әрекеттесу изрежесш сайды* турде анықіа> . арпы топтық can

түрінде көрсетуге мүмкіндік береді.

ГЛБ сандары барлық белгілі беттік активті заттар үшін 1 ден 40-қа дейін шкала қүрайды (Гриффин шкаласы). 10 саны липофильді және гидрофильді БАЗ арасындағы шекарага жақын. С/М типті эмульсия түзетін майда еритін эмульгаторларда ГЛБ саны 10 төмен. Эмульгатордың ГЛБ саны неғүрлым жоғары болган сайын, М/С типті эмульсиясын түзуге согүрлым жакын болады.

ГЛБ шкаласы эмульгаторды дүрыс тандау үшін маңызды, сонымен катар БАЗ басқа да мақсатпен қолданылуын белгілейді.

ГЛБ саны 1-3 мәніндегі БАЗ көпіршікті басады, 3-6 - болғанда С/М типті эмульгатор, 7-8 - жуғыш заттар, 8-13 - болғанда М/С типті эмульгатор, 13-15 - детергент, 15-тен жоғары болғанда солюбилизатор ретінде қолданылады.

Эмульгаторлар және олардың жіктелуі. Барлық эмульгаторлар құрылысы және касиеттері бойынша ионогенді жэне ионогенді емес болып бөлінеді.

Ионогенді эмульгаторлар:

а) Анионактивті: суда диссоциацияланады. Молекуласының гидрофильді бөлігінің заряды теріс (сабындар, альгинаттар)

б) Катионактивті: суда диссоциацияланады. Молекуласының гидрофильді бөлігінің заряды оң (төртіншілік түздары жэне т.б.)

в) Амфотерлік (ақ уыздар, желатин, казеин жэне т.б.). Молекуласының заряды ерітіндінің рН мэніне байланысты өзгереді

Ионогенді емес эмульгаторлар - ерітінділерде иондалмайды, молекулалары диссоциацияланбайтын заттар (холестерин, твиндер, майлы спирттер, целлюлоза жэне олардың туындылары, есімдік шырыштары, пектинді заттар жэне т.б.).

Ионогенді эмульгаторлар. Ионогенді эмульгаторлар га жататын анионактивті жэне катионактивті БАЗ-дар, линименттер жэне жагар майлар технологиясында колданылады.

Амфотерлі эмульгаторлар. Бул топтагы эмульгаторлар ақ уызды өнімдер. Ақ уыз молекулалары негізгі - NH₂ жэне кышқыл - СООН топтар кіретін аминқышкылының конденсацияланган әнімі. Олар рН мэніне байланысты кышқыл немесе негізгі тип бойынша диссоциациялануга үшырайды.

Желатоза - Gelatosae. Желатиннің судағы жартылай гидролизінің өнімі (1:2). 10,0 г майға 5,0 г желатоза алынады. Сонымен қатар казеин, натрий казеинаты, кұрғақ сүт колданылады.

Құрғақ сүттің қүрылысы полипептидті, дэмі жағымды. Құргак сүтте ақ уызды - казеиноген (фосфопротеид) жэне альбумин, глобулин бар. Майды 1:1 қатынаста эмульгирлейді.

аралық бетке адсорбцияланып, артық фаза аралық энергияны төмендетеді. Фаза аралық бетгік энергия төмендеген сайын, беттік активті эмульгаторлар бөліну беткейінде жиналады. Соның нәтижесінде эмульгатордан, дисперстік фазаны берік қоршайтын, адсорбциялық пленка түзіледі.

Шекаралық қабатта болатын мицеллалар немесе эмульгаторлар молекулалары векторлы касиетке ие, яғни тәртіпсіз орналаспаған, керісінше белгілі ретпен орналасқан. Мицелла мен молекулалардың бағьпталуы, олардың полярлы топтарына байланысты. Бүл топтар гидрофильді жэне бөлінген бетте әрқашан су фазасына бағытталған.

