттердi түгел, жартылай қанағаттандырылған және қанағаттандарылмағандарға бөлуге болады. Тиiмдi түрде маркетингтi жүргiзу үшiн жартылай қанағаттандырылған және қанағаттандырылмаған қажеттерге еркеше көңiл бөлу қажет. Оларды анықтау негiзiнде келешекте қалыптасатын сұранысты болжап, рынокқа ұсыну туралы шешiм қабылдауға болады.

Қажеттердiң қалыптасу қарқыны қажеттiң жаңа түрiнiң пайда болуына әсер етедi. Мысалы, әйелдер жаңа көйлек кисе оған сәйкес басқа аяқ киiмге , басқа сумочка, өзге шарфқа сұраныс қалыптастырады.Сондықтан, сол өзгерген қажеттерге сай белгiлi тауарды ұсынуға болады.

Белгiлi қажеттi тауардың бiр түрiмен немесе бiрнеше тауармен қанағаттандыруға болады. Соған байланысты жеңiл жолмен қанағаттандырылатын, немесе күрделi жолмен қанғаттандыратын қажеттерге бөлуге болады. Мысалы, соңғысына бiрiн-бiрi толықтыратын немесе өзара ауыспалы тауарлармен қанағттандырылатын қажеттер жатады.

Қалыптасу түрiне байланысты қажеттердi ашық және бүркемелi қажеттерге бөлуге болады. Ашық қажеттердi тұтынушы нақты және оңай айта алады. Ал, бүркелмелi қажеттерiн тұтынушылардың өздерi сезбейдi. Мысалы, "Ксерокс" фирмасы жазба көшiрмесiн көбейтетiн техникасымен рынокқа шыққанға дейiн кәсiпорындар құжаттарын қағаз басатын машинкасы және көшiрме қағаз арқылы ғана көбейтетiн. Демек , ксеркосқа деген қажетi бүркемелi болып келген.