1.3. Функцыі філасофіі

Функцыі філасофіі

1.3

.

Сярод функцый філасофіі, перш за ўсё, выдзяляюць светапоглядную: філасофія дае чалавеку агульны, цэласны, погляд на свет і гэтым дазваляе яму вызначыць сваё месца і ролю ў гэтым свеце.

Культуралагічная функцыя: філасофія выяўляе і фарміруе (эксплі­цыруе) так званыя «ўніверсаліі культуры» – найбольш агульныя ідэі і ўяўленні аб светабудове, а таксама маральныя, мастацкія агульна­чалавечыя прынцыпы і каштоўнасці.

Метадалагічная функцыя: філасофія раскрывае ўсеагульныя законы, прынцыпы і асновы існавання і развіцця свету, тым самым стварае і фарміруе агульны метад пазнання гэтага свету і, такім чынам, выступае як стратэгія працэсу пазнання ў кожнай асобнай галіне ведаў.

Гнасеалагічная функцыя: філасофія арыентуе пазнавальныя адносіны чалавека на раскрыццё прыроды і сутнасці свету, прыроды да сутнасці самога чалавека, агульнай структуры свету, сувязяў і законаў яго развіцця, і, з аднаго боку, забяспечвае людзей ведамі пра свет, пра чалавека, а з другога боку – уплывае на кожную з формаў грамадскай свядомасці, дэтэрмінуе неабходнасць для кожнай з іх у сваёй сферы, усведамлення рэчаіснасці праз прызму адносінаў «чалавек-свет», а таксама вызначае агульную логіку пазнавальных адносінаў чалавека да рэчаіснасці.

Такім чынам, філасофія – гэта сістэма фундаментальных ідэй, якая гістарычна змяняецца, гэта вучэнне аб агульных прынцыпах быцця і пазнання, аб адносінах чалавека да аб’ектыўнага свету і аб яго месцы і ролі ў гэтым свеце.

Філасофія як форма самасвядомасці і спосаб духоўна-практычнага асваення свету з’яўляецца асновай творчага патэнцыялу асобы. Станаўленне і развіццё філасофска-светапогляднай культуры адбыва­ецца, такім чынам, у працэсе спецыяльнага авалодання філасофіяй, яе праблематыкай і гісторыяй. Эпікур у «лісце Менякею» выклаў сутнасць філасофіі: «Філасофіі падуладныя ўсе ўзросты, таму што яна неабходная для здороўя душы. Малады чалавек, дзякуючы заняткам філасофіі заста­ецца маладым, а старцу яна патрэбна, каб быць адначасна і маладым і старым, бо не мае страху перад будучыняй».

ТЭма 2 Гістарычныя тыпы класічнай філасофіі

2 Станаўленне філасофіі ў культуры старажытных цывілізацый Усходу 2.1 .1. Станаўленне філасофіі ў культуры старажытных цывілізацый Усходу

Філасофія, паводле Гегеля,– гэта гісторыя філасофскіх разважанняў над жыццёвымі праблемамі, якія маюць грамадскі змест. Менавіта таму асноў­най задачай гісторыі філасофіі з’яўля­ецца гістарычны і лагічны аналіз таго, як і чаму людзі аднаго часу і кожнае но­вае пакаленне вырашаюць «вечныя» сэнсавыя пытанні чалавечага быцця, якія іх здольнасці разумець, асэн­соўваць, вырашаць гэтыя пытанні.