Мицеллалардың немесе молекулалардың полярлы емес тогггары гидраттанбайды, өзінің табиғаты бойынша гидрофобты бола отырып, май фазасына бағытталады.

Эмульгатор эмульсияны түрактандырумен қатар, эмульсия типін де аныктайды. Қай фазада эмульгатор жақсы ерісе, сол фаза дисперстік орта болып табылады. М/С типіндегі тұракты эмульсия алу үшін гидрофильді эмульгаторлар қосу қажет, олар суда жақсы ериді, май тамшьшарында берік кабат түзеді, (сурет 35а). С/М тиіггіндегі тұракты эмульсия алу үшін гидрофобты эмульгаторларды колдану кажет, олар майда жақсы ериді (сурет 356).

Эмульгаторларға қойылатын талаптар: дифильдік, беттік тартылысты төмендету кабілеті, дәрілік заттармен әрекеттеспеуі қажет, фармакологиялық индифферентті болуы керек.

Кез-келген эмульгаторлардың белсенділігі арнайы санмен, гидрофильді-липофильді баланспен (ГЛБ) сипатталады. ГЛБ деп - бір-біріне қарама-қарсы молекула топтарының - гидрофильді және гидрофобты молекула топтарының қатынасын айтады.

ГЛБ анықтау үшін Гриффин у-сынған жартылай шаргты жүйені колданады. БАЗ молекуласын кұрайтын бөлек топтардың сумен

Казеинді эмульгатор ретінде А.Л. Каталхерман (1933 ж.) үхынған, жоғары дисперсті эмульсия түзеді. Казеин казеиногеннен - сүт уызынан бөлініп альгаады, оның кұрамы 23,3% глютамин қышқылы, 9,7% лейцин, 7,7% серии, 7,6% лизин, 6,7% тирозин, 6,5% валин жэне 6,1% аспаргин қышкылы кіреді.

Жүмыртқаның сарысы. Қүрамында эмульгирленген түрде болатын 29-36% майлары жэне липоидтары бар 17%-дық ак уыздың ерітіндісі болып табылады. Бір жүмырткдның сарысымен 15-20 г майды эмульгирлеуге болады. Жұмыртқа сарысындағы эмульгирлеуші агент -фосфопротеид вителлин болып табылады.

Ионогенді емес эмульгаторлар. Дэріханада эмульсиялар дайындау ушін шайырлар, пектинді жэне шырышты заттар кеңінен колданылады.

Шайырлар - фаза-аралық шекарада шайырлардан түзілген адсорбциялық пленкалар жоғары серпінділігімен жэне беріктігімен сипатталынады.

Аравиялық шайыр, гуммиарабик (Gummi arabicum) - импорттық өнім, африкалык акациядан алынады. Жақсы сорттары сарғыштау, жартылай мөлдір бөлшектер. Түрақтандыру үшін 10 бөлік майга 5 болік шайыр алынады.

Өрік шайыры (Gummi armeniaca) - өрік агашы бүтақтарының діңгектерінен кесілген жэне жарылган жерінен алынады. Көп мөлшерде Орга Азияда эзірлейді. 10 бөлік майға 5 бөлік шайыр алынады. Қасиеті бойынша гуммиарабикті толық алмастырады.

Трагакант (Gummi tragacanthae) - жоғары белсенді эмульгатор, 10 белік майга 1,0 г трагакант майда үнтак түрінде алынады. Жогары дисперсті жэне тұракты эмульсия алу үшін трагакантты гуммиарабикпен біріктіруге болады (1:1).

Өсімдік шырыштары. Салеп шырышы - Mucilago salep. 10 г майды эмульгирлеу үшін 1,0 г салеп ұнтағын алу кажет, оны алдын-ала шырышқа айналдырады.

Пектин - Pectinum. Тамақ өнеркәсібінде қолданылатын өнім. Пектинді өрік шайырымен біріктіреді (1:1).

