Uyga vazifa
-
Quyosh atrofida aylanish davri 0.6152 yil bo‘lgan planetaning Quyoshdan o‘rtacha uzoqligini km larda aniqlang.
-
Quyosh atrofida 0.2408 yil davr bilan harakatlanuvchi sayyora orbitasining ekssentrisiteti 0.20562 ga teng. Bu planetaning Quyoshdan eng uzoq va eng yaqin masofasini toping.
-
1882II kometasining aylanish davri T=770 yilga va perigeliy masofasi 0,0078 a.b. ga teng. Uning: 1) katta yarim o’qi, 2) ekssentrisiteti, 3) perigeliydagi tezligi, 4) afeliydagi tezligini aniqlang.
Foydalanilgan adabiyotlar:
-
Karttunen H. et. al. // Fundamental astronomy, Springer, 2007
-
Nuritdinov S.N. Tadjibayev I.U. Ziyaxanov R.F. // Umumiy astronomiyadan masalalar to’plami, O‘zMU, Toshkent, 2013
Amaliy mashg’ulot 3.
3 – mavzu. Amaliy astronomiya. Yer va Oy sistemasi.
1 – namuna Quyoshning Yerga beradigan tezlanishi kattami yoki Oyning Yerga beradigan tezlanishimi? Necha marta?
|
Yechimi: Butun olam tortishish qonunidan, Quyosh va Oyning ta’sir kuchlarini shu jismlar og’irlik kuchiga tenglashtiramiz:
Javob: Oy tomonidan berilgan tezlanish taxminan 150 ming marta katta. |
;
;2 – namuna. Agar Yer aylanishining burchak tezligi sutkasiga 10 ni tashkil qilsa, Quyosh massasini toping. Yerdan Quyoshgacha bo’lgan masofani R=1,49.108 km deb hisoblang.
|
=10/sut R=1,49.108 km. |
Yechimi:
|
|
mQ=? |
|
|
|
Demak,
|
|
|
Javob:
|
kg.
kg.3 – namuna. Fobosning harakatidan (a=9300 km, T=0,32 sutka) Marsning massasini Yer massasi birliklarida aniqlang. Oyning mos kattaliklari aOy=384000 km, TOy=27,3 sutka.
|
aF =9300 km TF =0,32 sut aOy =384000 km TOy =27,3 sut |
Yechimi:
Javob:
|
|
|
|
|
|
.
Agarda, Fobosning massasi Marsning massasidan va Oyning massasi
Yerning massasidan juda kichik deb qabul qilsak, u holda:
0,1
=?4 – namuna. Agar kosmik kema perigeyda dengiz sathidan 227 km balandlikda uchib o’tib, orbita katta yarim o’qi 13900 km ni tashkil etgan bo’lsa, uning perigey va apogeydagi chiziqli tezliklarini toping.
|
RP=227 km RYer=6371 km a=13900 km |
Yechimi:
bu
yerda
Unda vP = km/sek; vA=km/sek
Javob: vP = km/sek; vA=km/sek |
|
vP=? vA=? |
|
|
|
;
;
,
ekssentrisitetini esa quyidagi formuladan topamiz:
Dars davomida talabalarga beriladigan masalalar.
-
Galley kometasi 1910 yilda o’z perigeliy masofasi (0.587 a.b.) dan 54.52 km/sek tezlik bilan, Ikeyi-Seki kometasi esa 1965 yilda o’z perigeliy masofasi (0.0083 a.b.) dan 480 km/sek tezlik bilan o’tdi. Bu kometalar qanday orbita bo’ylab harakatlangan va ular Quyoshga qachon yaqinlashadilar?
-
Yer va Oy massalarining nisbati 81:1 ga, ular radiuslarining nisbati esa 1:0,27 ga teng. Oydagi erkin tushish tezlanishi nimaga teng?
-
Uranning massasini Yer massasi birliklarida Oyning Yer atrofidagi harakatini Titaniyaning Uran atrofidagi harakatiga solishtirish orqali aniqlang. Titaniyaning aylanish davri 8d17h, uning Urandan uzoqligi esa 438 ming km.
-
Neptun massasini Yer massasi birliklarida Neptun tabiiy yo‘ldoshining harakatidan toping. Yo‘ldosh planetadan 354 ming km masofada 5 sutka 21 soat davr bilan harakatlanadi. Oyning Yerdan uzoqligi 384400 km aylanish davri 27.32 sutka.
-
Mars massasini Quyosh massasi birliklarida, Fobosning Mars atrofidagi harakati (T=0.31892 sutka, a=9380 km) bilan Marsning Quyosh atrofidagi (T=686.980 sutka, a=227 mln km) harakati nisbatidan aniqlang.
-
Agarda Quyoshning massasi ikki marta katta bo’lsa, Yer 1 a.b. masofada Quyosh atrofida qanday davr bilan aylangan bo’lar edi?