Практикалық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар

Мамандығы: жалпы медицина, стоматология

Пәні: Қазақ тілі

Кафедра: Тілдер

Курс І

№ 83 тақырып: Ұлттық байлық дегеніміз не?

Құрастырушы: аға оқытушы Абдуллина Л.Н.,

оқытушы Утарғалиева Ш.Ш.

Ақтөбе 2010 ж.

Кафедра отырысында бекітілген

«02» қыркүйек 2010 ж.

№ 1 хаттама

Кафедра (курс) жетекшісі ____________________

Тақырыбы: Ұлттық байлық дегеніміз не?

Мақсаты: Көрген бейнефильмдер бойынша сөйлеу немесе мұражайға саяхат жасау арқылы ата-баба мұралары жайлы айта білу.

ТАҚЫРЫПТЫҢ Негізгі (Мәселелері) сұрақтары:

1. Ұлттық байлық дегеніміз не?

2. Біздің елімізде ұлттық байлықтың құны қалай есептеледі?

Ұлттық байлық дегеніміз – елдің экономикалық күш-қуатының ең маңызды көрсеткіштерінің бірі. Ұлттық байлықты алғаш рет 1664 жылы ағылшын экономисі У.Петти есептеп шығарды. Ұлттық байлықты тұңғыш бағалау Францияда 1789 жылдан, АҚШ-та 1805 жылдан, Ресейде 1864 жылдан жүргізіле бастады. Біздің Қазақстанда ше? Экономикалық әдебиеттерде Ұлттық байлық деп еңбекпен жасалынатын, өндіріс пен тұтыну үшін пайдаланылатын материалдық игіліктердің қорын айтады. Кейбір экономистер Ұлттық байлыққа табиғи ресурстарды қосады. Кейбіреулері ұлттық байлық ұғымы ғылыми білім мөлшерін, халықтың мәдени дәрежесін т.б. қамтуы тиіс деп санайды. Сонымен ұлттық байлыққа не жатады? Ұлттық байлық негізінен мына салалардан тұрады: а) Қазақстан аймағындағы және сырт жерлердегі ғасырлар бойы ата-бабаларының қалдырған барлық мұрасы; ә) Табиғатымыздың және жер асты байлығымыз; б) Әдеби, мәдени, тарихи мұралар. Әдеби, тарихи, мәдени мұраларымыз – халықтың, мемлекеттің өсіп-өркендеуін, байлығын көрсететін ұлттық игілігіміздің күре тамыры. Кез-келген мемлекет өзінің ұлттық мұрасын мақтан тұтады. Оның құны - сол елдің байлығының кепілі. Әлемнің қай мемлекетін алмаңыз, тіпті дамып келе жетқан ел болсын ұлттық байлықтарының құны бар. Әр тасына дейін есептеп, тіркеп, құнын анықтап, халықаралық каталогке тіркеп, бірін кеденіне, екіншісін интерполға беріп қойғалы қашан. Ұлттық байлыққа жеке коллекционердің қолындағы көне заттар да жатады. Отыз жылдан артық тұрған сәулет құрылысы, мекеме, мәдени, ресми, жеке үй, тағы да басқалары ұлттық байлыққа жатады. Барлық мемлекеттердің ғасырлар бойы жинақталған ұлттық байлықтары бар. Ғалымдар олардың ең құндысын рет-ретімен ғылыми жұмыстармен дәлелдеп қана қоймай, ол заттың құны валютамен есептеліп шығарылған (газет матер.) «Қазақ әдебиеті».

1 – жаттығу. Төменде берілген сөз тіркестерімен, мәтінге қажетті сөздермен, терминдермен сөйлем құраңыз, талдау жасаңыз.

Ұлттық байлық ұлттық мұра

Экономикалық күш-қуаты ұлттық байлық құны

Маңызды көрсеткіш кеден

Бағалау интерпол

Ата-бабалар мұрасы жеке коллекционер

Табиғат байлығы Венеция хартиясы бойынша

Жер асты байлығы сәулет құрылысы

әдеби, мәдени мұра мекеме

күре тамыр мәдени, ресми, жеке үй

2 – жаттығу.

1. Мәтінге ат қойыңыз.

2. Мәтінді мағыналық бөлемдерге бөле отырып, тақырыпша ларға бөліңіз, жоспар құрыңыз.

3. Мәтінді баяндауға тірек болатын сөздер мен сөз тіркестерін жазыңыз.

4. Сұхбат құру үшін сұрақтар дайындаңыз.

5. Жоспар бойынша мәтіндіді баяндаңыз.

3 – жаттығу. а) «Ұлттық» деген сөзбен тіркесетін барлық сөзді жазыңыз.

б) Қарамен жазылған сөздер қай сөз табына жатады, солармен сөйлемдер құрыңыз.