Крахмал - Amylum. Дэріханалық эмульсияларда крахмал шырышы түрінде колданылады (Mucilago Amyli). 10,0 г майды эмульгирлеу үшін 5,0 г крахмал керек (10%-дық шырыш дайындалады).

Целлюлоза жэне оның туындылары. Крахмалга ұксас, целлюлозаның молекулалық тізбектері глюкозаның қалдыктарынан қүрастырылған, бірақ олар бұл топтардың кеңістікте орналасумен ерекшелінеді. Гидроксил топтарының бар болуына байланысты целлюлозаның этерификациялану қабілеті бар. Соның нәтижесінде түзілген туьшдылар түрактандыру қасиетке ие.

Метилцеллюлоза (МЦ) - әртүрлі дәрежелі этерификацияланған целлюлозаның метил эфирі, суда ериді.

Карбоксиметилцеллюлоза (КМЦ) - целлюлоза мен гликоль кышқылының эфирі. КМЦ суда ерімейтіндіктен, оның натрий тұзы (Na-КМЦ) қолданьшады. Дэріханалық эмульсия дайындау үшін МЦ және Na-КМЦ 1 -2% ерітіндісі колданылады.

Твиндер, спандар - сорбитанның синтетикалык туындылары. Эмульсияның көлемдік салмағының 5-10% мөлшерінде колданылады.

Эмульгатор Т-2 - үшглицериннің диэфирі, балауыз тәрізді, қатты, сары немесе ашық қоңыр түсті май. Эмульсия алу үшін 10,0 г майга 1,5-2,0 г Т-2 эмульгаторын алады.

Эмульсиялардың жеке технологиясы. Тукымдардан жасалынатын эмульсиялар технологиясы - Emulsa ex seminibus. Өсімдік дәндері:

тэтті бадам тұқымдары - Seminum Amygdalaram;

көкнар түқымдары - Seminum Papaveris;

асқабақ түкымдары - Seminum Cucurbitae;

жержанғақ түкымдары - Seminum Arachidis hypogacae;

грек жаңғағы тұқымдары - Seminum Juglandis regiae.

Дәңді эмульсиялар майдаланган тұқымдардан ондағы суда еритін компоненттерді жэне майларды сірінділеу арқылы дайындалады. Егер жазылымда тұқымдардың мөлшері көрсетілмесе, онда 100,0 г эмульсия дайындау үшін 10,0 г тұкьш (1:10) алынады.

Тұқымдардың жэне жемістің кабығының түріне байланысты дэрілік шикізатты дайындар алдында эртүрлі жолмен еңдейді.

1. Бадамның, арахистің, грек жаңгағының тұқымдарьш тығыз қабықтарынан тазарту үшін, ыстық сумен мацерациялайды. Ол үшін 60-70°С ыстық су кұйып, 10 минутқа калдырыи, қабығьшан тазартады.

2. Асқабақ түқымдарын қабығынан қүргақ күйінде тазартады. Бүл кезде жүка жасьш қабығын калдыру кажет.

3. Көкнар түкьімдарының кабығын алмай, шаңнан тазарту үшін суық сумен шаяды.

Эмульсияны дайындаған кезде тазартылған түқымдарды фарфор келіге салып, алынган шикізатгың салмағының 1/10 бөлігіндей сумен біртекті ботқа тэрізді масса түзілгенше ысқылайды, содан соң біртіндеп судың калган мөлшерін косады. Қүгыны алдын-ала тарирлеп, эмульсияны екі кабат дәке арқылы сүзеді (эмульсия салмакден дозаланады).

Rp.: Emulsi seminum Amygdalarum dulcium 100,0 Tincturae Opii simplicis guttas V M.D.S. 1 шай қасықтан күніне 4 рет

ь.ІІ.