Усе філасофскія вучэнні існуюць у гістарычнай і пераемнай сувязі і ўтвараюць адзіную сістэму паступальнага руху тэарэтычнага (навуковага) мыслення ад неразвітых (адзінкавых і не заўсёды істотных, другарадных), ведаў да больш развітых (агульных, істотных), уключаючы ўсё станоўчае, напоўненае і асобнымі, адмысловымі ведамі. Вось чаму змест «вечных» пытанняў зноў і зноў паўстае перад людзьмі ў новых формах, паказвае ў той жа час спецыфіку, індывідуальную адметнасць іх вырашэння ў новых грамадска-гістарычных умовах і абставінах. Філасофія ніколі не дае адназначнага адказу на сэнсавазначныя пытанні, а вучыць здольнасці здзіўляцца і быць пастаянна гатовым не толькі да пазнання новага, але і да самапазнання. Для таго каб авалодаць філасофскім мысленнем, неабходна засвоіць філасофскія ўяўленні аб заканамернасцях гіста­рычнага працэсу пазнання і пераўтварэнні самога чалавецтва. Вядома, сюды ўключаецца і ўся сучасная замежная філасофская думка ўсіх школ. Філасофская спадчына мінулага ёсць скарбніца мудрасці і без яе нельга ацаніць сучаснасць і абазначыць перспектывы будучага. Да гэтай спад­чыны чалавецтву трэба звяртацца зноў і зноў. Менавіта на гэту перспек­тыву разлічвалі вялікія філосафы, калі выказвалі надзею на тое, што пакаленні, якія ідуць пасля іх, будуць больш здатныя і навядуць крытыку з вышыні разумення новых і старых праблем. Гісторыя філасофіі, як казаў вядомы рускі філосаф В. Д. Кудраўцаў-Платонаў (1818–1891) паказвае нам, што рух філасофскай думкі гэта не выпадковая сіла асобных выказ­ванняў супрацьборства, няўстойлівых і несамастойных разважанняў, а працэс паступовага набліжэння да ісціны, а таму толькі на блізарукі погляд можа падацца выпадковасць і самавольства там, дзе ўсё кіруецца ў стройным парадку розных момантаў філасофскага пазнання.

Гісторыя філасофскіх ідэй ёсць арганічная састаўная частка філа­софскай тэорыі. Такім чынам філасофія ў яе гістарычным развіцці паўстае як адзінае цэлае, хоць і раздзеленае на якасна розныя этапы. Філасофскае мысленне быццам спараджаецца кожны раз нанава, і таму зварот да класічнай спадчыны заўсёды актуальны.

Гісторыя філасофіі адносіцца да галіны тых ведаў, з якіх павінна складвацца тэорыя пазнання. Бо толькі з дапамогай гісторыі філасофіі людзі змаглі зразумець, як выпрацоўваліся формы і катэгорыі тэарэтыч­нага мыслення, метады засваення думкай рэчаіснасці, метадалагічная культура. Абавязковыя, паўнавартасныя веды гісторыі філасофіі засцера­гаюць чалавека ад павярхоўных ацэнак, увядзення ў зман , ад памылак.

У старажытным Кітаі і стражытнай Індыі склалася вельмі ўстойлівая сацыяльная арганізацыя грамадства, якая характарызавалася, з аднаго боку, наяўнасцю велізарнай колькасці земляробчых абшчын, з устойлівым узнаўленнем сацыяльных сувязяў паміж людзьмі, а з другога боку, наяў­насцю моцнай дзяржаўнай улады ў асобе ўсходніх дэспатаў і цэнтраліза­ванай бюракратычнай сістэмы кіравання, якая ажыццяўляе ўзаемасувязь паміж земляробчымі абшчынамі з мэтай арганізацыі ірыгацыйных і іншых работ, што патрабуюць мноства рабочай сілы. Устойлівасць сацыяльных сістэм старажытнай Індыі і старажытнага Кітая, побач з іх адноснай ізаля­цыяй ад іншых цэнтраў сусветных цывілізацый, спараджала пэўны застой у развіцці матэрыяльнай і духоўнай вытворчасці. Усё гэта не магло не адбіцца і на развіцці тэарэтычнай формы грамадскай свядомасці – філа­софіі. Так, філасофскія канцэпцыі Канфуцыя і Лао-цзы, якія ўзніклі ў глы­бокай старажытнасці ў Кітаі, з пэўнымі мадыфікацыямі пацягвалі панаваць у кітайскім грамадстве аж да пачатку XIX ст. Тое ж самае можна казаць пра Індыю, дзе ўсе філасофскія школы бачылі аснову сваіх тэарэтычнах спекуляцый у зборніках сказанняў старажытных індусаў – Ведах і ў філа­софскіх тлумачэннях да іх – Упанішадах.

Пэўна ж, нельга казаць пра тое, што індыйская і кітайская філасофія не развіваліся з цягам часу. Тут узнікалі новыя філасофскія сістэмы, з’яў­ляліся буйныя рэлігійныя рэфарматары. Варта адзначыць, аднак, што гэта развіццё ішло ў межах тых традыцый мыслення, якія былі закладзены яшчэ ў старажытнасці. У сваю чаргу, адрозненні ў сацыяльна-палітычнай гісторыі Старажытнага Кітая і Індыі пры агульных для іх спосабах вытвор­часці абумовілі асаблівасці іх філасофскага асэнсавання сацыяльнага быцця і ўпарадкавання свету.