
- •II semestr 223
- •So’z boshi
- •Fan dasturi
- •I. Ўқув фанининг долзарблиги ва олий касбий таълимдаги ўрни
- •II. Ўқув фаннинг мақсади ва вазифалари
- •III. Асосий назарий қисм (маъруза машғулотлари) Сферик астрономия асослари
- •Амалий астрономия масалалари
- •Осмон механикаси элементлари: сайёралар ҳаракати
- •Астрофизика тушунчалари ва телескоплар
- •Қуёш ва унинг тизими физикаси
- •Юлдузлар физикаси асослари
- •Галактика астрономияси
- •Космогония ва космология
- •IV. Амалий машғулотларни ташкил этиш бўйича кўрсатма ва тавсиялар
- •V. Лаборатория ишларини ташкил этиш бўйича кўрсатмалар
- •VI. Мустақил таълимни ташкил этишнинг шакли ва мазмуни
- •Фойдаланиладиган адабиётлар рўйҳати Асосий дарсликлар ва ўқув қўлланмалар
- •Қўшимча адабиётлар
- •Ishchi o’quv dasturi
- •Тошкент – 2017
- •1. Ўкув фанини ўқитилиши бўйича услубий кўрсатмалар
- •2. Маъруза машғулотлари Сферик астрономия асослари
- •Амалий астрономия масалалари
- •Осмон механикаси элементлари: сайёралар ҳаракати
- •Астрофизика тушунчалари ва телескоплар
- •Қуёш ва унинг тизими физикаси
- •Юлдузлар физикаси асослари
- •Галактика астрономияси
- •Космогония ва космология
- •3. Амалий машғулотлар
- •4. Лаборатория ишларини ташкил этиш бўйича кўрсатмалар
- •5. Мустақил таълимни ташкил этишнинг шакли ва мазмуни
- •Мустақил таълим мавзулари
- •6. Фойдаланиладиган адабиётлар рўйҳати Асосий дарсликлар ва ўқув қўлланмалар
- •Қўшимча адабиётлар
- •Интернет сайтлари
- •Талабалар билимини баҳолаш мезонлари
- •I semestr Ma’ruza materiallari
- •§ 1. Astronomiya fani: vazifalari va amaliy ahamiyati
- •§ 2. Astronomiyaning zamonaviy bo’limlari
- •I bob. Sferik astronomiya asoslari
- •§ 1.1. Samo jismlari va yulduz turkumlari
- •§ 1.2. Yoritgichlarning ko’rinma harakati
- •§ 1.3. Osmon sferasi va uning elementlari
- •§ 1.4. Gorizontal va ekvatorial koordinatalar sistemalari
- •§ 1.5. Kuzatuvchi kenglamasi turlari va olam qutbuning gorizontdan balandligi
- •§ 1.6. Yerning sutkalik aylanish oqibatlari
- •§ 1.7. Ekliptika va unga bog’liq koordinatalar sistemasi
- •§ 1.8. Vaqtni kuzatuvdan aniqlash usullari
- •§ 1.9. Vaqt o‘lchash tizimlari
- •§ 1.10. Taqvim va uning turlari
- •§ 1.11. Yulian kunlari va sana o‘zgarish chizig‘I
- •§ 1.12. Sferik uchburchak: sferik trigonometriyaning asosiy formulalari
- •§ 1.13. Parallaktik uchburchak. Koordinatalar sistemalariaro o‘tish formulalari
- •§ 1.14. Refraksiya
- •§ 1.15. Parallaks
- •§ 1.16. Presessiya va nutatsiya
- •§ 1.17. Yoritgichlarning chiqish va botish momentlarini aniqlash
- •II bob. Astronomiyaning amaliy va astrometrik masalalari
- •§ 2.1. Yer radiusini aniqlash. Triangulyasiya usuli
- •§ 2.2. Kuzatuvchining geografik uzunlama va kenglamasini topish
- •§ 2.3. Quyosh sistemasi jismlarigacha bo‘lgan masofalarni aniqlish
- •§ 2.4. Quyosh sistemasi jismlarining o‘lchamlarini aniqlish
- •§ 2.5. Oy fazalari va tutilishi
- •§ 2.6. Quyosh tutilishi. Saros
- •§ 2.7. Fundamental va fotografik astrometriya
- •§ 2.8. Yulduzlarning xususiy harakati
- •III bob. Osmon mexanikasiga kirish
- •§ 3.1. Olamning geliotsentrik sistemasi va osmon mexanikasi masalalari
- •§ 3.2. Sayyoralarning sirtmoqsimon ko‘rinma harakati
- •§ 3.3. Sayyoralar konfiguratsiyalari va aylanish davrlari