Seminum Cucurbitae 5,0 Aquae purificatae 45 ml т_ж. = 50,0,

Технологиясы: Тұқымдарды катты кабьнынан тазалан, жүка жасыл қабығын қалдырады. Тазартылған шикізаттыц 5,0 г өлшеп алып, келіге салады. Оган 10 тамшы су қосып, біртекті масса болғанша ысқьшайды. Судың қалған мөлшерін 44,5 мл бөлшектеп косады, босататын күтыга ауыстырып, қүяды. Аскабак түкымдарынан слынған эмульсняны сүзбейді, себебі фармакологиялық қасиеті бар жүха жасыл қабығы сүзгіде қалуы мүмкін. Са;;мағын қажет болған жағдайда 50,0 г дейін сумен жеткізеді. Тыгындал, безекдіреді.

Эмульсия ддйындаган кез,,е тұқымдардан өсімдік майлары, стеариндер, эртүрлі суад еритін компоненттер сірінділінеді. Олар тұрақтандыргаш рөлін аткарады. Сондыктан түқымзардан дайындалган эмульсиял;фға т\:раі<тандырғыш қосьшмайды.

Майлы эмульсиялардың технологиясы - Emulsa ex oleosis. Майтты эмульсияларды дайііндау ережелері^-

1. Егер жазылымда майдың атауы көрсетілмесе, онда эмульсия бадам немесе шабдалы майымен дайындалады

2. Рецепте майдын медігері жазылмаса, онда 100,0 г эмульсия дайындау үшін 10,0 г май алынады (1:10).

3. Эмульсияны келіде эмульгатордь' маймен жэне сумен ысқылай отырып дайындайды

4. Эмульсия технологиясы 2 сатыдан тұрады: біріншілік эмульсия алу жэне оны сумен сүйылт.

5. Біріншілік элгульсья алу кезінде оны күрайтын компоненттердің: майдың, эмульгатордың жэне судың мөліаерлік қатыкасын қатаң түрде сактау қажет. 10,0 г майга 5,0 г желатоза алынады. Біріншілік эмульсняға арналган су: май мен эмульгатор салмагьшыц

10 + 5

жартысындай молшерде алынады: —j—= 1,5мл

Біріншілік эмульсия дайындаған кезде эмульгатор мөлшері оныц табиғатына сәйкес тацдалады (кесте 12).

Біріншілік эмульсия 3 тэсілімен дайындалады. Ол компоненттерді араластыру кезектілігімен ерекшелінеді:

а) Қүрғак келіде эмульгатор мен майды мүқнят ысқьшайды, содан сон су қосып (Э + М + С), одан әрі сытырлаган дыбыс шыкқанша, ысқьшайды. Ол біріншілік эмульсняның дайын болі-андығьш білдіреді. Бірінніілік эмульсияның дайын болгандығы бір тамшы суды келі кабыргагына тамызған кезде кең із кялдырумен дәлелденеді.

Есептеу:

Дәннің салмағы көрсетілмеген 1:10 дайындалады 10 бадам дэні V_cy= 100 - 10 = 90 мл Опий түндырмасы есірткі зат Опий түндырмасының дозасы тексеріледі: 100 : 5 = 20 қабылдау саны

МФ IX басылымы бойынша: 22 тамшы 55 тамшы

Рецепт бойынша ЖРД: 5: 20 = 0,25 тамшы ЖТД: 0,25 -4=1 тамшы Дозасы аспаған.

Б.П.

Seminum Amygdalarum dulcium 10,0 Aquae purificatae 90 ml Tincturae Opii simplicis guttas V m*. = 100,0

Технологиясы: 10,0 г тәтті бадам тұқымдарын, алдын-ала қабығынан ыстық сумен мацерациялау аркылы тазартьш, келіге салады. Оны 20 тамшы сумен (массаның 1/10 белігі - 1 мл) біртекті масса алынганша майдалайды. Біртіндеп судың калган мөлшерін қосады. Эмульсияны апдын-ала тарирленген босататын кулыға екі қабат дәке аркылы сүзеді. Салмагын кажет болған жагдайда 100,0 г дейін сумен жеткізеді.

Эмульсияларды кағаз фильтр аркылы фильтрлеуге болмайды, себебі ол май тамшыларын ұстап калацы.