4 – жаттығу. Сұрақтарға жауап беріңіз:

1. Антиквариант ұлттық байлыққа жата ма?

2. Архив материалдары ұлттық байлыққа жата ма?

3. Археологиялық қазбалардан табылған заттар ұлттық байлыққа жата ма?

4. Біздің Қазақстанда археологиялық қазбалардан табылған дүниежүзілік шедеврге жататын байлықтар бар ма?

5. Кітапхана ұлттық байлыққа жата ма?

6. Біздің елімізде ұлттық байлықтарымыздың құны есептелген бе?

7. Сіздің үйде ата-бабаларыңыздан қалған қасиетті мұралар бар ма?

8. Жеке қолдағы антикварианттарды ұлттық байлыққа жатқызуға бола ма?

9. Ұлттық байлық туралы өз көзқарасыңыз қандай?

10. Ұлттық байлықты қорғау туралы заң бар ма?

65– жаттығу. Қазақша баламасын атаңыз.

Национальный университет, национальная библиотека, национальная академия, национальное богатство, национальные игры, национальная гвардия, национальный доход, национальный банк.

7 – жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқыңыз. Түсінігіңізді айтыңыз.

ЖАҚСЫ ЖЫРДЫ ЖАТТАЙЫҚ

Жапырақ жүрек жас қайың Тілің жоқ жанды қайың сен,

Жанымды айырбастайын. Айырмашылығы – Адаммын.

Сен адам бола бастасаң, Мендегі бары бір жүрек

Мен қайың бола бастайын Беріпті жүрек саған мың

Келісесің бе жас қайың? Сондықтан ұзақ жасайсың –

(Көрінер, мүмкін кімге ерсі) Құрдасы келер заманның

Өміріңді маған бір берші! Бар жоғы менде бір жүрек,

Дүрбелең мына дүниені Ол өлсе мәңгі кеткенім

Адам көзімен бір көрші Сендегі семсе мың жүрек,

Қайың боп мен де бағайын, Келгенде жасыл көктемің

Орманнан орным табайын. Тірілер қайта дүркіреп

Беймәлім маған өмірге Жапырақ жүрек, жас қайың!

Қайың көзімен қарайын, Жанымызды айырбастайық!?

Сен-дағы жерден нәр алдың Адам боп жүрсең қасқайып,

Мен-дағы жерден нәр алдым Қайың боп тұрсам қасқайып,

Біреуден сен де жаралдың Тәуекел айырбастайық!

Біреуден мен де жаралдым. М.Мақатаев.

ЖАҢА СӨЗДЕРМЕН ЖӘНЕ СӨЗ ТІРКЕСТЕРІМЕН ТАНЫСЫҢЫЗДАР

Байлық – богатство көзқарас – точка зрения

Дәлелдеу – доказать көне – древний, античный

Дәреже – степень кепілі – гарант, гарантия

Есептеу – рассчитать күретамыр – вена

Игілік – благо, благородство көрсеткіш – показатель

Күш-қуат – сила мәдени – культурный

Қазбалар – полезные ископаемые мұра – наследие

Қасиетті – святое табиғи – натуральный

Қор – фонд ұлттық мұра – национальное наследие

Құн – стоимость ұғым - понятие

Оқыту Әдістері: пікір - сайыс, сұрақ-жауап.

Қолданылатын Әдебиеттер:

1. М. Ә. Қараев «Қазақ тілі», Алматы, «Ана тілі», 1993 ж., 179 бет.

2. Б. Ж. Доскеева «Қазақ тілі», Мед.ЖОО арналған, А., «Қайнар», 2002, 91-92 беттер.

3. Бектурова А.Ш. Казахский язык для всех: учебник/ А.Ш.Бектурова, Ш.К.Бектуров. – Алматы: Атамұра, 2004ж. – 720 с.

4. Берікұлы Н. Қолданбалы қазақ тілі: оқу құралы/Н.Берікұлы, Ж.С.Есқарина. – Ақтөбе, 2005ж. – 320 б.

5. Қазақ тілі: оқу құралы/Мурзалина Б. ж.б. – Алматы: Ана тілі, 2003ж, - 264 б.

6. Оразақынова Н.А. Қазақ тілі (Сөзжасам. Морфология): оқу-әдістемелік/ Н.А. Оразақынова. – Алматы: Арыс, 2004, -176 б.

7. Күзекова З.С. Қазақ тілі: практикалық курсы/З.С. Күзекова. – Алматы, 2003ж.

Бақылау сұрақтары:

1. Ұлттық байлық дегеніміз не?

2. Біздің елімізде ұлттық байлықтың құны қалай есептеледі?

3. «Сіз үшін ұлттық байлыққа не жатады?» деген сұраққа қалай жауап берер едіңіз.