13. Асаблівасці чытання и аналіз творау розных жанрау (вершау, баек, казак. Апавяданняу).

Жанры літаратуры:

1. Апавяданне

2. Казка

3. Вайка

4. Верш

Чытанне апавяданяу. Літаратура для чытання у пачатковых класах адлюстроувае жыцце,,, паказваючы у мастацкіх вобразах тыповыя характары, факты, з`явы. Мастацкі твор праз канкрытны вобраз дапамагае лепш убачыць і зразумець жыцце. Часта у творах падаюцца малюнкі прыроды. Мастакія творы багатыя выяуленчымі сродкамі: метафарамі, эпітэтамі, параунаннямі. Асноуная вартасць мастацкай літаратуры - яе ідэйнасць і вобразнасць.

Успрыманне мастацкага твора залежыць ад выразнасці чытання яго. Выразнае чытанне выклікае у дзяцей вобразныя уяуленні, думкі, пачуцці, настрой. У працэссе чэтання і аналізу мастацкага твора вядуцца назіранні за мовай, за некалькімі асаблівасцямі кампазіцыі твора.

На уроках чытання апавядання праводзяцца усе асноуныя віды заняткай:

• Падрыхтоучая работа

• Чытанне

• Гутарка з мэтай праверкі першага успрымання

• Работа з тэкстам

• Складанне плана

• Пераказ тэксту

• Заключная гутарка

• Падрыхтука да выразнага чытання

Пдрыхтоучая работа да чытання апавядання не павінна быць працяглаю. Кароткім паведамленнем ці гутаркай настаунік рыхтуе вучняу да успрымання твора. Перад чытаннем не трэба пераказваць змест апавядання.

Выразнае чытанне настауніка мае вялікае значэнне, асабліва для вучняу 1 і 2 класау – служыць вучням узорам чытання. Пасля першага чытання патрэбна правесці гутарку, каб праверыць, якія пачуцці выклікау у іх твор, як зразумелі ідэйную задумку пісьменніка. Можна паставіць такія пытанні: Чаму аутар так назвау твор? Калі вы радаваліся ,сумавалі?

Пауторнае чытанне і мэтанакіраваная работа над усведамленнем усіх бакоу апавядання займае асноунае месца на уроку. У цэнтры увагі павінен быць твор, яго змест, вобразы, выяуленчыя сродкі, ідэя. Разбіраецца сюжэт.

Пасля разбру апавядання да яго можна скласці план, а потып падрыхтаваць пераказ.

Чытанне казак. Казка – адна з любімых жанрау мастацкіх творау. Дзеці любяць яе за жывацьапавядання, яркасць вобразау, выразнасць, за прастату зместу і за багатую каляровую народную мову. Казкі вучаць працавітасі, сціпласці, мужнасці, справядлівасці, высмеіваюць, асуждаюць насправядлівасць, сквапнасць.

Цэнтральны герой многіх казак – сціплы працаунік, спрытны, вяселы, смелы, мужны, просты чалавек .

Казка характырызуецца кампазіцыйнай асаблівасцю: у ей есць зачын, пауторы, канцоука, часцей за усе поутараецца адзі асноуны эпізод.

Настаунік паказвае вучням кампазіцыйныя і мойныя асаблівасці казак, вучацьця вызначаць іх і адрозніваць казкі ад іншых мастацкіх творау.

Казкі - народныя - “Курачка”, “Не сілай, а розумам”, “Самае добрае”

• аутарскія – В. Асееу “Верабейка”,М. Горкі “Цудоуная знаходка”, У.Дубоука “Пасля вясны”.

У пачатковых классах казкі пра жывел, чарадзейныя і бытавыя. На уроках праводзяцца гутаркі, выбарачнае чытанне, вуснае і графічнае маляванне, складанне плана, чытанне у асобах, расказванне казкі, інсценірванне, складанне казкі па аналогіі.

Працуючы з сказкай любога віду, настаунік звярта увагу вучняу на характар персанажау, на матывы іх паводзін і учынкау, вучыць выдзяляць вобразныя словы: поле чыстае, мора сіняе, змей страшэнны, трохгаловы; зауважаць парушэнне парадку слоу у сказе (інверсію): расла дзяучынка і вырасла, вярнууся сярэдні брат; тауталагічныя спалучэнні: жілі-былі, сцежкі-дарожкі.

Для таго каб дзеці зразумелі змест казкі, варта паказаць у ей супрацьпастауленні: злосная мачыха і добрая падчарыца.

Уся работа над казкай вядзекцца, як над рэалістычным апавяданнем.

Чытанне вершау. Дзеці любяць слухаць і чытаць вершы. Паэзія узбагачае духоуны свет дзіцяці. Яна прываблівае яго музычнасцю, вобразнасцю, і яркасцю мовы. Важнае значэннедля арганізацыі вершаванай мовы рытм і рыфма Вучні пачатковых класау практычна знаемяцца з гэтымі паняцямі, Яны зауважаюць, што канцы радкоу сугучна паутараюцца.

Для таго каб выхаваць у школьнікау любоу да да вершау настаунік сам павінен умець чытаць іх. Рыхтуючыся да выразнага чытаня, настаунік вызначае галоуную думку, настрой, эмацыянальны падтэкст верша.

У працэсе работы з вершам вучні павінны зразумець змест, мастацкія вобразы, ідэю,мову.

У ккнігах для чытання змешчаны эпічныя і лірычныя вершы. Эпічныя характарызуюцца наяунасцю сюжэта. У цэнтры іх вобразы-персанажы, раскрываючы характары якіх пісменнік паказвае малюнкі жыцця у той ці іншы перыяд: А.Якімовіч “Звяры нашых лясоу”,

А.Вілюгін “Размова з дачкою”. Такія вершы падобныя да апавядання. У сувязі згэтым чытанне і аналіз праводзіцца так як і апавяданне, але асобай увагі патрабуюць кампазіцыя, і мова верша.

Лірычныя вершы патрабуюць іншага падыходу. У іх перадаюцца думкі, пачуцці, перажыванні паэтаці героя з дапамогаймалюнка прыроды, вобраза. Для чытання у пачатковых класах прапануюцца вершы пейзажнай лірыкі і лірыкі роздуму.

Пейзажная лірыка. Неабходна падрыхтаваць:

• разглядзець малюнкі

• выкарыстаць дзіцячыя назіранні

• уражанні ад экскурсіі

• паслухаць музыкую.

Лірыка роздуму адлюстроувае у паэтычнай форме лагічна разгорнатую думку.

Пры чытанні такіх вершау значнае месца адводзіцца лагічнаму разбору, увага вучняу накіройваецца на вывады. Заклікі, якія есць у тексце.

Чытанне баек.

• У час падрыхтоукі да успрымання байкі неабходна падвесці дзяцей да разумення характарау дзеючых асоб, але не расказваць змест.

• Разгляд малюнкау жывел, птушак.

• Выразана чытае байку настаунік, тым самым памагае вучням зразумець змест.

• Гутаркі эмацыянальна-ацаначнага плана

• Аналіз канкрэтнага зместу, выясняецца сітуацыя, мова персакажау, іх рысы

• Выразнае чытанне і расказваць на памяць.