Босататын күлыға 5 тамшы опий карапайым түндырмасын тамызады, тыгындап, гофрирленген кағазбен жауып, жіппен байлап, сүргірлейді, босатуга безендіреді,. Негізгі этикетка «Ішке», ескерту этикеткалары «Салқын жерде сақга», «Қолданар алдында шайка», «Балалардан сакта», «Абайлап қолдан». Сигнатура жазылады.

Rp.: Emulsiseminum Cucurbitae 50,0 D.S. 1 ас касыктан күніне 3 рет

Есептеу:

(1:10) 1-10 х-50 0,5 мл су

х = 5,0 аскабак дәні

1 мл —20 тамшы

0,5 мл - х х = 10 тамшы

V_cy = 50,0 - (5 + 0,5) = 44,5 ml

е) Егер эмульсия курамына эфир майлары енсе, онда туракты эмульсия алу үшін, оларға бірдей немесе екі есе мөлшерде эмульгатор алынады.

Майлы эмульсиялардың жеке технологиясы 1. Эмульгатор ретінде желатозаны қолдаиу аркылы эмульсия дайындау:

Rp.: Emulsi oleosi 120,0 Natrii bromidi 1,0 M.D.S. 1 ac касыктан кұніне 3 рет

Рецепте ішуге арналган эмульсия берілген. Майдың атауы берілмеген, сондықган шабдалы майымен дайындалады. Майдың мөлшері де көрсетілмеген. Ол эмульсия салмагының 1/10 бөлігін курайды.

Есептеу: т_ж. = 120,0 + 1,0= 121,0 г

Май 1/10 120 : 10 = 12,0 г шабдалы майы

Эмульгатор майдыц 1/2 бөлігіндей мөлшерде алынады: 12,0 : 2 = 6,0 г желатоза;

Біріншілік эмульсияга (корпус) арналган су көлемі:

12 + 6 п п

= 9,0 мл су

Суйылтуга арналган су көлемі: V_cy = 120,0 - (12 + 6 + 9) = 93 ml

Б.П.

Olei Persicorum 12,0 Gelatosae 6,0

Aquae purificatae (біріншілік эмульсия дайындау үшін) 9 ml Aquae purificatae pro dultio 93 ml Natrii bromidi 1.0 т_ж. = 121,0 г

Технологиясы: 6,0 г желатозаны өлшеп алып, келіде майдалайды, оган 12,0 г шабдалы майын қосып, мукият араластырып, бөлшектеп 9 мл тазартылган суды қосып, сытырлаган дыбыс шыққанша, ягни біріншілік эмульсия дайын болганша, араластырады. Эмульгирлеу кезінде келсаппен жылдам бір багыгга айналдыру керек. Корпустыц дайындыгын эмульсия бетінде домалап кеткен судың бір тамшысы аркылы аныктайды, ол майдың толық эмульгирленгендігін білдіреді. Суйылтуга арналган 93 мл суда 1,0 г натрий бромидін ерітеді. Біріншілік

Кесте 12.

Жиі қолданылатын эмульгаторлар жэне олардыц мөлшері

Эмульгатор	100,0 г эмульсияга қажет эмульгатордың мөлшері, г
Аравия шайыры	5,0
Өрік шайыры	3,0
Желатоза	5,0
Крахмал 10%-тікшырышытүрівде	5,0
Майсыздандырылмаған құргақ сүт	10,0
Эмульгатор Т-2	1,5-2,0

б) Эмулъгаторды сумен ысқылайды, массаға, араластыра отырып, май қосады (Э + С + М). Біріншілік эмульсияга судың қалған мөлшерін қосады.

в) Келіде ысқылаған эмульгаторға май мен судын қоспасын қосады (Э + (М + С)), біріншілік эмульсия алынғанша, жылдам ысқылайды, содан соң судың қалған мөлшерін косады:

Біріншілік эмульсия алудың екінші тэсілі оптималды. Аз уақыт ішінде туракты эмульсия алынуьш камтамасыз етеді.