- •§ 3.4. Sayyoralar orbita elementlari
- •§ 3.5. Kepler va Nyuton qonunlari
- •§ 3.6. Keplerning umumlashgan 3-qonuni
- •§ 3.7. Uch jism masalasi va uning chegaralangan holi
- •§ 3.8. Ko‘tarilishlar va pasayishlar
- •§ 3.9. Quyosh sistemasining barqarorlik muammosi
- •IV bob. Astrofizika tushunchalari va teleskoplar
- •§ 4.1. Elektromagnit nurlanish spektri va uning astrofizik tadqiqoti
- •§ 4.2. Yoritgichlarning ko‘rinma va absolyut kattaliklari
- •§ 4.3. Nurlanish qonunlari
- •§ 4.4. Astrofizik obyektlar nurlanishining spektral tahlili
- •§ 4.5. Spektral chiziqlarning Dopler siljishi
- •§ 4.6. Spektral qurilmalar
- •§ 4.7. Astrofizik jismning temperaturasi turlari
- •§ 4.8. Astrofizik uskunalar va teleskoplar
- •§ 4.9. Optik teleskoplar va ularning asosiy ko‘rsatgichlari
- •§ 4.10. Radioteleskoplar
- •§ 4.11. Infraqizil astronomiya
- •Amaliy mashg’ulot materiallari
- •Uyga vazifa
- •Uyga vazifa
- •Dars davomida talabalarga beriladigan masalalar.
- •Uyga vazifa
- •Dars davomida talabalarga beriladigan masalalar.
- •Uyga vazifa
- •Laboratoriya mashg’ulot materiallari
- •Nazariy qism.
- •Umumiy ko’rsatmalar
- •Yulian sanani hisoblash
- •Nazariy qism.
- •II semestr Ma’ruza materiallari
- •§ 5.1. Quyoshning umumiy xarakteristikalari va ichki tuzilishi
- •§ 5.2. Quyoshning spektri, temperaturasi, tarkibi va yadrosi
- •§ 5.3. Fotosfera va uning aktiv sohalari
- •§ 5.4. Xromosfera va uning aktiv elementlari
- •§ 5.5. Quyosh toji va uning radionurlanishi
- •§ 5.6. Quyosh aktivligining davriy o‘zgarishi
- •§ 5.7. Yer tipidagi sayyoralar
- •§ 5.8. Gigant sayyoralar
- •§ 5.9. Asteroidlar va mitti sayyoralar
- •§ 5.10. Kometalar
- •§ 5.11. Meteorlar va meteoritlar
- •VI bob. Yulduzlar fizikasi asoslari
- •§ 6.1. Normal yulduzlar
- •§ 6.2. Yulduzlarning spektral sinflari
- •§ 6.3. Spektr-yorqinlik diagrammasi
- •§ 6.4. Yulduzlar massasi
- •§ 6.5. Yulduzlar o‘lchamlarini aniqlash
- •§ 6.6. Massa-yorqinlik-radius bog‘liqligi
- •§ 6.7. Yulduzlarning ichki tuzilishi
- •§ 6.8. Qo‘shaloq yulduzlar
- •§ 6.9. O‘zgaruvchan yulduzlar
- •§ 6.10. Yangi va o‘tayangi yulduzlar
- •§ 7.1. Somon Yo‘li Galaktikasi va uning ichki tuzilishi
- •§ 7.3. Quyosh sistemasining xarakati
- •§ 7.4. Yulduzlarning tarqoqsimon va sharsimon to‘dalari
- •§ 7.6. Spiral tarmoqlar
- •VIII-bob. Galaktikadan tashqi astronomiya
- •§ 8.1. Galaktikalarning Xabbl klassifikatsiyasi
- •§ 8.2. Galaktikalarning maxalliy guruxi
- •§ 8.3. Galaktikalargacha masofalarni aniqlash usullari
- •§ 8.4. Galaktikalar to’dalari
- •§ 8.5. Yadrosi aktiv galaktikalar
- •§ 8.6. Koinot modeli va tuzilishi
- •Amaliy mashg’ulot materiallari
- •Uyga vazifa
- •Laboratoriya mashg’ulot materiallari
- •Назарий қисм
- •Ҳисобот
- •§ 1. Юлдузларнинг массаларини аниқлаш
- •§ 2. Юлдузларнинг ўлчамларини аниқлаш
- •§ 3. Зичлик
- •Mustaqil ta’lim mashg’ulotlari
- •Мустақил таълим мавзулари
- •Glossariy
- •Ilovalar Tarqatma materiallar
- •Testlar Test savollari
Галактика астрономияси
Сомон Йўли галактикаси ва унинг ички тузилиши. Галактикамиз ташкил этувчилари ва юлдузлар тақсимоти. Қуёш системаси ҳаракати. Юлдузларнинг тарқоқ ва шарсимон тўдалари. Галактиканинг айланиши. Юлдузлараро чанг ва газ. Спирал тармоқлар. Галактикамиз ядроси тузилиши. Галактика тожи ва магнит майдони.
