1. Дәріс тақырыбы: «Жасушалық иммунитет механизмдері»

2. Мақсаты: Адаптивты иммунитеттің жасушалық механизмдері туралы білім алу, Т-жасушалардың негізгі субпопуляцияларының әсер механизмдері мен қызметтерін қарастыру; Т-лимфоциттердің негізгі субпопуляцияларының әсер механизмы мен қызметтері туралы білім алу.

3. Дәріс тезисі:

1. Иммунитеттің Т-жүйесінің қызметтері.

2. Т-лимфоциттердің антигентәуелсіз дифференциялануы.

3. Т-хелперлердің антигентәуелді дифференциялануы.

4. Тх₁ және Тх₂ функционалды ерекшеліктері.

Иммунологиялық серпілістің түзілуінде иммунитеттің Т-жүйесі басты рөл атқарады. Себебі, ол көптеген табиғи антигендерді тануына қатыса отырып, гуморалды және жасушалық иммундық жауапты қалыптастырады және реттейді. Сонымен қатар, иммунитеттің Т-жүйесі иммунологиялық есте сақтау және имунологиялық төзімділіктің дамуына жауапты. Нәтижесінде сол ғана бөгде жасушаларға цитотоксикалық қызметін атқарады.

Т-лимфоциттердің екі негізгі дифференциялану кезеңдерін ажыратады: антигентәуелсіз және антигентәуелді. Т-жасушалардың антигентәуелсіз дифференциялану үрдісі тимуста жүреді, онда тимоциттердің оң және теріс сұрыпталу кезеңдері жүреді. Т-лимфоциттердің антигентәуелді диффренциялануы иммунитеттің шеткі мүшелерінде жүреді.

Т-хелперлердің антигенгтәуелді дифференциялануы АТЖ-мен аңқау пісіп-жетілмеген Т-хелперлердің бірінші рет байланысқан кезде басталады. Бірнеше жағдайларға байланысты Тх₀ Тх₁ және Тх₂ дифференцияланады. Олар бір-бірінің қызметін реттеп отыратын функционалды әр түрлі субпопуляциялар. Негізінен, Тх₁ жұқпаларға қарсы персистенцияланған бактериялардың жасушаішілік түрінің иммундық жауаптың фагоцитарлық түрін белсендіреді. Тх₂ атопиялық аллергияның дамуында маңызды рөл цитофилді иммуноглобулиндердің түзілісін белсендіреді.

4. Иллюстрациялық материал: №3 мультимедиялық дәріс

5. Әдебиет

1. А.А. Шортанбаев, С.В. Кожанова «Жалпы иммунология», Алматы, 2009

2. А. Ройт. Основы иммунологии. М., 2007, 105-127, 220-234 беттер.

3. T.Y Kindt, R.A. Goldsby, B.A. Osborne «Kuby Immunology», N.Y., 2007.

4. A.L. De Franco at all «Immunity», London, 2007.

6. Бақылау сұрақтары (кері байланыс)

1. Қай жерде т-лимфоциттердің антигенге тәуелсіз дифференциялануы жүреді?

2. Иммунитеттің Т-жүйесінің негізгі қызметтерін атаңыздар.

3. Т-лимфоциттердің негізгі реттеуші субпопуляцияларын атаңыздар.

4. Қандай цитокиндер Тх0-ден Тх1 түзілуіне себепкер болады?

5. Тх , Тк, NK CD-маркерлерін атаңыздар.

Глоссарий

Т-лимфоциты - самая многочисленная популяция клеток адаптивной иммунной системы, основной участник клеточной формы реагирования. Ключевые этапы созревания и формирования клонов Т-лимфоцитов осуществляются в тимусе. Основной признак Т-лимфоцитов – наличие Т-клеточного антигенраспознающего рецептора (ТКР). Около 5% всех Т-лимфоцитов имеют ТКР, состоящий из γ и δ полипептидных цепей (γδТКР), они называются γδ Т-лимфоцитами.. Большинство Т-лимфоцитов содержит ТКР, содержащий α и β полипептидных цепей (αβТКР), они представлены различными субпопуляциями. Общими маркерами всех Т-лимфоцитов являются антигены CD2 и CD3. В результате распознавания иммунногенного комплекса, содержащего Т-клеточный эпитоп, ассоциированный с молекулами МНС I или II класса, наивные Т-лимфоциты активируются и дифференцируются в зрелые эффекторные и регуляторные клетки: цитотоксические CD8⁺ Т-лимфоциты (Т-киллеры), Тх1, Тх2, Т-рег. лимфоциты и Тх17. Осуществляют клеточную форму специфического (адаптивного) иммунного ответа; участвуют в его индукции и регуляции, в формировании и сохранении иммунологической толерантности, в формировании и поддержании иммунологической памяти. Благодаря рециркуляции играют главную роль в осуществлении функции иммунного надзора за генетическим постоянством внутренней среды организма.