Эмульгирлеу кезінде келсап қозгалысы бір багытта болуы керек. Келсаптың тәртіпсіз қозгалысы эмульгирлеу процессін баяулатады. Ескерту: Э - эмульгатор; М - май; С - су.

Эмульсияга дәрілік заттарды енгізу. Эмульсия курамына кіретін дәрілік заттар олардың полярлы немесе полярсыз фазаларда ерігіштігіне байланысты енгізіледі.

а) Суда еритін заттарды біріншілік эмульсияны суйылтуга арнапған су бөлігінде ерітеді.

б) Майда еритін дэрілік заттарды (камфора, ментол, анестезин, тимол, майда еритін витаминдер, гормонды препараттар) біріншілік эмульсия дайындар алдында майда ерітіп алады.

Эмульгаторды жэне біріншілік эмульсияга кажет судың мөлшерін есептеген кезде, майлы фазаның (май + дэрілік зат) салмағының өсетіндігі ескеріледі.

в) Суда да, майда да ерімейтін дэрілік заттар (танальбин, висмут туздары, мырыш тотығы, магний тотыгы жэне т.б.) дайын эмульсия кұрамына майда унтак (суспензия) түрінде енгізіледі.

г) Майда еритіндігіне карамастан фенилсалицилат, бензонафтол дайын эмульсия курамына суспензия түрінде енгізіледі. Егер оларды майда ерітсе, антисептикалық әсері төмендейді. Осы екі дәрілік зат гидрофобты болғандыктан оларды турактандыру кажет. Турактандыргыш ретінде желатоза, шайырлар немесе баска БАЗ колданылады.

д) Тундырмалар, шырындар, суйық экстрактар, спиргті ерітінділер дайын эмульсияга суйылтылган күйінде қосылады.

■

эмульсияны натрий б{:омидінщ сулы ерітіндісімен сұйылтады. Дайын эмульсияны алдын-ала тарирленген босататын кұтыға екі кабат дәке аркылы сұзеді. Қажет болған жағдайда салмағын 121,0 г дейін жеткізеді. Тығындап, босатуға безендіреді (ҚР ДСМ 26.08.93 ж. № 90-П бүйрығының талаптарына сай). Негізгі этикетка «Ішке», ескерту этикеткалары «Салкын жерде сакта», «Қолданар алдында шайка», «Балалардан сақта».

2. Эмульгатор ретінде крахмал шырышын қолдану аркылы эмульсия дайындау:

Rp.: Camphorae 2,0 Olei Helianthi 18,0 Sirupi simplicis 10 ml Aquae purificatae ad 200,0 ml Misce fiat emulsum D.S. 1 ac касықтан күніне 3 рет

Есептеу:

1. Жалпы салмагьш аныктау: рецепте белгіге дейін деген белгі бар сондыктан, т_ж = 200,0 г кант шырынының көлемін салмакка алмастырады:

р = 1,3 г/см³; m = 10- 1,3 = 13,0 г кант шырыны.

2. Эмульгатордьщмөлшерінесептейді:

Камфора майда ериді, эмульгатор мелшерін есептегенде, оның салмагын ескереді.

(18,0 + 2,0): 2 = 10 г крахмал; 10%-дык крахмал шырышьш дайындайды Суық су мөлшерін екі есе алады 10 -2 = 20 мл Ыстық су мөлшері 100 - (10 + 20) = 70 мл Сұйьиггуға арналган су мөлшері:

Vcy = 200 - (2,0 +18,0 + 13,0 + 100,0) = 67 мл

Б.П.

Camphorae 2,0 Olei Helianthi 18,0 Amyli 10,0

Aquae purificatae frigidae 20 ml Aquae purificatae calidae 70 ml Aquae purificatae pro dultio 67 ml Sirupi simplicis 10 ml m_x. = 200,0

Технологиясы: 1-ші сатыда фарфор табақшага 18,0 г өсімдік майын жэне 2,0 г камфораны өлшеп салып, су моншасында (40-50°С) кыздыра отырып ерітеді. Суытады.