Галактикадан ташқи астрономия
Галактикаларнинг Хаббл классификацияси. Галактикалар махаллий гуруҳи. Галактикаларгача масофани аниқлаш. Галактикалар таркиби ва физик хоссалари. Галактикалар тўдалари. Ўзаги фаол галактикалар. Радиогалактикалар. Квазарлар. Гравитацион линзалар.
Космогония ва космология
Космогония муаммолари. Юлдузларнинг келиб чиқиши ва эволюцияси. Галактикаларнинг келиб чиқиши ва эволюцияси. Экзосайёралар. Сайёраларнинг келиб чиқиши. Қуёш системасининг келиб чиқиши ва бошланғич эволюцияси. Космологик принцип. Коинотнинг бир жинсли изотроп модели. Катта портлаш. Коинотнинг иссиқ модели. Қорамтир энергия.
Аудитория соатларининг мавзулар бўйича тақсимланиши
№
Маъруза мавзулари
Хажм
1-семестр
1
Кириш
2
2
Сферик астрономия асослари
10
3
Амалий астрономия масалалари
8
4
Осмон механикаси элементлари: сайёралар ҳаракати
8
5
Астрофизика тушунчалари ва телескоплар
4
Жами 1-семестрда
32
2-семестр
5
Қуёш ва унинг тизими физикаси
9
6
Юлдузлар физикаси асослари
11
7
Галактика астрономияси
6
8
Галактикадан ташқи астрономия
6
9
Космогония ва космология
8
Жами 2-семестрда
40
ЖАМИ курс бўйича
72
3. Амалий машғулотлар
Амалий машғулот дарсларида талабалар асосий маъруза мавзулари бўйича олган билим ва кўникмаларини амалий масалалар ечиш орқали янада бойитадалар. Шунингдек, дарслик ва ўқув қўлланмалар асосида талабалар билимларини мустахкамлашга эришиш, тарқатма материаллардан фойдаланиш, илмий мақолалар ва тезисларни чоп эттириш орқали талабалар билимини ошириш, масалалар ечиш, мавзулар бўйича кўргазмали қуроллар тайёрлаш ва бошқалар тавсия этилади. Амалий машғулотлар тегишли бўлимлар бўйича масалалар ечиш орқали амалга оширилади.
№ |
Амалий машғулотлар мавзулари |
Соати |
|
1-семестр |
|||
1 |
Сферик астрономия асослари |
6 |
|
2 |
Осмон механикаси элементлари: сайёралар ҳаракати |
6 |
|
3 |
Амалий астрономия. Ер ва Ой системаси |
6 |
|
4 |
Астрономик кузатувлар, қурилмалар ва телескоплар |
6 |
|
Жами 1-семестрда |
24 |
||
2-семестр |
|||
1 |
Қуёш ва Қуёш системаси физикаси |
6 |
|
2 |
Юлдузлар физикаси асослари |
6 |
|
3 |
Галактика ва юлдуз тўдалари |
6 |
|
4 |
Галактикалар |
6 |
|
5 |
Космогония ва космология |
6 |
|
Жами 2-семестрда |
30 |
||
ЖАМИ курс бўйича |
54 |
4. Лаборатория ишларини ташкил этиш бўйича кўрсатмалар
Ушбу машғулот тури ўқув дастуридаги бўлимларга тегишли лаборатория ишларини бажариш, оптик қурилмалар билан бевосита танишиш, юқори аниқликда натижалар олиш, тажриба натижаларини ҳисоблаш, графиклар чизиш ва тегишли хулосалар чиқариш орқали амалга оширилади. Лаборатория ишлари талабанинг ушбу фандан олган билимларга таянилган ҳолда бевосита ўқитувчининг рухсати билан амалга оширилади.
№ |
Лаборатория ишлари мавзулари |
Соати |
1-семестр |
||
1 |
Юлиан кунларини ҳисоблаш |
8 |
2 |
Юлдузлар осмонининг сурилма харитаси |
8 |
Жами 1-семестрда |
16 |
|
2-семестр |
||
3 |
Қуёшнинг чиқиш ва ботиш моментларини ҳамда азимутларини ҳисоблаш |
10 |
4 |
Юлдузларнинг массаси, ўлчамлари ва зичлиги |
10 |
Жами 3-семестрда |
20 |
|
Жами курс бўйича |
36 |