Т-лимфоциттер – адаптивті иммунды жүйенің ең көлемді жасуша популяциясы, жауап берудің жасушалық формасының негізгі мүшесі. Т-лимфоциттер клондарының дамуы мен қалыптасуының негізгі кезеңдері тимуста жүзеге асады. Т-лимфоциттердің негізгі белгісі – Т-жасушалық антигентанушы рецептордың (ТЖР)болуы. Барлық Т-лимфоциттердің 5%-да γ және δ полипептидтік тізбектерден тұратын ТЖР (γδТЖР) бар, оларды γδТ-лимфоциттер деп атайды. Т-лимфоциттердің көпшілігінде α және β полипептидтік тізбектерден тұратын ТЖР (αβТЖР) бар. Олардың әр түрлі субпопуляциялары бар. Барлық Т-лимфоциттердің жалпы маркерлері CD2 және CD3 антигендері болып табылады. МНС молекуласының І немесе ІІ кластарымен байланысқан Т-жасушалық эпитопы бар иммуногенді кешенді тану нәтижесінде аңқау Т-лимфоциттер белсенеді және жетілген эффекторлы және реттеуші жасушаларға дифференциацияланады: цитотоксикалық CD8⁺ Т-лимфоциттер (Т-киллерлер), Тх1, Тх2, Т-рет. лимфоциттер және Тх17. Арнайы (адаптивті) иммунды жауаптың жасушалық формасын жүзеге асырады; индукциясы мен реттеуіне, иммунологиялық төзімділікті қалыптастыру және сақтауына, иммунологиялық зерде қалыптасуы мен тұрақтануына қатысады. Рециркуляция нәтижесінде организмнің ішкі ортасының генетикалық тұрақтылығын иммунологиялық бақылауда маңызды қызмет атқарады.

T lymphocytes are the largest population of cells of the adaptive immune system, the main participant of the cells immune response. Key stages of the formation and maturation of T-cell clones are made in the thymus. The main feature of the T-lymphocytes is the presence of antigen recognizing receptors (TCR). About 5% of all T cells have TCR composed of γ and δ polypeptide chains (γδTKR), they are called γδ T cells. Most T-cell contains TCR, which contains α and β polypeptide chains (αβTKR), they are represented by different subpopulations. Common markers of T-cell antigens are CD2 and CD3. As a result of recognition of immunogenic complex containing a T cell epitope associated with MHC class I or II, naive T cells are activated and differentiate into mature effector and regulatory cells: cytotoxic CD8 + T-lymphocytes (T-killers), Tx1, Tx2, T-reg. and Th17 cells. T cells carry out a particular type of cell (adaptive) immune response, participate in its induction and regulation, in the formation and preservation of immunological tolerance, in the formation and keeping immunological memory. Through recirculation, they play a major role in the function of the immune surveillance of genetic constancy of the internal environment.

Клональная селекция - фундаментальная основа антигензависимой дифференцировки Т- и В-лимфоцитов; процесс, включающий селекцию, активацию, пролиферацию и дифференцировку только тех клонов лимфоцитов, рецепторы которых комплементарны эпитопу(-ам) данного антигена.

Клондық сұрыптау – Т- және В-лимфоциттердің антигентәуелді дифференцировкасының басты негізі; бұл үрдіске тек қана белгі бір антигеннің эпитопына комплементарлы рецепторлары бар лимфоциттер клонынның сұрыптауы, белсенуі, көбеюі және жетілуі кіреді.

Clonal selection is fundamental basis of differentiation antigen-T-and B-lymphocytes. Clonal selection is a process that includes selection, activation, proliferation and differentiation of only those clones of lymphocytes, which are complementary to the receptor epitope (s) of the antigen. Thymus is central (primary) authority of adaptive immune system. The thymus is a paired organ in which the antigen independence differentiation of T-cells from T lymphocyte precursors to potentially mature forms is occurred. Clones of T-lymphocytes and their functionally distinct subpopulations are formed in the thymus during positive selection. As a result of negative selection is a destruction of autoreactive clones of T-cells, the main component of the mechanism of the central T-cell tolerance.