2. ші сатыда 10%-дык крахмал шырышын дайындайды. Ол үшін 10,0 г крахмалды 20,0 мл суық сумен араластырады. 70,0 мл суды кайнатып, оган крахмал суспензиясын қосып, фарфор табакшада кою жартылай мөлдір ерітінді түзілгенше, қайнатады.

3. ші сатьща келіге жартьшай суытылган ерітіндіге бөлшектеп камфораның майлы ерітіндісін косады, біріншілік эмульсия дайын болғанша мұқият араластырады. Содан соң сұйылтуга арналган суды қосады. Дайын эмульсияны босататын кұтыға екі кабат дэке арқылы сүзеді.

Ең соңында 10 мл қант шырынын қосып, кажет болған жағдайда сумен салмағын 200,0 г дейін жеткізеді. Тығындап, босатуға безендіреді. Негізгі этикетка «Ішке», ескерту этикеткалары «Салқын жерде сакта», «Қолданар алдында шайқа».

3. Эмульгатор ретінде жүмыртқа сарысын қолдану аркылы эмульсия дайындау:

Rp.: Emulsi oleosi 150,0

Olei Menthae piperitae guttas X

Bismuthi subnitratis 2,5

Misce. Da. Signa. 1 ac қасықтан күніне 3 рет Есептеу:

Май мөлшері 1/10 150 : 10 = 15,0 г бадам майы

Жұмыртқа сарысы шамамен 15,0 г тең

Эмульсияның жалпы салмагьш аныктау үшін жалбыз майының тамшы санын салмакка алмастырады. ССРО МФ XI басылымынын 2-ші томыныц 134 бетінде тамшылар кестесіне сай: 1 г жалбыз майы - 51 тамшы

х - 10 тамшы; х = 0,19 г жалбыз майы

га, = 150,0 + 0,19 + 2,5 = 152,69 г V_cy(l)= 152,69-(15,0+ 15,0 + 0,19 + 2,5)= 120 ml немесе V_cy(2)=150-(15 + 15)= 120 ml Б.П.

Olei Amygdalarum 15,0

Olei Menthae piperitae guttas X

Vitellos ovorum duorum 15,0

Aquae purificatae pro dultio 120 ml

Bismuthi subnitratis 2,5

т_ж.= 152,69 г * 153 r

5. Итжидек экстрактысы суда ериді, қүрғақ экстракт (1:2) алынады 0,2 х 2 = 0,4

6. Сұйылтуга арналган су мөлшері:

V_cy(1)= 184,4 -(18,0 + 0,4 + 2,0+ 2,0+4,0+40,0 + 1,0) = 117 ml Vcy(2)= 180-(1 + 18,0 + 4,0 + 40,0)= 117 ml

Б.П.

Emulgentis T-2 4,0

Aquae purificatae 40 ml (біріншілік эмульсияга арналган су) Olei Persicorum 18,0 Camphorae 2,0

ExtractiBellaonnaesicci (1:2) 0,4 Aquae purificatae pro dultio 117 ml Phenylii salycilatis 2,0 Gelatosae 1.0 т_ж = 184,4 г

