Uyga vazifa

7. Xalqaro televizion aloqa uchun hamma vaqt Yerning biror bir nuqtasida “osilib” turuvchi yo’ldosh zarur. Uni sharq tomonda – Yerning aylanish yo’nalishida uchirish kerak. Uni qanday balandlikda uchirish kerak?

8. Keplerning 3-qonuni orqali Yupiter massasini aniqlang. Quyosh massasini 1ga Yer massasini 0 ga teng deb, T_yu=4332,6 sutka a_yu=5,2028 a.b. T_Yer=365,26 sutka ga teng deb oling.

9. Oy sirti uchun ikkinchi kosmik tezlikni Yer uchun mos kattaliklarni solishtirish orqali aniqlang.

10. Quyosh atrofida 0.2408 yil davr bilan harakatlanuvchi sayyora orbitasining ekssentrisiteti 0.20562 ga teng. Bu planetaning Quyoshdan eng uzoq va eng yaqin masofasini toping.

11. Quyosh massasini Yer massasi birliklarida Yer atrofida Oyning harakatidan, Quyosh atrofida Yerning harakatidan hisoblang.

T=365,256 sutka , R=149600000 km (Yer)

t=27.3217 sutka r=384400 km (Oy).

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Karttunen H. et. al. // Fundamental astronomy, Springer, 2007

2. Nuritdinov S.N. Tadjibayev I.U. Ziyaxanov R.F. // Umumiy astronomiyadan masalalar to’plami, O‘zMU, Toshkent, 2013

Amaliy mashg’ulot 4.

4 – mavzu. Astronomik kuzatuvlar, qurilmalar va teleskoplar.

1 – namuna. Yerdan unchalik uzoqlikda bo‘lmagan masofadan o‘tuvchi kometaning gorizontal ekvatorial parallaksi 14'',5 ga teng, bosh qismining burchak diametri 15' ga teng va uning dum qismining ko‘rinma ko‘rinma uzunligi 8° ga teng bo‘lsa, kometagacha bo‘lgan masofa, uning bosh va dum qismlarining chiziqli o‘lchamlarini hisoblang.

r0=14'',5 ρ=15' λ=8°	Yechimi: Kometadan Yergacha bo‘lgan masofani quyidagi formula orqali hisoblash mumkin, , bundan, km ekanligi kelib chiqadi. Yoki, kometaning ma’lum parallaksi orqali,
r=?, Db=?, Dd=?

a.b.

km

kelib chiqadi.

ρ<3° bo‘lganligi uchun kometa bosh qismi o‘lchami quyidagi formuladan aniqlanadi.

(ρ – yoy minutlarida bo‘lsa)

km ekanligi kelib chiqadi.

λ>3° bo‘lganligi uchun biz kometa dum qismi uzunligini quyidagi formuladan foydalanib hisoblaymiz,

, bundan

km

ga teng ekanligi kelib chiqadi.

Demak, r=60.73, D=396·10³ km, l=12.6·10⁶ km.

2 – namuna. Sefeidlar uchun V tizimdagi davr – absolyut yulduz kattalik bog’lanishi ko’rinishga ega, bu yerda R – davr (sutkalarda), - absolyut yulduz kattalikning o’rtacha qiymati.  Cep yulduzigacha masofani chamalang (davri 5^d,3).

P=5d,3	Yechimi: Davr – yorqinlik bog’lanishiga muvofiq
r=?

= - 3,475 ^m.

 Cep yorqinligi bo’yicha Sefey yulduz turkumida to’rtinchi yulduzdir. Sefey – yorqin yulduz turkum emas, uning yulduzlari Katta Ayiq yulduzlaridan anchaga, 1,5^m -2^m ga xiraroq. Demak, ravshanlikni oqilona baholashda o’rtacha qiymati sifatida 4 ^m qabul qilish mumkin. Yulduzning haqiqiy xarakteristikalari:

bundan lgr2,5, r316 ps

Javob: r=316 ps

3 – namuna. 10000 km/s tezlik bilan uzoqlashayotgan galaktikada o’tayangi yulduz chaqnadi (18^m). Galaktikagacha bo’lgan masofa, uning absolyut yulduz kattaligi va yorqinligi nimaga teng?

v=10000 km/s m=18m	Yechimi: Habbl doimiysini N=100 km/(s.Mps) deb olib, galaktikagacha bo’lgan masofani aniqlaymiz. r=v/H=133,3 Mps=1,3 .108 ps.
r=? M=? L=?
	M=m+5-5lgr= -17,57m lgL=0,4(4,8-M)=8,95, L8,9 .108 Javob: r=1,3 .108 ps; Mgal=-17,57m; L=8,9 .108

4 – namuna. Vega yulduzining parallaksi taqriban 0^//,1 ga teng. Ungacha bo’lgan masofa parseklarda nimaga teng va undan kelayotgan yorug’lik Yerga qancha vaqtda etib keladi? Quyoshgachi?

=0//,1	Yechimi: R=1/ = 10 ps. 1 ps = 3,26 yo.y. bo’lgani uchun t=32,6 yo.y. 1 a.b. masofani yorug’lik taxminan 8 minutda bosib o’tadi. Masofani topish aniqligi 1 yo.y. tartibida bo’lgani uchun u bilan solishtirganda 8 minut yo’q darajada kichik. Javob: r=10 ps, t=32,6 yo.yili.
r=? t=?