III. Асосий назарий қисм (маъруза машғулотлари) Сферик астрономия асослари

Осмон жисмлари ва юлдуз туркумлари. Ёритгичларнинг кўринма ўрни ва ҳаракати. Осмон сфераси ваунинг элементлари. Осмон жисмларининг чиқиши ва ботиши. Горизонтал ва экваториал координаталар системалари. Олам қутбининг горизонтдан баландлиги. Эклиптика. Эклиптик координаталар системаси. Қуёш экваториал координаталарининг ўзгариши. Сферик тригонометрия. Вақт ва уни ўлчаш. Вақт тенгламаси. Ўртача Қуёш вақти, юлдуз вақти. Вақт ўлчаш системалари. Тақвим турлари ва муаммолари. Сана ўзгариш чизиғи. Параллактик учбурчак. Рефракция. Суткалик параллакс. Ёриткичларнинг чиқиш ва ботиш моментларини ҳисоблаш.

Амалий астрономия масалалари

Ер радиусини аниқлаш: триангуляция. Осмон жисмларигача масофани аниқлаш. Астрономияда масофа ўлчов бирликлари. Кузатувчининг географик кенглама ва узунламасини аниқлаш. Экваториал координаталарни аниқлашнинг усуллари. Юлдузларнинг ҳусусий ҳаракати. Астрометрия масалалари. Астрономик каталоглар ва юлдуз хариталари. Астрометрик асбоблар. Кузатувлардан суткалик ва йиллик параллаксларни аниқлаш. Қуёш системасининг тузилиши. Ернинг Қуёш атрофида ҳаракати. Ерда фаслларнинг алмашинуви. Ернинг ўз ўқи атрофида айланиши. Прецессия ва нутация. Ер айланишининг нотекисликлари. Ой орбитаси ва унинг четлашишлари. Ойнинг кўринма ҳаракати ва фазалари. Ойнинг айланиши ва либрацияси. Ёриткичларнинг Ой билан тўсилиши. Қуёш тутилиши. Ой тутилиши. Тутилишлар содир этилиши шартлари.

Осмон механикаси элементлари: сайёралар ҳаракати

Сайёраларнинг кўринма ва ҳақиқий ҳаракати. Шарқ олимлари ишлари. Сайёраларнинг конфигурациялари. Сайёраларнинг орбита элементлари. Механиканинг асосий қонунлари. Ер сиртида оғирлик кучининг ўзгариши. Гравитация табиати. Материал нуқтанинг тортишиш кучи таъсирида ҳаракатланиши (икки жисм масаласи). Кеплер – Ньютон қонунлари. Ғалаёнланган ҳаракат. Ғалаёнлантирувчи куч. Ойнинг ғалаёнланган ҳаракати. Кўтарилишлар ва пасайишлар. Уч ва кўп жисм масаласи. Осмон жисмларининг массаларини аниқлаш. Космик аппаратларнинг ҳаракати.

Астрофизика тушунчалари ва телескоплар

Электромагнит нурланиш спектри. Астрофотометрия: ёритгичларнинг кўринма ва абсолют катталиклари, нурланиш қонунлари. Спектрал таҳлил асослари. Доплер эффекти. Спектрал асбоблар. Юлдузлар температурасини аниқлаш усуллари. Оптик телескоплар. Кўз – нурланиш қабул қилғичи сифатида. Астроспектроскопия. Нурланишнинг фотоэлектрик қабул қилгичлари. Заряд йиғувчи матрицали қурилмалар. Радиотелескоплар.

Қуёш ва унинг тизими физикаси

Қуёш ҳақида умумий тушунча. Қуёшнинг спектри ва кимевий таркиби. Қуёш доимийси ва уни аниқлаш. Қуёш ташқи қатламлари. Қуёшнинг ички тузилиши. Қуёш атмосфераси. Тинч Қуёшнинг радионурланиши. Қуёш атмосферасида фаол тузилмалар. Қуёш активлиги цикли. Сайёраларнинг ички тузилиши ва атмосфералари. Қуёш шамоли ва Ер магнитосфераси. Ер типидаги ва гигант сайёралар. Гигант сайёраларнинг йўлдошлари ва халқалари. Кичик сайёралар. Кометалар.