Технологиясы: Алдымен келіге 4,0 г Т-2 эмульгаторын су моншасында балқытып алады. 40 мл ыстык сумен (80-90°С) араластырып, ақ каймақ тэрізді масса түзілгенше, ысқьшайды. Камфораның майдағы ерітіндісін дайындау үшін, фарфор табакшада су моншасында шабдалы майында кыздырып, 2,0 г камфораны ерітіп алады. Содан соң камфораның майдағы ерітіндісін косып, 20 минут бойына эмульгирлейді. Дайын болған біріншілік эмульсияны 117 мл итжидектің құрғак экстрактысының (оны алдын ала суда ерітеді) судағы ерітіндісімен сүйьштады. Осы эмульсияны екі кабат дэке арқылы босататын тарирленген қүлыга сүзеді. Босаған келіде 2,0 г фенилсалицилатты, 1,0 г желатозаны, дайын эмульсияның шамамен 1,5 мөлшерін қосып, мүқият ысқылайды. Содан соң эмульсияның калган мөлшерін бөлшектеп қоса отырып, араластырады. Қажет болган жағдайда салмағын 184,4 г дейін сумен жеткізіп, тыгындап, босатуға безендіреді. Негізгі этикетка «Ішке», ескерту этикеткалары «Салқын жерде сакта», «Қолданар алдында шайқа», «Балалардан сакта».

Эмульсиялардың саиасын бакылау. Дайындалған эмульсиялардың сапасын басқа ішуге қолдануга арналган сү.йық дэрілік түрлердің сапасын анықтау керсеткіштері бойынша багалайды. Сонымен қатар эмульсияга тән көрсеткішгер анықгалады. 1. Эмульсиялардың термиялық түрактылығы.

Эмульсиялар - тұрақсыз жүйелер. Қыздырған кезде жеңіл қабатқа бөлініп кетеді. Егер 50°С-қа дейін эмульсияны қыздырған кезде ол қабатқа бөлінбесе, онда эмульсия тұрақты деп есептелінеді.

Технологиясы: Келіге 15,0 г бадам майын жэне 10 тамшы жалбыз майын алып, бір жүмыртканың сарысын қосады, келсаппен бір багытта сытырлаған дыбыс шыққанша (біріншілік эмульсия алу үшін су қоспайды, себебі жүмыртка сарысының қүрамында су бар) араластырады. Содан соң бөлшектеп 120 мл су қосады, оның sp порциясын эмульгирлейді. Эмульсияны босататын күтыға екі кабат дэке аркылы сүзеді. Босаған келіге 2,5 г висмуттың негізгі нитратын елшеп салып, шамамен 1,25 г дайын эмульсияны кс^ып, мұкият ыскьшайды (Дерягин ережесі). Эмульсиякың қалған мөлшерін бөлшектеп коса отырып, араластырады. Келідегі коспаны босататын кұтыға аударады. Қажет болған жағдайда салмағын 153,0 г дейін сумен жеткізеді. Тығындап, босатуга безендіреді.

4. Эмульгатор ретінде эмульгатор Т-2 қолдану аркылы эмульсия дайындау:

Rp.: Extracti Belladonnae 0,2 Emulsi oleosae 180,0 Camphorae

Phenyliisalicylate ana 2,0

Misce. Da. Signa. 1 ac қасықтан күніне 3 рет

Рецепте «Б» тізіміне кіретін дәрілік зат - итжидек экстрактысы бар, дозасын тексереді. Ол үшін эмульсияның жалпы салмағын есептейді

1. т_ж. = 180,0 + 0,2 + 2,0 + 2,0 = 184,2 г 184,2 : 15 = 12 қабылдау саны

0,2: 12 = 0,016 г 0,016x3 = 0,048 г

ССРО МФ IX басылымы бойынша Рецепт бойынша

ЖРД: 0,05 0,016

ЖТД: 0,15 0,048

Итжидек экстрактысының дозасы аспаған.

2. Майдың мөлшері 1/10 180 : 10 = 18,0 г

3. Камфораның майлы ерітіндісікің мөлшері: 18,0 + 2,0 = 20,0 г;

4. Эмульгатор Т-2: 10-2

20 - х; х = 4.0 г;

5. Біріншілік эмульсияга арналган су эмульгатордың салмағынан 10 есе мөлшерде алынады: 10-4,0 = 40 ml;

6. Фенилсалицилат гидрофобты зат, түрактандыргьііл талаг, етеді. Дэрілік заттың жартысындай мелшчрде желатоза алынады («Суспензиялар»). 2,0 фенилсалицилатка 1,0 желатоза.