Рмқк «марат оспанов атындағы батыс қазақстан мемлекеттік медициналық университеті» практикалық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқау

Мамандығы: жалпы медицина, стоматология

Пәні: Қазақ тілі

Кафедра: Тілдер

Курс І

№ 11 тақырып: Бастауыш пен баяндауыштың қиысуы. «Алой» мәтіні.

Құрастырушы: аға оқытушы Абдуллина Л.Н.,

оқытушы Утаргалиева Ш.Ш.

Ақтөбе 2010 ж.

Кафедра отырысында бекітілген

«02» қыркүйек 2010 ж.

№ 1 хаттама

Кафедра (курс) жетекшісі ____________________

Тақырыбы: Бастауыш пен баяндауыштың қиысуы. «Алой» мәтіні.

Мақсаты: Бастауыш пен баяндауыштың қиысуын меңгерту. Жаттығу жұмыстары арқылы пысықтау.

Тақырыптың негізгі (мӘселелері) сұрақтары:

1. Бастауыш пен баяндауыш қалай байланысады?

2. Мысал келтіріңіз.

Бастауыш пен баяндауыш жіктік жалғауы арқылы бір жақта және 1-2 жақтарда жекеше я көпше түрде қиыса байланысады. Мысалы: Ілияс үйінен жүгіріп шықты деген сөйлемде бастауыш пен баяндауыш ІІІ жақта қиысып тұр. Егер Ілияс деген сөздің орнына біз деген І жақтағы сөзді қойсақ, баяндауыш та өзгеріп, І жақ көпше түрде айтылады: Біз жүгіріп шықтық.

1 - жаттығу. Төменде берілген мәтінді оқып шығыңыз. Бастауыш пен баяндауышты табыңыз.

Алой

Алой - көп жылдық өсімдік. Биіктігі 10-60 см жапырағы тікенді, жасыл түсті. Қозғасаң, ақ тозаң шығады. Гүл өсіретін ыдыстарда өсіріледі. Сабағы мен жапырағы дәрі. Көбінесе жаңа күйінде қолданылады. Кермек дәмді, усыз. Көбінесе жаңа күйінде қолданылады.

Негізгі ем болатын аурулар және әзірленуі:

1. Үлкен дәрет жүрмегенде алойдан 15 г алып талқандап, араққа қосып араластырады. Әр ретте 9 г-нан ішеді.

2. Геморрой жарасы сыздап ауырғанда 1 г .алойды араққа езіп, оған 0,3 г .бернеол қосып, даярланған дәріні геморрой жарасына жағады.

3. Тістің құрт ауруында алдымен тұзды сумен жуып, алойдың 1г. ұнтақтап, оны тіске басады.

4. Сыртқы жарақат кезінде алойды керекті мөлшерде алып езіп жарақатқа тартады.

5. Кеңірдек демікпесінде жас алойды езіп, шырынын күніне үш рет, әр ретте 5-7 миллиграммнан( азырақ қант қосып) ішеді.

2-жаттығу.Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Алой қандай өсімдік?

2. Қандай күйінде қолданылады?

3. Негізгі ем болатын аурулары қандай?

3 - жаттығу.Төмендендегі сөйлемдерді аяқтаңыз.

1. Алой гүл өсіретін ыдыстарда ... . 2. Алойдың 1 грамын алып тіск е... . 3. Сыртқы жарақатта алойды сол жерге ... . 4. Алойдың 15 грамын араққа қосып ... . 5. Кеңірдек ... жас алойдың шырынын ішеді. 6. Жарақат болғанда алойды ... жарақатқа тартады. 7. Алойды ..., ақ тозаң шығады.

4-жаттығу. Мәтінде берілген мәліметтерден басқа, өзіңіз алой туралы не айта аласыз?

5-жаттығу. Диктант.

Ана тілі туралы

Адамның жас күнінен ата-анасына, айналасындағы ересектерге басында еліктеу арқылы үйреніп, кейін табиғи түрде бірте-бірте еселене отырып, қоғамдық тұрмыста өзгелермен өмір бойы ұғынысатын негізгі қатынас құралы, туған халқының тілі – ана тілі.

Ана тілі - халықтың замандар бойы жинаған қазынасы, тарихы мен мәдениетінің әрі айнасы, әрі шежіресі, өзін де, өзгені де танып білетін негізгі құрал. Ана тілі – барлық ғылым мен білімді үйренудің негізгі құралы. Өз ана тілін терең білген адам ғылымның қай саласына болса да, бара алады, оны меңгере алады.

ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІ: Проблемалық әдіс, (диктант), сұрақ-жауап, жаттығулармен жұмыс, мазмұндау.

ҚОЛДАНЫЛАТЫН Әдебиеттер:

1. Ә. Қараев «Қазақ тілі», Алматы, «Ана тілі», 1993 ж., 179 бет.

2. Б. Ж. Доскеева «Қазақ тілі», Мед.ЖОО арналған, А., «Қайнар», 2002, 91-92 беттер.

3. Бектурова А.Ш. Казахский язык для всех: учебник/ А.Ш.Бектурова, Ш.К.Бектуров. – Алматы: Атамұра, 2004. – 720 с.

4. Берікұлы Н. Қолданбалы қазақ тілі: оқу құралы/Н.Берікұлы, Ж.С.Есқарина. – Ақтөбе, 2005. – 320 б.

5. Қазақ тілі: оқу құралы/Мурзалина Б. ж.б. – Алматы: Ана тілі, 2003, - 264 б.

6. Оразақынова Н.А. Қазақ тілі (Сөзжасам. Морфология): оқу-әдістемелік/ Н.А. Оразақынова. – Алматы: Арыс, 2004, -176 б.

7. Күзекова З.С. Қазақ тілі: практикалық курсы/З.С. Күзекова. – Алматы, 2003.

Бақылау сұрақтары:

1. Бастауыш дегеніміз не? Мысал келтіріңіз.

2. Баяндауыш дегеніміз не? Мысал келтіріңіз.

3. Мәтінді оқып, мазмұнын баяндаңыз.

4. Алойдың негізгі ем болатын аурулары және әзірленуін орыс тіліне аударыңыз.