Рмқк «марат оспанов атындағы батыс қазақстан мемлекеттік медициналық университеті» практикалық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқау

Мамандығы: жалпы медицина, стоматология

Пән: қазақ тілі

Кафедра: тілдер

Курс І

№ 60 тақырып: Салаластың тыныс белгілері. «Базардағы санитарлық нормалар » мәтіні.

Құрастырушы :аға оқытушы Ербатыр Б.Ө., оқытушы УтаргалиеваШ.Ш.

Ақтөбе 2010ж.

Кафедра отырысында бекітілген

«____»___________ 200_ж.

№ __ хаттамасы

Кафедра (курс) жетекшісі ____________________

Тақырыбы: Салаластың тыныс белгілері. «Базардағы санитарлық нормалар» мәтіні.

Мақсаты: Салаластың тыныс белгілерін меңгерту.

Өткізілу түрі: түсіндіру, сұрақ-жауап, тіл дамыту.

Оқытудың мақсаты мен міндеттері: Студент ойдың аяқталған жеріне салаластың түріне қарай айырып, тыныс белгілерін қоя алуы тиіс. Сауатты жазуға үйрету.

ТАҚЫРЫП БОЙЫНША ТАПСЫРМАЛАР:

Салаластың құрамындағы жай сөйлемдердің арасына үтір, қос нүкте, сызықша және үтір мен сызықша қойылады. Бұл сияқты әр түрлі тыныс белгілерінің қойылуы, біріншіден, салаластың жалғаулық шылау арқылы немесе жалғаулықсыз құрмаласуына байланысты болса, екіншіден, жалғаулықсыз құрмаласқан салаластың әр түрлі мағыналық қатынасты білдіруіне байланысты.

Салалас құрмаластағы жай сөйлемдердің арасына қойылатын тыныс белгілері:

1. Ыңғайлас салалас	іргелес жалғаулық шылау	үтір сызықша үтір	________, ________. ________ – _______. ___ да, ____, де ____. әрі _____, әрі _____. ______ және ______.
2. Қарсылықты салалас	іргелес жалғаулық шылау	үтір мен сызықша үтір	_____, – ______. _____, бірақ_____.
3. Түсіндірмелі салалас	іргелес	қос нүкте сызықша	_______: _______. _____сонша – _____.
4. Себеп-салдар салалас	іргелес а) себеп-салдар б) салдар-себеп жалғаулық шылау	үтір қос нүкте сызықша үтір	_______, _______. ______: ______. ______ – ______. ____, сондықтан___. ______, өйткені____.
5. Талғаулы салалас	жалғаулық шылау	Үтір	Не_____, не_____. Я______, я______. _____, болмаса____.
6. Кезектес салалас	жалғаулық шылау	Үтір	Кейде___, кейде___. Біресе___, біресе___.

1- тапсырма. Мәтінді оқып шығып, жалпы мазмұнын әңгімелеуге қажетті сөз тіркестерін,

сөйлемдерді дәптерге жазып алыңыз.

Базарлар азық-түлік тауарларын сатуда үлкен үлеске ие. Базарларда азық-түліктерді сату процесінде олардың минимальды ластануын және сатылатын азық-түліктің

зиянсыздығын қамтамасыз ету керек.

Бұл мақсатта базарларды жоспарлағанда мынадай жекелеген учаскелерді қарастыру қажет:

1) тамақтық азық-түліктерді сату үшін жабық баспаналар (дүкендер, күркешелер, шатырлар);

2) тамақтық азық-түліктерді түрлері бойынша қатар орналасқан үстелдерден сату (жемістерді, сүтті);

3) азық-түліктерді автомашиналардан сату;

4) тоңазтқыш қоймалар;

Базар территориясының көлемі халықтың санына және жүргізілетін сауданың түріне байланысты болады. Базардың ауданы қалыпты сауда жағдайын қамтамасыз етуі қажет. Базардағы саудада санитарлық шарттардың орындалуы өте маңызды. Олар мыналар:

1. күнделікті сауда аяқталғаннан кейін сауда үстелдерін сабынды сумен жуу, жұмыс алдында шаңын сүрту;

2. барлық сүт тағамдарын базарда сатылар алдында тағам бақылау лабораториясында зерттеуден өткізу;

3. базарға әкелінетін ет және ет тағамдарын сатылар алдында ветеринарлық сараптаудан өткізу;

4. базарларда үйрек, қаз жұмыртқаларын, саңырауқұлақтарды сатуға тыйым салу.

Сонымен, тұтынушыларды жоғары сапалы тамақтық азық-түліктермен қамтамасыз ету үшін дүкендер, базарлар, қоймалар, тоңазтқыштар, техникалық құралдар құрылысын гигиеналық нормалар негізінде салу керек және қазіргі кездегі технологиялық жабдықтармен қамтамасыз ету қажет.

2- тапсырма. Мәтінді тірек ете отырып, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Базарларда қандай жекелеген учаскелер болу керек?

2. Базарлардағы санитарлық шарттар қандай?

3. Базар территориясының көлемі неге байланысты болады?

4. Тұтынушыны жоғары сапалы азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін не істеу керек?

Әдебиеттер:

1.С. М. Исаев «Қазақ тілі», Алматы, «Қайнар» университеті, 1993 ж.

2.Н. Берікұлы, Ж. Есқарақызы «Қазақ тілі сабақтары», Алматы «Ана тілі», 1997 ж.

3.Б. Ж. Доскеева «Қазақ тілі», Мед. ЖОО арналған, Алматы «Қайнар»

4. Берікұлы Н. Қолданбалы қазақ тілі: оқу құралы/Н.Берікұлы, Ж.С.Есқарина. – Ақтөбе,

2005. – 320

5. Қазақ тілі: оқу құралы/Мурзалина Б. ж.б. – Алматы: Ана тілі, 2003, - 264 б.

6. Оразақынова Н.А. Қазақ тілі (Сөзжасам. Морфология): оқу-әдістемелік/ Н.А. Оразақынова. – Алматы: Арыс, 2004, -176 б.

7. Күзекова З.С. Қазақ тілі: практикалық курсы/З.С. Күзекова. – Алматы, 2003.

Бақылау сұрақтары:

1.Қарсылықты салалас сөйлем құрып, тыныс белгілерінің ерекшеліктерін түсіңдіріңіз.

2.Түсіндірмелі салалас сөйлемнің тыныс белгілерін мысал арқылы түсіңдіріңіз.

3.Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлемнің тыныс белгілерін түсіңдіріңіз.